Skip to main content

Full text of "Analecta Eratosthenica"

See other formats 


Analecta 
Eratosthenica 




Ernst Maass, 



Eratosthenes 





Digitized by Google 



Digitized by Google 



UNTERSUCHUNGEN 

1 1 HRAUSGEGEBEN 
A. KIESSLING OND U. v. WILAMOWITZ-MOELLENDORFF. 

SECHSTES HEFT: 

ANALECTA ERATOSTHKNICA 

SCRIPSIT 

ERNE8TUS MAASS. 

; B0 DL: U BfT 

! FQREIGN 
PROGRESS. 



BER LIN 



PHILOLOeiSOHE 

UNTERSUCHUNGrEN 

HERAUSGEGEBEN 

VON 

A. KIESSLING und U. r. WILAMOWITZ-MOELLENDORFF. * 



SECHSTES HEFT: 

ANALECTA E RAT O S T HE NIC A 

SCRIPSIT 

ERNESTUS MAASS. 



BERLIN 
WEIDMANNSCHE BUCHH ANDLUNG. 

1883. 



Digitized by 



ANALECTA ERATOSTHENICA 



SCRITSIT 



ERNESTUS MAASS. 




BERLIN 

WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG. 

1883. 



DE ERAT0STHEN1S QUI FERUNTUR 

CATASTERISMIS 

SCRIPSIT 



ERNESTUS MAAS8. 



l'hilolog. Untorsuchungen VI. 



1 



I. 



„Catasterismorum" quae superest Epitome in codicibus aut 
sine titulo fertur 1 ) aut d<toQo&s<siai £wd/W inscripta est s ). Quodsi 
in communi codicum archetypo omnino ulla inscriptio exstitit, 
àtitQO&eaiat — non xazaatsQKSpot , quod praeeunte Fello recep- 
tum est — - exstitisse censendum. Fellus ipse ad illum eligen- 
dum titulum duobus locis sese dicit permotum, quorum alter est 
Suidae s. v. ^EQatod&évijg articulus: v Eyqa\ps óè ydóaotpa xaì 
noirifjkaxa xaì \axoqiag dtfTQoyofUav y xaia&ttQMJfiovs xtX. At 
lexicographus — sive ipse sive Hesychius sive denique Hesychii 
epitomator — verbis fj xaiaffTtQiónovg id quod antecedit expli- 
care voluit: neque igitur in xataavtqKSfjkovq sed in à<ftQovopiav 
genuinus quidam titulus quaerendus est. Quamquam quis unquam 
i d<itQovo[xiaì> ì dixit 'Catasterismos'! Si ad Byzantinorum placet 
provocare inscitiam, libellus iste quantum apud eos innotuerit con- 
sideretur: quem qui noverat 'astronomiam' vocare nisi perverse 
non potuit. Adde quod alibi Eratosthenis opus dergovopia in- 
scriptum nusquam commemoratur. — Contra vel hodie sub dargo- 
&€ok2v nomine Epitoma circumfertur; * àrtQofaaiav' Byzantini, 
cum Arati Phaenomena complures in partes dividerent, primam 
quae est de astrorum fixorum casibus causisque (v. 1—450) ad- 

J ) In Bodleiano — inter Baroccianos 119 — 8. XV 8° chartaceo, unde 
Fellus eam primus edidit, et Matritensi de quo cf. Irìartii catalogum 242. 

2 ) In Laurentiano — plut. XXXVIII cod. 37 — s. XV 4° chartaceo et 
Vindobonensi, de quo cf. Buhìmm II p. 380. Florentinum et Oxoniensem ipse 
examinavi. 

1* 



Digitized by Google 



4 



DE ERATOSTHENIS 



pellaverunt 3 ) : porro quam i Ili àaiQo&éaiav vita apud Wester- 
mannum /J dicit xaxatìtèq(ac!iv A ). Iam scntis me prò ACTPONOJUIAN, 
quod ferri nequit, reponere velie l ACTP006CIAN\ 

Deinde Fellus Achillis utitur testimonio, quod de 'Catasteris- 
moruni' sylloga exstat p. 146 E Pciavins r, )\ /hgì dè tovtov (de 
circulo lacteo) ^EQatotS&évtjq éV im xataaitQtfffiM Xéyti fjtvtrixuiit- 
qov tòv yaXa^iav xvxXov ytyovtvcti tx tov lìjg "H^aq yàXuxxoq xxX. 
Posse verbis lv xm xataaxtQtapM titillimi signifieari non nego, 
posse vero etiam argunientum conlato nunc articulo Suidiano 
concedendum est. Quodsi neutra interpretatio ullam habet ne- 
cessitatene hoc loco oninino abstinebimus"). 



II. 

Multa et egregia Robertus praestitit, quibus ad pristinas 
copias 'Catasterismorum' syllogam revocaret, Praetermisit cum 
alios tum Cosmam Hierosolymitanum Gregorii Nazianzeni inter- 
pretem, saeculi Vili scriptorem, quem ex codice Vaticano — 
antiquo ut videtur admodum — Angelus Mai edidit in Spicilegii 
Romani voi. II /. 147 s (praef. p. XV): unde quae ad Epitomam 
supplendam faciant proponam. 

'EXl^voav o\ (fo(foì noXXàq ntql uoXXìav óóZaq ix&éfisvoi 
stai pàXiGxa ntQÌ uov ctrtTQwv tòìp noXXow ttntaq>àXr}Gai>' èxtìvoi 
dè xalq siftaQfiévatq avvtjyoQÙv ittéXovtfq wós tiiqì dditQWV 

3 ) Velut post Procyonis v. 450 mentionem in recensione Planudea — ser- 
vata cum alibi tum in codice Barberinio 955 s. XV chartacco et Barocciano 78 
— subscribitur : èu>$ toà'f in irjs ù<m>ollKsiaq. Quac cum nominiti in scboliis 
inveuiantur Marcianis <cf. infra adn. 31), irrepserunt in apographa, velut Aldi- 
num, unde apud Bekkernm p. 90^. legitur: {nl^tSaag iù nn>ì rt)s àoTQo&toìus) 
tnuf tQH. Uncis inclusa in codice Marciano desunt. 

4 ) P. 56, 15 s.: tari (fi TQytàc <ì>Mvopivwi' avrov nqay^ftjtia- xantarèQuiats 

avvivò»™» xaì 

5 ) Eratosthenis Catasterismorum reliquiae ree. C. Robert. XLIV p. 198. 

6 ) Bernhardyus, Eratosthenica p. 115 de re consentii, de sanandi ratione 
prorsus erravit, cum scriberet: nargovo/niay ex liberalitate lexicographi pro- 
venisse videtur'. imrao xantOTtQHifiovs. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



5 



éócoxav Xéyovtiiv 'siQHxóvtjg tivù czétfavov xaì Bfoevixrig nXóxa- 
/jov, TOiavró. uva nagaXtiQOvvreg- 

'Agtàóvtj, <ffj(fij ^vydrijg Mivuìog vnijqxf tov KgrjTwv 
fìatitXétìiq iX&óviog Gijtfécog in' uvcciqéati tov MivoìTavgov ex 
tov ovv ftrjaéoùg éXafiiV avTtjv ó Jtóvvtiog xccì àvfjyayev avT^v iv 
tfl Nd^ta xaì dvyffiiyt] avrij xaì ngòg nprjv avx^g tìriopavov 

SV Itó OVQCtVO) Ól ' àrfTQWV V7l££(OyQd(f t](f€V 7 ). 

% óè tov nXoxctfjkOV TÌjg Btgévixyg (Wrogia) i<fr)v avrij' 
Btgsvixn yvvrj Tig i\v tov iv ^siXé^avógeiq fhoXffiaiov tov Eveg- 
yiiov xaXovf.tévov tov ovv àvógòg aviìjg /hoXtfiaiov ovTog iv 
noXépotg yv^aTO, ovi, ti vnotfTQéiptt àrqonoq, xòv nXóxafiov àno- 
xsigatfa tov éavrìjg àva&qo'Fi àvdfrqua iv toì legò)' xaì àvé&tjxs 
Btgsvtxrj' Kóvùìv ovv zig jjv aGigovóftog ini tìùv aviuiv %qóv<ùv 
xaì ngòg xoXaxtiav aviijg (ftjcftv, Sri oi &€0Ì tòv nXóxapov 
tovtov iv àtitQoig (jbSTé&ijxav (iné&qxav cod.)' xaì vvv fiév iati 
Tig ftoTQVOftóyg*) &étiig (xs&eig cod.) à<STÌgoìV iv toì ovoavòi, ov 
xaXovtii nXóxapov Begsvixqg 9 ). 

'OfAolwg (faci negì Kvxvov Zevg igacO-eìg (àg fiév Tivég 
<pa<fi rijg Nsfjiétfstog, oV dè siijóag, (iovXófitvog avyyevétf&ai xaì juiy 
óga9ijvat imo zyg "Hgag i^oìfiotcùd-tj xvxvut xaì tivvfyévsTO Tfj 
ÌQOì(Aévfi ' vvv ovTog ó xvxvog xatriaTtgitid-^ iv toì ovgavoi xai 
ìctì (pijctv 10 ) i no£<ayQa(py frfìg d*' dtfTgtov 6 Kvxvog. 

Tìegì dè Tavgov opaciv Tavgóg Tig vnò tov Iloti uòàvoq 
ctvsòó&i] neoì tt\v 'EXXàóa. ovrog iXv^aivsTO tì\v %oìgav xaì iai- 
vsto noXXd' ini tovtov iXd-wv 6 Otjtievg àvtlXtv avzóv xaì flov- 
XófAfvot oi &foi qpqGi \Uya ósl^ai tov G^tiécog zò sgyov xaì 
fagansvaat xaì tòv floa stó cava xarfjo'régto'av tòv Tavgov èv toì 
ovgavà' xai itfTt ót' àdrégoìV vnotoìyga(prjMg lì ). 

IJsqì óè Aèovióg (patiiv, oti XÌuìv Tig £àov aygiov yv èv 
Ttj Nffiéa {xwoa óè avtìj rijg lUXonovv^tiov)' ovcog ovv 6 Xémv 

') Calasi. V p. 67. 

8 ) (ìoTQVoiufóg codix. 

9) Ib. XII p. 99. 

10) Ib. XXV p. 142. 

11 ) Ib. XIV p. 106. Paullo post rf»' itaiQtùv scripsi ex coniectura: x«* 
ùajQov codex. 



Digitized by Google 



fi 



DE ERATOSTHENIS 



iXvfiaivtto tovg iv tfj %**>Qq' EvovC&svg ovv patiiXsvg t&v Mv- 
ytijvwv xal fiijviùìv tù> 'HgaxXsZ né finsi tòv 'HqaxXéa in' dvaioé- 
tfé* tov Xéovtog' xaì iXd-uw ó 'HoaxXijg àvtlXsv avtóv ol óè -freoi, 
<fq<f&, ^ovXófÀSVOt tòv àyùiva tov ' HqaxXéovg inióo^ov noifj<fai 
Òi ' àtiiéQtìtv avtóv tòv Xéovia iv tqj ovQavia s^(ayqd(f^aav '*). 

JJéoì óè tov X)<f>tovx ov <f><x<Jiv ovtog 6 'O(fiovxog ^CxXrj- 
ntóg iattv ó tyg iatQHtijg stpoqog' (fvfxpoXov óè 6 oy>$g tov 
àyygu). Xéystai yàq ànoàvto&ai tò yìjqag 6 Ò(ftg xaì àva- 
vsovo'&at' insl ovv ^AtixXijniòg ótà ttjg ìatqix^g àvavsoX tà 
àvd-qianiva ócófjMXTa noiovóiv avtóv fitta tov Jqaxovtog' &éXov- 
tsg ovv avtóv , (ft]o"tv f ol &sol avvi àyàXfiatog dvtsqojoat ÓV 
àdtqcov dvé&fjxav iv T(p ovqavw 19 ). 

JTeql Ovqiwvóg <faotv. (a) H ) Ovqimv ovtóg iauv ò xata- 
tftsQMt&sig' itili óè ovtog ix tov ovqijaai tovg &sovg iv tif 
(ivQGri tov (ìoòg tov 0(fayivtog ini Tfj t<ov d-sùìv (ptXo^svla vnò 
Or] fiala) v ftaOtXéùog yevvtj&eig' Ovqtsvg 1 *) Ttg tyg Boicotiag f\v 
(ìaaiXsvg' ol &toì (ìovXy&évtsg ìósXv, sì tfuXog'svoì, ùg àv&Qoonot 
yX&ov nqòg avtóv u>g (piXo&vijGÓfievoi vn' avtov 16 ). o óè ióég~ato 
xaì sfrvas (tovv xal iljéviGsv avtovg' ^svic&évtsg xaì i&qxófisvo* 
ol &sol eìóov Ttjv (ivqcfav tov tiqyayévzog floòg xsifiivtjv xcctùì' 
xal ovqijtfavtsg ol &sol sìg avtifV inoitjtiav Ì% avtov tov ovqov 
xal ttjg fivqatjg tòv Ovqiwva' (b) ovtog (àvijq) ysvópsvog fjqàa&y 
Tfjg yiQtéfjuóog ' avtij óè Cxoqniov àvijvsyxs xat ' avtov, xal xqov- 
<f&sìg $v tùóv a(pvQ<àv àné&avsv ol ovv &sol SXcrjcravteg avtov 
vns£<ayQà<fti<Sav Iv tìS ovqavw perà tov cxoqniov. 

Iterato ilio (ptjdtv 17 ) consequitur Cosmam omnia sua eodem 
ex auctore derivasse. Eratque is Catasterismorum auctor qui 
fertur Eratosthenes : id quod unum quemque diligens docet com- 

XII 96. 

i») ib. VI p. 68. 

14 ) Ex Epitoma excidit. — 1 Recte monet Wilamowitùus, ex vocabulo Epi- 
toma* ttvfyftivm (JtlXot di (fttoty, nì^&fyra rovroy lQaod-ì}vat ryg 'Agriftufog} 
concludendum esse, in CatasUrismis Aristomachi de Orionis ortu narrationem 
antecessisse' adnotat Robertus p. 146. 

13 ) ó Ugtvs et codex et Maius. Correxit Wilamowit2ÌUS. 

,6 ) (f dottvw&ivTts codex. 

17 ) Dixit de eo Wilamowitzius apud Robcrtum p. 86 b . 



Digitized by Google 



OATASTERISMIS. 



7 



paratio. Nec spernendam hanc duco cognitionem, quoniam inde 
patescit — quod quamvis per se probabile probatum tamen non- 
dum erat — saeculo octavo codices exstitisse communi eorum 
qui supersunt Epitomae archetypo multo copiosiores. Inter 
'Catasterismos' igitur etiam ultima quae Orionem subsequi- 
tur de Erigone narratio referenda, quae ex Epitoma excidit: 
JleQÌ óè 'HQtyóvijg (paaiv, or* avxy xhfydx^Q xov 'Ixccqìov 
'Ixàqtog óè Id&ijvatóg itfxt xò yévog' Xéyexat ptv ovv 6 Jtóvvcfog 
èiftVQSÌv xòv olvov aviòv yaq tpadw "EXhvjveg etpoqov xijg àpné- 
Xov ovxog ó Jióvviiog èX&àv iv ^-9-qvatg 'ixaoiia xivi ntqixv- 
%<àv óéócùxi <ft}(fiv avt(3 xXrjpa àpnéXov <pvxev<fai' xaì itpvxéVGs 
xai iyecòQytjtìev oìvov xaì avtòg sms xaì sóa>xs noipétii rttsìv 
oi óè notfiéveg [te&vc&évxsg ótà xò èx naoaóó^ov nq&xov nteìv 
vopitiavxeg tpaQf*ax$ijv<xi naqà xov *Ixuqiov ànoxxsivovtiw avxóv 
y óè xovxov &vyàxiiQ *Hotyóvti óià xijg xvvòg yvovca oxt xé&vijxev 
inoxvtàxo xaì tjtfxaXlsv xavxijv óé <pya$v iXeqtiavxeg (oì &eoì) 
óià xò nà&og, (jtsxéd-ijxav aix^v sìg xòv ovqavóv xaì vvv iv xotg 
acxqotg iózìv y Hoiyóvti' 1 *) 

Utar hac Cosmae narratone, si ad Erigonae historiolas quae 
exstant examinandas pervenero. Nunc de origine ' Catasterismo- 
rum' qui feruntur Eratosthenis pergam. 

IH. 

Ex quo igitur praeclara Roberti commentalo siraul cum 
reliquiarum sylloga prodiit, quaestio illa de Eratosthenis auctori- 
tate inde a Valckenario ") a variis varium in modum tractata eo 

18 ) Pergit Cosmas: ntgl fiìv ovv ràiv àvuit&ivnav, ùs "Elkijvtc kqgovotv, 
Ixavùie iyét. Cosmam exscribit Nonnus ad Gregor. Nat. (Myth. gr. ed. Wester- 
mann. p. 373>, quem legi in Gregorii codice Bodleiano. — Libanius <#.> eo 
differt quod in pastorum Àtticorum locum Thraces suffccit: quam novationem 
scriptoris arbitrio tribuerim. — Exigua porro inter 'Catasterismos' (= Cosmam) 
et 'Catalogos' <= schol. ad II. X 69; p. 39 Robert.) baec interest discrepanza, 
quod hi pastorum alios ebrios factos, alios Icarium occidisse exponunt, illi 
minus accurate occisores Icari eos volunt, qui vino cupidius hausto ebrii 
erant facti. Talia excerptoris licentiae condonanda sunt. 

i») Opusc. II /. 69. 



Digitized by V^OOQle 



8 



DE ERATOSTHENIS 



perducta est, ut ex genuino quodam Eratosthenis opere ' Katd- 
XoyoS inscripto hodiernam libelli exilitatem saeculorum decursu 
sensim contractam esse a peritis harum rerum existimatoribus 
uno consensu iudicetur. Necessario tamen postulanduin est, ut, 
quod in tabulari 'Catasterismorum' historia pertexenda Robertus 
praestitit, id de altera quoque eorum parte, quae in rerum astro- 
nomicaruin versatur descriptione, denique de interpretationis 
Arateae, quacum manifesto cohaerent, memoria instituatur. Sive 
igitur ad eundem finem atque Robertum sive ad contrarium haec 
me via deductura est, inire mine et, quousque fieri potest, eam 
persequi decrevi. 

1) Ab iis proficiscendum est, quae sub Ursa minore (p. 58, 7 
Robert.) de polo leguntur: v E%n óè cìaiégag ini pèv txdatijg 
ytaviag tov nXtvii-iov Xa^ngòf à' ini óè lijg xéQxov XafAnqovg y' 
tovg nvtviag £. i'»7rò óè tòv 'ittqov ioìv rjyovfjiépoìv xarw- 
ztQÓg iGtiv uXXog àdtriQ, og xuXettat 'nóXog'j ntqi ov 
óoxeZ 6 xódfiog diQsy e<s & ai' 

Dubitatum est, utrum ista quae describitur polaris inter sep- 
tem Ursae minoris stellas an extra sidcris conexum sit con- 
loeanda. Fuere qui duas illas 'quae praeeedunt' {xàg rjyovfAépag) 
ad priores duas in cauda stellas referrent velut J. J. Scali- 
ger' J0 ). Quibus praeeunte Petavio 81 ) Sehaubachius obloquitur 32 ) 
censetque eas significari, quae totius sideris sint primae (y et p) ; 
idque propterea censet, ne Catasterismi — quos credit esse 
Eratosthenis — eam stellani polarem videantur adgnovisse, quae 
ultima est in Ursae minoris cauda hodieque polo omnium pro- 
xima: quod profecto tertii a. Chr. sacculi astronomus contendere 
nullo pacto potuit. Facit igitur scriptorem — quamvis obscure 
— quodammodo imam ex iis stellis indicantem, quae, etiamsi 
non ad ipsum Ursae minoris sidus pertinercnt, a polo tamen 
multo propius id temporis quam illa aberaut. Concedi Schau- 
bachio potest, locum Epitomes — ita dehinc suasore Roberto 
libellum superstitem vocabo — sic esse comparatimi, ut illa 

20 ) D e emendatione ternporum IV p. 284. 

21 ) Varìae dissertationes ad Uranologium p. 119j. 130. 

22) Eratosthenis Catasterismi ed. Schaubach. ad h. I. 



Digitized by Google 



C AT A STERISMIS. 9 

quam proposuit explicatio non omni probabilitatis specie sit 
destituta. Subsidia igitur extrinsecus quac iam nobis suppetunt 
arcessamus. Ignorabant qui antea de bac re scripserunt auctius 
quoddam 'Catasterismorum' exemplar et scboliastis Germanici et 
Hygino, cum 'poeticum astronomicum' componeret, praesto fuisse: 
videndum est, quemadmodum horum ope ille Epitomae locus 
restituatur. Testem priorem scboliastain audiamus Basileensem 
{p. 58, 7 Robert): Habet stellas in lettere IV /*;/- quattuor angu- 
lis claras, et in cauda elaras III {fiunt VII]. Sub iis maximum 
sidm (iramo stella) adparet quod vocatur 'polus' a quibusdam, 
circum quod putatur totus orbis t'erti. Praedicli 23 ) autem duo 
reliqui vocantur choreutae de circuitu. 'Reliqui* i Ili vocantur 
duo, quia cum polari cuius mentio proxime antecedit in unum 
ultro coniunguntur: tres igitur evadunt stellae, eaeque ob id 
ipsum in cauda quaerendae sunt, quae tribus repraesentatur. 
Iam res etiam in Epitoma expedita dummodo ad scholiastae 
verba exigatur. Quas Epitome dicit ì\yov[iivaq^ eae priores in 
cauda sunt (d et i ) : posterior quae eadem xaiméqa est ibidem a 
hodieque fertur polaris. Et boc quidem ab altero teste confirma- 
tur Hygino, quem de genuina k Catasterismorum' forma si agitur 
restituenda nunquam praetereundum esse Robertus effecit. Is 
ex pleniore 4 Catasterismorum' libro haec excerpsit (III, 1 = p. 59 
Robert.): Sed infra priores caudae stellas u?ia est infima , quae 
' poi us ' adpellatur, ut Eratosthenes dicit; per quem locum mun- 
dus existimatur versari; reliquae vero duo choreutae dicuntur, 
quod circum polum versantur. Quac cum ita sint, iure quae- 
sieris, qua tandem ratione Petavius et Schaubacbius probum 
Hygini testimonium — quod quidem iis adversetur quam quod 
maxime — de medio sustulcriut: negant simpliciter quod non 
iam licet negare, veram 'Catasterismorum' sententiam Hy gin uni 
esse adBecutum 2 '). Et hac quidem de controversia bactenus. 

a3 ) * Praedicti' 1 illud Robertus adco corruptum conset, ut de emendatione 
desperet. Fortasse ' nqotiyov [xtvoS vertere voluit homo ille b'nguae graecae 
ignaras. 

24 ) IdeUr, Sternnamen p. 9 fi Ursae miuoris intelligere mavult: at haec 
non in canda cf. Petavium p. 119. 



Digitized by Google 



10 



DE KRATOSTHENLS 



Invenimus 'Catasterismorum' auctorem in ea stella poli mun- 
dani situm posuisse quae hodie polaris dicitur: id quod non modo 
mi rum, quoniam tertio ante Christum saeculo exeunte haec ea- 
dem stella non minus 13° a vero polo distabat, sed in Eratosthene, 
qui ob accuratam caeli observationem 'astronomiae conditor' prae- 
dicatur, prorsus incredibile. Nam cum consentaneum sit, ad poli 
locum designandum eam ex clarioribus stellis eligi, quae proxime 
ad illum accedit, excusari in homine astronomiae mediocriter pe- 
rito id non potest, quod duas fere eiusdem splendoris stellas — 
paenultimam Draconis quae x dicitur tertiae magnitudinis atque 
0 Ursae minoris secundae magnitudinis — dimidio propiores esse 
polo boreali omnino non intellexit. Quod ut penitus perspicia- 
tur, harum trium intervalla, quae distabant a polo anno a. Ghr. n. 
ducentesimo, ex Alberti Marthii astronomi Londinensis computa- 
tone adscribam: 

x Draconis, fi Ursae minoris, a Ursae minoris"). 
8°. 11'. 7°. 42'. 12°. 52'. 

Accedit aliud. Iam ante Eratostbenem fuere qui rectum de poli 
situ iudicium tulerant Eudoxus Cnidius et Pytheas Massilien- 
sis. Qui in eo consenserunt, quod omnes tres eas stellas, de 
quibus modo locuti sumus, nimium a polo remotas existimarent, 
quam ut ad eius sedem indicandam omnino adhiberi possent. 
Quo modo differant Hipparchus Bithynus memoriae reliquit' 6 ) 



25 ) Proxime abest ab hac computatione Hipparchus, cf. Ptolemaei Geogra- 
phiam I 7, 4 <I p. 15 Nobbe) : naQadidorat dì vnò 'innÙQxov rijc fttxQÌii "Aqx- 
jov ò voTuaimos (oxaroe di tjjj oigàs àarìiQ ànixtif top nókov fioigae */J xai 
duo ni/urna (12° 24'): vides quam accorate astronomi antiqui observaverint. 

26 ) Hipparchum et hoc loco et ceteris adscribo, qualis in codicibus a me 
conlatis legitur : Laurentiano <Plut. XXVIII cod. 39> s. XI membranaceo et 
Vaticano 191 bombycino, cuius indicem Partheyus ( Mitteilungen d. Beri. Ac. 
d. Wiss. 1863 p. 374 j > quamquam non satis accuratum edidit. Codicem 
6. XIII H. Keil {Phihl. I p. 157>, H. Diels 8. XIII-XIV (D. G. p. 18 «.>, 
Partheyus denique s. XIV— XV scriptum censent: adeo incertae rationes ad 
codicum graecorum aetatem definiendam palaeographicae. Ipse eandem 
manum in codice Anthologiae Planudeae Britannico 16, 409 (Additions to the 
Manuscripts in the British Afuseum 1847 p. 201 s) ex Italia advecto mihi videor 
cognoviese. Quo in codice fol.l* fin. hoc exstat scholion: ìeiiov ou iv rcìs 



Digitized by Google 



CATASTERISMTS. 



11 



(t<av siqàrov xaì Evóó%ov Oaivopévav ityyytfeutv a p. 179 
Petwoius)'. ITsqì piv ovv tov floqeiov nólov Evóo&g dyvoei 
léyuiv 'iati óé xtg <x<jtt]Q fiévav cceì xaxà tòv afaòv xónov 
ovtog óè 6 àtftriQ nólog ititi tov xótipov'. ini yàq tov nólov 
ovóè sìg àtittjq xéfraij alla xfvóg ititi tónog, ùì naqdxstviai 
tqùg dtitéqeq, fie&' wv tè tifipsìov tò xatà tòv nólov tezqàyw- 
vov (JXW a ntoiéxii, xad-àneq xaì flv&éag ó Matitialtofcfjg. Et de 
Pytheae quidem sententia tam aperte dixit Hipparchus, ut ver- 
bis parcere possim; de Eudoxo non item. Itaque ex Arato, impigro 
Eudoxi sectatore, huius de polo placitum suppleatur. Phaeno- 
menorum v. 24 s. is polum borealem ita descripsit: 

Kai fjttp (à^ova) ntiqaivovtit óvoo nóloi àfMpotéqoj&éV ' 
all' o (lèv ovx inionrog, o ò' àvtlog ix (ìoqéao 
vifjód-év ^Sìxeavoìo* óve* óé fjbtv àfjufìg s%ovtitv 
"Aqxvoi àpa tqo%ó(atiat * tò dì] xaléovtai "Afjweg'at * 
xaì tyv fxèv Kvvótiovqav inlxlijtiiv xaléovtitv, 
tqv 6' kxéqqv 'Elixtjv 'Elixji ye fièv aróqeg Axatoi 
elv ali zsxpaiqovvat, iva XQÌ vijag ccytvetv 
ij ò' étéqrj óliyy pév, àtàq vavti\tiw àqeicav 
littorioi] yàq natia neqttitqéipstai titqoopaltyyi' 
tij xaì JStóóvtot i&vvzata vavtillovtai. 

trotto* xi<f)àlaia T/urjjuaoi xat' àkyàjlijiov tavra ixré&ttrat r\ v nqò $ 
io Sto <rtlon ortica vtojv' x^n* y«Q V" X(e * àvtt(xì% anavia iv t§ «vr»- 
ygtirf<l>' xàvrtv9tv où predio r$ fyTovvrt txucTov itàv xt<f«\ai<av tvQtaig rp, vvv 
dì §adia i$ r«|« tù>» Giotytluv iqtitofiivy. Fol. 69» med. inscribitur: h itpde 
Tip Ifldófup jjurjftait ntQiixtitti IxatQtxa uva ànoydiyfitria , rà ptv <àg ly- 
x<ó/uta, t« d' ù>s Intorokai , jà d' tog àv txaaiav ìivytv , oca ftrj nQÒg rò 
àotfAvórtQov xaì alaxQOjfQor ànoxkivn' rà yàg rotavrct nolka tv r(j> àvr*y(>a<f ip 
òvia nagilinofjièv <inest hoc in capite tota fere Theognidis recensio vul- 
garis fol. 76 b — 84 b ). E tertia persona haec aliis in codicibus narrantur, 
cf. Wolters de Epigrammatum Graecorum Anthologiis p. 34. — Scholio fol. 92»» 
eadem manus prima inscripsit oyoUov Mafiuov itov«xov tov niavovdovs: 
patet cur etiam Vaticanura codicem post Planudem scriptum esse censeam. — 
Planudes Anthologiae codicem ab ipso anno 1302 exaratum Venetum 481 
ferunt periti barum rerum eiistimatores velut Trevius l der sog. Lamfrias- 
Katalog der Plutarchschriften' {Progr. Waldenburg i. Schl. 1873 /• 21 s.), 
Diltheyus apud Finalerum Kritische Untersuchungen sur Griech. Anthologie 
p. 33 ». alii. 



Digitized by Google 



J2 



DE ERATOSTHENIS 



Aratus cum ex Eudoxi sententia Ursam minorem totani circa polum 
moveri diceret, extra huius Ursac sidus polum ponere debuit, in 
una scilicet stellarum quac inter illud et Draconem interiacent: 
tales ùfioQ(f wiovg , quia ad fìguram quandam conficiendam non 
pertinerent, antiqui vocare consuerunt"). Quae cum ita sint, 
dixit revera Catasterismorum auctor suo tempore liodiernam 
stellam polarem polo fuisse omnium proximam: quod Eratosthenes 
profecto contendere non potuit. In quo cum qui rem attigerunt 
egregie consentiant maximeque astronomi, quorum in hac quae- 
stione ultima est auctoritas: non est cur pluribus erroris magni- 
tudo demonstretur 2 *). 

2) Nullo antiquitatis tempore recte dici potuit circa stellam 
hodie polarem totutn mundum circumverti. Quid? quod etiam 
nunc a polo 1° 20' distat? 29 ) At certe dictum est, ut vidimus. 
Quodsi dicendi quaedam libertas sivc mavis neglegentia ita est 
adgnoscenda, ut ex tribus quas nominavi sat claris polaris ea stella 
quac proxime a polo videatur abesse adpellata esse censeatur: 
iam oboritur quaestio, quando primum « Ursae minoris ceteris 
illis magis ad poli locum adpropinquaverit, idque adeo ut vel 
imperitiorum oculis ista adpropinquatio facile percipi posset. 
Etsi igitur anno p. Chr. n. 400 trium illarum stellarum haec erat 
rcapse proxima ^- haecce enim distabant intervalla polaria: 
x Draconis 11°, p Ursae minoris 9° 34', « eiusdem 9° 33' — 
tamen, cum res sit de homine astronomiae imperito nescio quo, 



27 ) Quomodo Eudoxus contra Hipparchum excusandus sit, Delamberius 
(histoire de V astronomie ancienne \ p. 110 j) monet. — Aratum adversus eun- 
dem Hipparchum voluit defendere qui isagogam pseudoeratosthenicam con- 
scripsit, in qua {p. 263 D Fetavius} haec leguntur: an(Q {niQura tt^oyog) nyìc 
pìy {'«siìqcis ttvat fiiXQOvc (faaav (velut Eudoxus), fytot Jè o*)fttitt t'Oìjia, x«- 
Stintg xai "jQttTos (et Hipparchus). 

28) Delamberius l. c. p. 92. E. Hoefer, htst. de Vastr. Paris 1873 /. 159. 
Schaubach., I. c. 

29 ) Cf. Hygin. IV 9: Illud etiam videmus, in extrema cauda Draconis 
stellam esse, quae in se vertatur et in eodem loco constet. Quodsi omnes stellae 
vagae feruntur, liane quoque moveri necesse est. Quod non evenit. Igitur ne~ 
cesse est, mundum quoque, non stellam verti. Locum adfero, quia antea /. c. 
(supra p. 8) à Ursae minoris Catasterismos secutus prò polari habuit 



Digitized by Google 



CÀTÀSTERISM1S. 



13 



idem vel ante illud saeculum dici potuisse consentaneum est. 
Itaque hac ratione, quia posita est in coniectura tantum caque 
incerta, nolo amplius procedere. 

Quid igitur mine probatum est? Nimirum illam 'Catasterismorum' 
particulam, qua ista de polo sententia refertur, non posse ab 
Eratostbene esse scriptam. At parata est ea excusatio, qua Ro- 
bertus in libelli recensione saepenumero utitur, nobis bic rem 
non esse cum Eratostbene ij>so sed cum protervo quodam libelli 
interpolatore. Et hoc quidem, quoniam causam non video inter- 
polandi, aegre sed tamen aegre largior, modo iam tertio post 
• Cbr. saeculo, quo fuit Germanici scholiasta (cf. Robert p. 9, 
adn. 11), et ante Hyginum istam 'ìnterpolationeni' in Catasteris- 
morum exemplaribus sedem occupasse mini concedatur. 

2. 

De Ursa maiore Hipparchus postquam Eudoxi et Arati eiusque 
interpretis Attali placita impugnavit, hunc in modum praedeces- 
sorum suorum iniecit mentionem (p. 184 Petavius): Ka&óXovm 
ol txQxaVot navi ti; t^v v Aqxiov (maiorem scil.) ix %wv ima 
póvtóv aaiéqiùv dutimovv. Veterum numero cum vel Attalus 
Hipparchi aequalis insit etiam Eratostbenem significali, cuius 
inventa astronomica diligentissime examinavit teste Strabone Hip- 
parchus, per se adparet. Quodsi 'Catasterismi' rcapse sunt 
Eratosthenis, postulandum est, ne plus septem Helices stellas re- 
ferant. Evolvimus libellum: 23 invenimus, cum non plus 27 -- 
exceptis informibus (àfAOQtfunoig) — ipse enumeret Claudius Ptole- 
inaeus. Aut igitur Hipparchus turpiter mentitur aut stellarum 
Helices index is, quem exhibent Catasterismi, ab Eratosthene est 
alienus. Utrum sit praeferendum haesitare non licet. Quamquam 
enim errasse constat interdum Hipparcbum, id profecto caven- 
dum est, ne virum procul dubio sincerum, ut aliis obtrectando 
suae inserviret gloriolae, mendacium hnxisse arbitremur. Cre- 
denda sunt quae in epistula Aescbrioni inscripta, quam operi illi 
praemisit, de se ipse profitetur (p. 172 Petavius)-. Tovto àè 
notfocu (scil. Eudoxum et Aratum emendare) nqos&énrjv ovx ix 
%ov ioi>q aXXovg sXéyjisiv (pawaaiav àntvéyxao&at nqocciqoviisvoq 



Digitized by Google 



14 



DE ERATOSTHENIS 



(xsvòv yàQ xal fitxQÓ\f)V%ov TtayxsXwg' xowavziov óè óbìv oiopai 
nàti iv r^iàg sv%uqmSt6Tv 3 oCo» xyg xotvtjg ivexsv wpsXslaq lòia novstv 
ctvaósxóiievoi, xvy%avov<Siv) àXX y Évexa xov pyxe <sè fjujxe xovg 
Xotnovg tùùv (piXofia&dóv dnonXavà'a&at xf\g neql xà (patvópeva 
xaxà xòv xótifiov &€(aQlag' oneq evXóywg noXXol nsnóv&aGw. — ■ 
Accessimus ad eam quaestionis partenti, in qua iam rerum summa 
versatur. Nam oranino quaerendum est, num stellarum catalogi, 
quos unicuique Sideri 'Catasterismi' subiciunt, possint per tem- 
porum rationes ab Eratosthene confecti esse. Quam rem etsi 
in transcursu hi illi tetigere — sive ut negarent simpliciter sive 
ut adfirmarent — tamen, qui probo argumento alteram utram sen- 
tentiam stabiliret, nemo adhuc exstitit. Videor igitur mihi operae 
pretium facturus esse, si componam omnia quae in hac causa pro- 
ferri possint. 

Ac primum quidem quod breviter monuit Robertus {p. 33 j.), 
cum Arati Phaenomenis stellarum indices minime congruere, adeo 
est manifestum, ut verba nolim perdere. Itaque ab homine qui 
Aratum commentario vellet instruere, eos esse conditos suo iure 
idem negavit Robertus. Qui hinc quidem recte exorsus minus 
taraen recte statini concludit prò catalogorum auctore Eratosthe- 
nem necessario esse habendum: sunt alii sat multi, qui in censum 
veniant, velut ut eum adferam, qui ob id ipsum a veteribus saepe- 
numero laudatur, Hipparchus. Alia igitur circumspicienda est 
expediendi ratio, nec frustra illa quidem quaeritur. Testis enim 
prodit cui hisce in rebus fidem nemo tam erit audax ut deroget 
Claudius Ptolemaeus. Qui in 'Magnae Syntaxis' libro VII (= voi. IL 
p. 2 s. Halma) de origine stellarum indicum ita disseruit: . . . 
tvsxsv óè xov xìjy GtfaXqav avrwv (xwv ànXavuv) oXi\v, à(p' yg 
(aa/ifQ UQO(fn€(fvxói6$ nsQupéQOVxai, xal avxqv (falvsad-at, tzoìov- 
fAévìjv elg xà knópsva xal nqòg àvaxoXàg x^g nqoùtTjq (poqag fis- 
xapctOiV iólavxal xszaypéìHjV, ovxéx* av àqpóZoi xal xavxfjy ànXavij 
xaXsZv èxaxsQov yàg xovtoùv ovxoag e%ov evQÌ(Sxop£V y èt a»v ye ò 
xoaovxog xqóvog vnofìàXXét, xal xov 'Innàoxov pèv ixi ttqÓtsqov, 
àtft' cov stys (pawofAétHtiVj iv vnovola xovzwv dfiqìoxéQùùP ysyovò- 
xog, mtixs pévxo* neql xov nXelovoq %qóvov Gxo%àaa- 
<r#a* p&XXov % ótafltpaKao'ao'&ai dia xò ndvv òXtyatg 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



15 



nqò èavtov 7t€QtTezvxy*év<xi t&v ànXavàv tyqytfsói, 
<i%6Òòy te (Jtóvaig taXg vnò *AqmStvXXov xal Ttpoxàqt- 
óog àvaysyqapftévaig xal tavtatg ovts dà icft dxt oig 
ovte i ne^etqyaC ftévatg , xal 17/40» y ó y ix tijg tav vvv &£ùù- 
qovftév<av nqòg tà tòte óvyxqtoewg ttjv avttjv xatàXtjiptv evqt- 
6xóvt<av, ìjóf] (xeVTOi flsfìaiotéqag tfa xal ano nXeiovog xqóvov tijv 
tfjétaotv yeyevìjo'&ai xal rag tov 'Inndqxov ntql t&v dnXavav 
dvayqatpdg, nqòg ag ftaXtóta nenotype&a tàg Gvyxqitieig, fxstà 
ndtfyg i&qyaalag ^pìv naqaàeóóo'&ai* 

ór» [lèv ovv ovóepia (letdntoao'ig yéyovev ovós péxQi tov devqo 
tijg nqòg àXXijXovg avtcÓv d-iGstag, àXX 1 oi xatà tov "Innaqxov 
rstrjQtjfjtévot (fx i }(* a *t6(iol xal vvv ànaqaXXdxttag ol avrol &€(a- 
oovvtaij xal ov fióvov ol t(Sv iv tea tyóicnup nqòg àXXijXovg % 
tav s^tad-sv avtov nqòg tovg ópoltog sxovtag, oneq av GvvéftaiveVj 
eì póvoi, xa&' ijv ixzld-etai nqtattjv vnó&eaw ó 'Innaqxog , oi 
neql tòv tyótaxòv avtòv oustéqeg inotovvzo tyv sìg tà ènópeva 
(jtetdftaoiv, dXXà xal rtav iv ttp Cwdtaxw nqòg tovg sTzw&ev avtov 
xal àntùtéqu), yévoito fitv av svxatavóqzov xal navtl tui fìovXo- 
fiéva nqoodyuv tìjv i%ha&iv xal <fiXaXijd-a>g àva&6<aq£ìv j £Ì tà 
vvv (paivópeva CVfMfHÓvoùg ixet taXg xat* ixeìvov dvayqaipalg. 

Dixit igitur Ptolemaeus, qui primum stellarum composuisset 
catalogum fuisse Hipparchum: potestne clarius quicquam dici? 
Sic igitur statuendum est: cum neque Hipparchus neque Ptole- 
maeus, quorum uterque ut par est Eratosthenis opera astrono- 
mica pernovit, catalogum quendam stellarum Eratosthenis ad- 
gnoscat immo satis manifesto abiudicet, libellus qui fertur Era- 
tosthenis auctoritatem ementiri 80 ) est censendus. 

3. 

Postquam de Hipparchi catalogo edocti sumus, quendam Epi- 
tomes locum adgrediamur, qui Robertum admodum vexavit. P. lMs 
de Pliadum catasterismo haec leguntur: Meyiaiijv óè exovat óó^av 
iv toìg àv&qwnoig inrtijiiaivovaai xa&' wqav' &é6tv óè ixovCtv 



w ) Accedit tsrtium Theonis astronomi saec. IT p. Chr. n. testimonium: 
de quo cf. adn. 68. 



Digitized by Google 



16 



DE ERATORTHENLS 



tv fiàXct x€l[ifvcu xaià tòv "InnaQxov tQtywvostdovg cx^ftarog' 
Ultima verba si genuina sunt, libellus ob temporum rationes 
Eratosthcni est abiudicandus, quoniam post illum Hipparchum 
constat floruisse. Contra qui Eratosthenis defendunt auctorita- 
tem, ii verba illa expellere prò interpolatis fere coguntur idque 
post Fellum, primum editorem Oxoniensem, et Schaubachium fccit 
Robertus hac usus argumentationc 31): ,,In I lippa r dio haec 
verba frustra quaesivi. Exstant autem in scholiis Arateis 
}). 74, 13 Bekker : Kaì scovai tì X^l Ui tQiyuìVov ov ij fìàrttc in } 
àvaioXijV léiQCtnrctt' Nixavdoog (ih> ovv ini ir\c ovQag rov TavQov 
rlfryaiv avràg' 

ai ih' imo Tccvqov 
oXxalrjy tpalgovaat òXi&ìVtc tfOQéovioci' 

ò "InnaQXog óè ovx ini tov Tavoov (xai ytxQ aviòg yfiitofiop tov 
Tavoov notti) q>ijai óè toi fiìv noóì tov ffrQ<té(og fiàXXov aviàg 
nXi^atd^tiv, nÓQQOì ót tfvat tov ÙQirtttQov yóvaiog. Aique haec 
sane in Hipparcho leguntur (p. 12 Victor iris): Oì yào iv /w «(n- 
(SztQW nodi tov lltQGécag (i XafinQOt xaì ère èv rt{ agirti egèi xvi\- 
fifl noXXtò iyyiovég fìrti tm> llXf-iàòcav tjntQ io agirti *qòv yóvv. 
Vnde non inepte conligas verba, quae modo ex Epitome attilli, 
ex scholiis Arateis ab interpolatore addita esse, qui Hipparchi 
mentionem panilo post obviam ad praecedentia quoque perperam 
rettulerit. Adde quod verba ceterum iam Schaubachio suspecta 
neque apud Hyginum neque in scholiis in Germanicum con- 
scriptis exstant". Posteriore argumento tum demum uti licebit, 
postquam id quod priore loco Robertus posuit omni dubitatone 
erit exeraptum. Nani sat multa inveniuntur quae, etsi et ab 
Hygino et a scholiastis Germanici omissa sunt, nihilo tamen 
secius ad genuinam * Catasterismorum ' formam iudice vel Roberto 
pertinent. Verum autem est quod in superstite Hipparchi contra 
Eudoxum et Aratum opere bonum illud Epitomes reperiri testi- 
monium negavit Robertus; inde quod interpolatimi censet, pro- 
bare hoc ainplius non possum. Primum enim ubi tandem aptius 
illud exstitisse existimandum sit quam in stellarum catalogo Hip- 
parcheo, scire velim. Porro — ut credam quod mihi videtur 



Digitized by Google 



C AT ASTERISM I S . 



17 



incredibile — iam meo iure n'agito, ut interpolatoris ratio sive 
fons monstretur. At neutrum potest praestari: de scholio enim 
Arateo egregie fallitur Robertus, quode infra dicendum est. 
Quodsi de simplici interpolatone cogitare non licet, quid de loco 
ilio tam difficili ipso iudicem, ex me quaerat quispiam. Audio: 
nec ullam relictam video explicationem nisi eam, ut is qui libel- 
lum conscripsit revera Hipparchi aetatem ante Eratosthenem po- 
suisse existimetur. Audax videbor fateorque ingenue, cum pri- 
mum ad illam deveni conclusionem , nimis audacem me mihi ip- 
sum visum esse. Itaque id litterarum genus, quocum Cataste- 
rismi cohaerent, perlustravi, num fortasse alibi quoque gravis 
iste error quem statuo deprehendatur: duo in sclioliis Arateis 
inveni testimonia, quae tamen prò uno habenda sunt. Ac pri- 
mum quidem Nicetas scholiasta Arati Marcianus 81 ) de Ophiucho 
haec adnotat ad v. 83: 

c O ó' ififAfvèg sv inaoyowg 
noùdv im&Xi(Ì£t fiéya d-nq'iov à[i(foiéQoiatv 

ò óè *0(fiov%og à(S(faXwq ói' oXov ftaivoov ànqoxéQOiq tóìg èccvrot 
noci tò fiéya &f]QÌov tòv Sxoqniov ini&Xi(Ì€i xai natii iw (lèv 
ctQiGTtQU) nodi ini tov ò(f&aX{tov fiaivonv, tw óè ót£i(p ini tov 
■9-cÌQaxog. Eì'óó%q) óè xaì '/nnàoxw ccqxcc iotìqoì g ove tv 
'Aqcctov ov óoxtt dfKpotéQOvg rovg nóóag tov 'Oipiov- 
Xov (ìefi r}xévat ini tov 2xoqniov àXXà jxóvov tòv Zi€qov tòv 
óè Ìtìqov vnò tòv 2xoqniov óoxtl ttvat xai [ifj (faivtaO-at, òXoag 
tòv tttQO'óv iva ovv juiy ówfisv avTÒv Evóó%w xai 'InnaQ- 
%<a ó oxifio tg ovtiiv ivavt iov ad-at , agfióffiofisv 33 ) avtov tò 
QtjTÒv noòg tìjv txóoatv ovTtag' ò ó } ifi^isvèg ev inaQtjQUìg nodiv, 
ska fiéya™) im&Xifid &i}oiov t& évi noói xar 1 àpqÓTfqa. ó 

3l ) Idem Lycophronis commentarium compilavit. Codicem enim Marcia- 
num 476 s. XI a Niceta esse scriptum docet haec in folio 32* adnotatio: 
xàyifcvda avvt]&Q<naa it^xov ktZtis | JV»xi}r«f ovkaxwiog jwi/ diuxóviav <cf. 
Sc/ieer, mus. Rhen. XXXV (1879) p. 281 s, ed. Lycophronis p. VI>. — Ad co- 
dicem Marcianum solum scholia Aratea recensenda esse facile potest de- 
monstrari. 

82 ) nQjuóoo/ufv cod. 

33 ) elm fièya in codice nunc deletum sumpsi ex apographis. 

Philolog. Unteranchuugen VI. 2 



Digitized by Google 



18 



DE ERATOSTHENIS 



yàq tlg novg xitxat pera^v xov si ) ò(f&aXftov xaì xov &u>qaxog. 
Succedat alter locus qui exstat in scholio ad v. 754 

"Oaaa x' ano £(óvtiq slg so%axov y ttaqtu>va 
vì>% intóivtìicu . . . 

xaì epaSsg arto xuv naXaioxéqwv (fijaiv, oda ano xyg £wvtjg xov 
y S2qi<avog nàXiv tlg aviòv xòv 'Sìqlwva $ vv% àaxqa imtpiQsr povXe- 
xai óè mqì nàvxaav rìntlv xdóv ànXavwv xaì oda ano xov xvvòg eig 
aìrtòv xòv xvva' nqotXnov óè neqì xàv allear — noXXoì 
yàq 0» nqò siqàiov — oi neqì Evóo%ov xal"Ìnnaq%ov 
xaì aXXoi xivég" ìjq^ato óè ano ^Sàqltovog, ór* vnóxttxai Kaq- 
xìvoì xaì ór* [iciXto'xa sig avtòv ol nXéovteg òqaiot xai ór* vóuóg 
ètinv ix óè xcav voiloav fieq<av xaì àtì èxóé%oviat itiópévov x €l ~ 
Udiva. Eo argumentando pervenimus, ut eundem de Hipparcho 
errorem qui in scholiis Arateis adparet in 'Catasterismorum' 
libello intellegamus. Alter igitur quaerendus est qui rem in- 
venerit primusque litteris mandarit, alter qui crediderit. Credu- 
lus iste cur 'Catasterismorum' compilator, auctor rei cur inter- 
pres Arateus is, cuius in Nicetae commentario vestigia certa 
patefecimus, fuisse censendus sit, ultro nunc conligitur. 

4. 

De Genicularii figura veteres astronomi valde inter se dis- 
sentimi, cum alii dextro genu alii sinistro eum fingant innixum 
pedeque altero caput serpentis prementem. Qui dissensus ne ex 
dubia sideris ipsius imagine natus esse videatur, ipse caeli pro- 
hibet aspectus, quoniam aperte sinistro pede serpentem calcat, 
dextro genu inclinatur. Itaque ex diversa describendi ratione 
excusatio ita videbitur petenda, ut alii a spectatore alii a sidere 
proficisci dicantur. Tamen ne ita quidem quaestio solvitur: sfo- 
glila potius testimonia nunc examinanda sunt Qua in re cum 
praeiverit vir summus Hipparchus, ducem eum sequamur (p. 181 s 
Petavius): 'Eni óè xov *Eyyóva<f* naqwqaxévai fioi óoxovtitv 
6 xs Evóo^og xaì "Aqatoq dXX' ov ónjfAaqtijxévai tlnóvxtg xòv óe- 



) fiéttttv tot nunc in codice abscissnm sumpsi ei apographis. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 19 

5*òv nóóa ini péayg xyg xe(faXrjg xov Jqcxxovtoq xeio&ai • ó piv- 
xot ys v AxiaXog naqà xò ^ovXijfia xov nottjxov óoxet fjtot xò <Jf**- 
(ftlxtoy fAStand-évat yqàtfHiav ovxiag' 

péaaov <T iyvntQ&e xctQijvov 

xal xrp xt<faXi ( i> tov Joàxovrog s%a> tov xóapov (fxQé(pwv y 'iva yi- 
Vfjtai „avtò tò óehòv ftéoog xijg xeyaXijg xarà xòv nóóa" '. xà 
te yào àaxqa nàvxa sig xò ivxòg xov xóapov pégog ànsótQap- 
pévu dog eqpyv ccoxQO&exstxat vnò nàvxwv xal ìm' avxov xox 
*Agàxov xal iv nàoi xolg (iifiXiotg yqà(fixat' 

jjfAéGGù) Ó' f(fV7lfQ&S XaqyVù) 

ó^ufQoì' noóòg àxqov «x £ » GxoXtoìo (Jqàxoviog)^) ,c . 

nqòg óè xovxo xal xòv axflfiaxKiftòv itfiXv xov ^Eyyóvadt xal xijv 
&é(ftv òiaacuftìv povXófifvog 6 "Aqatog évXóyc»g àv ai^fialvot xal 
nolog aviov novg xéìxai ini xijg xov Jqàxovxog xttpaXijg' ov 
yàq àXXcog naqaxi&tjot xijv xov Jqàxovxog xetpaXqv, àXX' tua xij 
&é0u xov 'Eyyóvaai naqaxoXov&àptv , òneq xal in' àXXiov nXet- 
óviov notti' xafransQ xal in' avxov xov 'Eyyóvafft xà dXXa avxot 
péoi] (fijaiv 

vaino pèv 2xé<favog ntXàti, xtyaXjj ye fièv axgr] 
Gxénxeo nàq xeyaXyv *Q<f*ov%€ov 

xal ini xt( Avqq (ptjo'iv' 

yovvaxi ol (fxaioì neXdet' 
xal mg ini xov ìlsqaéuìg' 

dyxt óé ol ffxatijg intyovvlóog ijXtfra nàcat 

nXyidóeg <foqèovxar 

xal nàXw 

xal o* ós&xsqrj pèv ini xXrfpòv xexàvvGxat 
ntvSéolov ól(fQ0io- 

xal (àg ini xov "Oqvt&óg <f q<rw (279 s)' 

. . . xaxà ós&à x* l QÓS 
Kf](f£tyg xaqdolo xà óehà neiqaxa qpalvoav 

35 ) JgaxoytoS codd. om. 

2* 



Digitized by Google 



20 DE ERATO STHENIS 

xai in' àXXtav óè nX&tóvo)V tàg naqa&é<fcig tmv àtfTQwv ótaaa- 
(f<av (rtjpaivst, tiÓkqov tà ó&à ìj rà àqufTsqà naqàxwtat. 

T)t* óè naqóqapd «or* tov Evóó^ov xai tov *Aqótov tò nsqi 
xòv nóòa xaì ovx àfidqtfma, òrjXov yivtxat ix tmv Xotnàiv toìv 
Xtyopévmv v(p y èxavéQov ntqì tov *EyyóvaGiv neqì pèv yàq 
Avqag (270 s) 

'xàó <T l'&£TO y (ftial 4 nqonàqoi&sv ànsv&éog siócóXoio 
ovqavòv tì(Sayay<av tò ó' ini dxeXis<s<Si nétyXov 
yovvaxi oi Gxaun nsXdet'. 

tò óè nqòg Tfj Avqa tìxéXog Ì6tì xslpwov ini zrjg tov Jqdxovrog 
xtyccXijg' nàXiV óè nsqi Ttjg àvaroXijg tov *Eyyóvaai Xéytùv tf tjoiv 
(612 s)- 

fjióvtj)> ó' ini XtjXai àyovti* 
Ó6%n(QT]V xvtjptjVj ccvTtjg imyovvlóog axQig, 
aìsi yvvì, dei óè Avqfl naqanenTtjdùJog- 

aXXti nQÒg Trj óvcfet xpijfitj ioiiv «J nqoavaxéXXovo'a' xaì ovx 
sGtiv avTtj ini Ttjg x6(faXijg tov Jqdxovxog' ótjXov ovv ot* ixsl- 
vi\v àqKJTeqàv Xéysr avp(f(apay óè Tovxoig xai ini Ttjg àvaioXijg 
tov Aéovxóg (f jjGiv (591 s)' 

avTÒq 5 ye yvv% 
ypsvog dXXa pèv rjór\, diàq yóvv xai nóóa Xatóv 
ovnu> xvpalvoviog vnotfTqétpsi 'QxsavoXo' 

(pavtqòv ovv ix ndvrcùv yivETat, ótÓTi tò àqtaxeqòv (fxéXog (fijal 
xa&yxeiv ini tì^v tov JqdxovTog xs<fuXrjv M ). 

3tì ) P. 174 b Petav. idem Hipparchus de eadem re ita disputat: ini óè tov 
'Kyyóvaotv b ftìv Kvdotóg tfrjatv 'naqà <fè ity xtjalìjy rov"0>/«oi ó'Eyyóyaaiy 
tatty vnìg rfjs xtrf altjs lòv dtbòy nóda tyiav ' ò di "AQarof 

ftioaqj d" l(pvniQ&e xaQyytp 
<f(tniQov nodbq uxqov fytt oxohóio jQaxovioq\ 

i£ oh xaì ftàlici a qaytQÒv yiverat io nQoxtiptvov' nttQ' txàanp yàq aònav 
rfyyóìjtat' iòv y«Q àquiTtQbv nóóa ò 'Ryyóvamv ini rt)g xt(f,ttlr$ rov 

jQdxovioc, xai oh ròv dtbó*. Videa Hipparchum minus accurate hic dispu- 
tasse quam loco supra tractato. Itaque Robertus cum hoc solo uteretur 



Digitized by Google 



CATASTEKISMIS. 



21 



Libenter nos Hipparcho concedimus Aratum Eudoxi exemplum 
secutum — in describendi cadi partibus ita non sibi constitisse, 
ut Genicularium genu dextro faceret innixura, cum ex suo di- 
cendi more laevum dicere deberet: loci difficultas optime ita ex- 
peditur. Neque iniuria Attaluin idem reprehendit Hipparchus, 
quod poetara erroris crimine purgaturus et inauditam intèr- 
pretationem et violentam proposuisset coniecturam. Etenim scribi 
iussit: 

pétìOov ó' i(pvnsgd-é xaqr'jvov 
óf^irtQov, noóòg àxqov «x é * dxofooìo jQttxoviog 

vertitque 'pedem extremum habet supra medium dextrum Dra- 
conis tempus'. Quod quamquam cum rerum ventate consentit, 
ea tamen de causa, quam supra exposuit Hipparchus, nobis ab- 
iciendum est: uter enim pedum significaretur, dici secundum Arati 
describendi morem omnino debuit. Nihilo tamcn secius mere 
qui Attali commentum adprobarent: de Hygino hoc monuit Ro- 
bertus (p. 234). Rcs sane e ccrtissimis est, conferas modo, 
quomodo <II 6 41, 13) loquatur: sinistro pede capitis eius 
dextram partem opprimere conatur. Porro Attalum ipse 'Ca- 
tasterismorum ' auctor sequitur, quam vis secus videatur Roberto 
(cf. p. 64 Rob.) : 'E<rtì àè 6 pèv v Oq>ig ptiéwqov ix<av ry? xeqa- 
Xijv ó óè iniftefttjxùg avviò teiretxùg tò Sv yóvv t tm ó' héQta 
nodi ènl tf/v xhifaX^v ini§aiv(av. Cur enim tam obscure de 
sideris forma scriptor loquatur causa exploranda est Et Ro- 
bertus quidem quod 'caute' eum dicit suam retinuisse sen- 
tentiam, probari nullo pacto potest, quoniam cautus in re mani- 
festa fuisset. Quid vero? si ex quaesita quadam versuum de 
quibus agitur interpretatione verba ista explicanda sunt? Fac 
enim interpretem nescio quem Attali scripturam 



p. 234, rem non potuit conficere. — Buttmannus difficultatem ut tolleret A«| 
hiqov itoàóg prò J&itQov nofóg coniectavit ingeniose quidem, sed cum 
omnium codicum qui Hipparchi tempore exstiterunt auctoritati adversetur in- 
utiliter <cf. praeclaram Buttmanni commentationem cui inscripsit ' Ueber die 
Entstehung der Sternnamen auf der Griechischen Sphaere^ = Abh. d. Beri. 
Acad. d. IViss. 1826 /. 45 *.>. 



Digitized by Google 



22 



DE E RATO STHENI S 



de%tT€QOVj noóòg axqov GxoXtoio Jqàxovxog 

accurate recidere voluisse: óe^neqov illud quoniam ad xaQyvov 
referretur, nudum ponere pedem nonne coactus erat? Prompsit 
igitur cum Hyginus tum Catasterismorura compilator ex inter- 
prete quodam Arateo, qui Attali coniecturam erat amplexus"). 

Genicularii catasterismum priusquara dimittam, alterum Epi- 
tomes locura tractabo, ut alterum statim commentarii eiusdem 
vestigium ibi commonstrem. Aratus enim (63 s) neque se 
ipsum fatetur neque alium quemquam de Genicularii persona 
quicquam indagasse: quam ob reni tldtùXov suo iure eum nomi- 
navit: 

Tyq ctyxov poyéovti xvXivóttcu àvÓQÌ ioixóg 
eiòtoXov %ò (lèv ovrig ìniaiaxai à/Mfaóòv eìnsìv, 
ovó' or*v* XQé(iara$ xsTvog ixóvtù' àXXa ptv avi mg 
'Eyyóvcrtw xaXéovtiiv. 

Nescit Aratus Panyasidis quae fertur narratimi culam , qui Her- 
culem in Geniculario investigavi contra Draconem Hesperidum 
pugnantem. Panyasidi igitur — si revera iam Panyasis Hercu- 
lem ad Genicularii sidus rettulit — ceterisque, qui eius situm 
fabellis explicare studebant, non fuit hócùXov ut Arato sed 
certus quidam heros ob res gestas in cacio constitutus. Iam 
quid de 'Catasterismis' fiet, qui Panyasidis historiola exposita 
hunc in modum desinunt (p. 64 Rob.) : "O&ev èTtiteXta&évrog tov 
è'qyov peià pEytotov xivòvvov àhov 6 Zsvg xgivag tòv à&Xov 
pvrjptig sv lotg àviQoig e&qxe tò stóatXov xtX. „tìó(aXop sus- 
pectum ac fortasse ex Arati versu 64 interpolatimi" adnotat 
Robertus. At cui bono haec inseruisset interpolator? Certe 
narratiunculam claram per se atquc distinctam admodum iste 
quisquis fuit tali additamento de industria ita obscurasset, ut 
sine piena Arati cognitione omnino intellegi non posset. Sana 



37 ) Tatianus Or. ad Graecos c. XVI (/. 42 Worth. Oxonii 1700) nimis 
loquitur obscure: Crpov nw^ov ò 'RyyóvRtov im&Ufìu. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



23 



autem atque perspicua omnia, dummodo .Genicularii catasteris- 
mum ita ut nunc exstat apud quendam Arati euarratorem de- 
scriptum esse concedatur: aptissime enim hic communem omnium 
cuiusvis temporis interpretum consuetudinem secutus Arati '«*- 
ótalov\ quod ei explicandum erat, in commentariolo hoc ipso 
nomine iterum significavit. 

5. 

* Catasterismi ' enumeratis secundum Arati ordinem sideribus 
fixis ita Procyonem concludunt (p. 192 Rob.): Tà óè psxà xavxa 
ccGzqcc ylvttai iv x<a £o)Óhxxm xvxXoì, ov ò "HXiog ótanoQsvexai 
èv */J fiti<fif dtónfQ xaì xà ^oiòia xovxov ÌGÓQi&pà èdxw 
Bcinde disputatur * tisqì xaiv névxe àavéqwv x&v xaXovfxévwv nXct- 
vr]TÒ)V óià tò xlvt]<ftv i'xéiv ìdiav ainovg'. Illud 'xà psxà xavxa 
aatga 1 necessario ad planetas, qui deinceps describuntur, trahen- 
dum esse cum videret Robertus, sententiam quae inde evaderet 
non modo admitti posse negavit vcrum eo processit, ut prorsus 
ineptam iudicaret {p. 192 n). Hinc exorsus sagacem de * genuini 
operis' dispositione protulit coniecturam. '■Ex his veròis' in- 
quit, l guae in Catasterismis ùiepta sunt, concludo in Catalogis* 
— ita illud vocat opus genuinum quod opinatur — ' Zodiaci 
signa coniuncla post cetera sidera sed ante lacteum circulum 
enumerata fuisse\ Et huic quidem de 'Catalogis' sententiae 
postea suo loco mea opponam argumenta: nunc verba illa, quae 
adscripsi, a planetarum mentione separanda esse nego equidem 
atque denego. Fugit enim Robertum aperta parapbrasi in 'Ca- 
tasterismis' hos Arati versus esse expressos 454 s.\ 

01 (T ini(Ai% aXXot nivx' àffxsQsg ovóèv òfioTot 
nàvio&tv eìóùùXoov dvoxaiósxa ótpsvovxai' 
ovx àv ic 1 fig àXXovg Òqooìv IjiiifXfirjQccio 
xeivcùv ijx* xéovxat, ènei nàvzsg ftsxavàazat. 

Neque tamen omnia hac ratione cnodantur. Videndum 
enim est cur in talem Phaenomenorum conexum Solis mentio- 
nem ipse intulerit Catasterismorum auctor, cum inter planetas 
neque apud Aratum, quippe cui cursu sat fixo sibique constanti 



Digitized by Google 



24 



DE ERATOSTHENIS 



ferri videretur, neque apud ipsum illum enumeretur. Rei quid 
sit, scholiis in Aratum Marcianis docemur, quae ad v. 455 doctam 
liane exliibent disputatiunculam : 

lìùvio&tv tìócoXuìv] nuvio&tv (ftgoviui i]QfA06ftévi]v t%ov- 
itg iutw *x** ^* ovicog' ò ovoavòg £ ì^oìvag t'xet ovx èm- 
ipavovtiag tov ^wótaxov i<XX y cmijQififxévag c§ avvov' ttjv fjtèv 
nqunr\v t%ti o Kqovog' tt\v óè ótvitqav ò Zevg' tijv óè TQtTtjV 
ò "Aqqg' rijv óè t tt agi ijv ò "HXtog' iì t v óè ntpni qv *A(f(to- 
óiii}' tijv óè txrijv 'Eg^qg' %ì\v óè t(ìóó(Àt]V StXqvq' xal ó 
pèv tqìóiaxòg xvxXog àvcùctgog avimv iffnv avroì óè tìg ìóixòv 
xvxXov xtXviat ' imoxùiuì&tv ót tì<st tov £o)ótaxov xvxXov tanti- 
vóitgoi iCùv urtXavwv ùXXoi (óè) tv uXXu> vxptt xaxà tòv £<»- 
óuxxòv xvxXov nXavùvrai èxrgtnófitvot rqg totjg óóov, ói' ijg tòv 
"HXtov intvoovfitv tftgó^tvov' xal ò fièv Kgóvog tìg txaatov £»- 
óiov tvtaviovg óio xaì fiijvag ££* fiti^iov yàg aviov q ntgiifoqà, 
ùg uvvtw nàvva tòv ^iaóiaxòv ót' iidHv Tgiàxovia, tòv óè Aia 
ót' iiav óùùótxa' tòv óè v Agta tìg Ixaoiov toìòtov ^(jttgag ztaaa- 
gdxovta ntvTt xaì tòv navia xvxXov àvvttv tìg iviaviòv xaì 
fitjvag tétitiaqag' ò óè "HXiog tìg ixatitov £o)óiov notti 
HÌjva xaì tòv xvxXov tìg iviavtòv nXfjgot. y óè ^Aipgo- 
óirtj xiX. Scholiasta cum id ageret — quod saepius attendere licet 
— ut Arati doctrinam ad recentioris astronomiae progressus exige- 
ret, non quinque sed septem nominavit planetas adsumptis Sole 
et Luna, qui ab Arato seorsum tractantur. Cum hoc interpretis 
Consilio etiam Solis commemoratio a Catasterismis iniecta cum 
unice cohaereat, ex commentario quodam Arateo — eodem sci- 
licet quem antea indagavimus — necessario repetenda est ea 
unde hoc in capitulo profecti sumus de Planetis disputatiuncula 88 ). 

38 ) Componam cetera paraphraseos Arateae esempla potissima, in quibus 
si quae inveniuntur ad Arati verba additamenta in scholiis redeunt. 
Draco: 45 s rag dì dt' àutfoifQag o'itj noiaixoìo ànoQQu)$ 
élXfÌTtti ftfytt 9avfitc jQaxtai'. 
vi. Cat. Ili ovióg tot tv 6 fiiyag n xaì di' àfijojtQuìv icSv "jQxtuiv xti/utvog. 
Anguitenens'. S2sà/u<f ÓTfQai, d' "Otftos ntnovtittiui, os §ct (taluna 
divèvtt '0(ftovj(oy' o d 1 iftutvìg tv inaQtjguis 
noeaìv lii&U(ìtt (*iyn &tjQiov à/uforégotan' 
Zxoqniov ò<f &aX/Aif n xaì tv &tÓQrjxt fitfiijxois oq&ós (ci. schol.). 



Digitized by Google 



CATASTERISMLS. 



25 



6. 

De equi catasterismo (XVIII p. 120 Robert.) ita exponitur: 
ZdQarog pèv ovv (v. 216 s) (ftjat xòv ènì 'EXtxm'oq elvat noi- 
rjdavta XQtjvij}> Ttj ònXrj, txq>' ov xaXttdd-at "Innov %q^vi\v % {ptXXot 
óè xòv Jlrjyadov eìval <pa(fi tòv eig rà àtStqa àvamùvta vOtìqov 
tfjs BsXXtQOifóvtov nt(ó<feio$') óià óè zò fii) sx^v ntéovyccg àni- 
9avov óoxtl itot ixoitXv %òv Xóyov, scilicet Aratus. 'Idem ìgì~ 
tur dixerunt tilt alti atque Aratus, cui nihilo minus oppo- 
nuntur y obvertit Robertus, eademque observatione fretus eo 
progreditur, ut hanc Arati memoriam statuat a 'Catasterismis' 
primitus alienam interpolatoris quem sibi finxit licentiae deberi: 
qua omissa turbas, quas ibidem excitavisset Aratus, optime se- 
dari. At cur omnino Aratum et alios illos dicat inter se opponi 
Robertus non dispicio, cum duae duorum testium opiniones ordine 
altera post alteram simpliciter referantur: quo fit, ut prior, 

cf. Cat. VI ovtóg icitv 6 ini 2xogniov ioytjxojg fjfwv iv ùjuqoTfQdig X f Q 0 * 1 ' "Oty**- 

Ib. VII ovxog dtà fiiye&oi fig dvo dtadtxttTtjuógtit duttgtìiat • xaì xò (àÌv tn- 

t/ovCty al ytjkai &drtgoy dì tò atàficc xnì tò xtyrgoy. 

Equus: 214 s. oid' oye urganog laxiv' àn 1 òfiqakioto yàg axgov 
pi<raó&iy ripMltjg mgérikkiTat Ugòg "innog. 

cf. Cat. XVIII tov tov fióyoy io) tfingoo&ty qaiytia* i'otg òficpakov. 
Pliades: 237 s. inxànoqot dì) laiyi f4ér' ày9g(ónovg vdioyrtu 

f£ olai nfQ lovaect inóiputt ou&akfAOÌGiv (cf. schol.y. 

cf. Cat. XIV (XXIII) ngòg dì tJi ànoTO/jjj rrjg ga/ajg q Ilknag iorw àarégag 

f^ovoa ima' dtò xai tmunoQog x«Àé»ro* - ov% ógojyiat dì il fri} *£• ò dì 

FfìdofAog àjuavgóg iart aofódga. 
Deltoton: 234 s tò d' ini Tgiaìy taru&fifjTat 

JìXxoìtÒv nktvg^aty laato/xéytjoty iotxóg 
àft<foTÌQijg' r) d' ovn TÓaq, fxdka d ì iaùv iroi^tj 
tvQto&at' nigi yùq nokifov tvàartgóg ioni'. 
twv bkiyov Kgtov yornórigot àoitgtg tlaiy. 

cf. Cat. XX xoìnó iaitv vntg (àÌv tt)v xé(takr)y tov Kgtov xtifAéyov kiytTat dì 

ixtiyov àpuvQÓTéQoy tlvat, fvaquov dì rò ygàftfta in' ccvtov xtladat. 

Eridanus: 359 s olov yùq xàxèivo &ttòy ino noaaì qogÙTttt 
kdìpavov 'Hqtdayoìo nokvxkavtov noia poto' 
xai rò pìy 'Slugiuvog ùnò axaiòv nóda re»m. 

cf. Cat. XXXVTI ovTog ix tov nodòg tov 'Slgio)vog tov àgiaugov Ttjy ngy^v ij(tt. 
Ipsura Aratum quater nominant ' Catasterismi ' II. IX. XVIII. XXXVIII. 



Digitized by Google 



26 



DE ERATOSTHENTS 



quippe quae Equum inducat anonymum, posteriore egregie sup- 
pleatur: illam ab Arato, hanc a scriptore, qui Aratum enarrare 
voluit, ' Catasterismi ' mutuati sunt. Miror ne Robertum quidem 
hoc statuisse propterea, quod alterura interpretationis Arateae 
vestigium in eodem ilio, quem tractamus, 'Catasterismo' ipse 
primus cognovit. Ad verba enim dm àè zò fiij $%hv nzéqvyag 
dni&avov óoxtZ zitti noieTv zòv Xóyov adnotat (/. 120) : Nempe 
Aratus. Ceterum haec verba non solum a Catalogis sed vel a 
Catasterìsmis aliena oc satis recenti tempore addita esse censeo ì 
praesertim cum nemo testium ea legisse videatur. Contra haec 
reputa: verba illa quoniam ad alios 'quosdam' Phaenomenorum 
enarratores respiciunt, ex commentario Arateo provenisse cum 
necessario sint censcnda, arctissime cum antecedenti Arati men- 
tione cohaerent nec possunt ulla vi divelli; vides nunc, cur un- 
cinis illud ^àXXot, ài zòv Jl^yacóv (fcttttv ' xzX. supra incluserim. 
Primarium igitur in Equi Catasterismo locum ipsi Arato, 'aliis' 
istis secundarium et qui supplementi instar esset scriptor ad- 
signare voluit. — Quae si recte disserui, adparet iniuria Ro- 
bertum cum alias tum hanc Arati mentionem tanquam interpo- 
latam expunxisse. 

Prorsus idem ei accidit, ubi de Vrsa minore 'Catasterismi' 
locuntur {p. 56 Robert.): *AyXao<s&éviiq àè èv zoXg Na&xoZq 
<pr]<ft zqotpòv yfvéff&at zov Jtòg Kvvóaovoav tlvai àè fiiav ziav 
'lóaioav vvfupiùv àtf fa èv pèv nóXsi zfj xaXovpévji K ldzoXg 
zovvopa zovzo qv s $v ol ntQi Nixótìzqazov sxztoav xaì zòv èv 
avvi} àt Xipéva xaì zòv in' avzw zónov Kvvótfovoav xXy&ijvcu. 
"Aqaxog àè avzijv xaXtX 'EXixqv Ìx Koyztjg ovaav, yevéOxrai àè 
Jtòg zgo(fóv xaì àtà zovzo èv ovqavoXg z$nyg à&cùxrijvai. 
'Rerum prorsus idem dixit Aratus atque cuius sententia ei 
opponitur AglaostheneV censet Robertus (p. 33). Iterum non 
opponi sed ordine enuraerari testes equidem contendo. Nam 
etsi libenter Roberto largior Aglaosthenem non solam Cynosuram 
sed etiam Helicen Jovis in Creta nutriccm fecisse, probabile 
tamen admodum immo certum est, mutilatam iam in Catasteris- 
morum fonte illius fuisse narrationem : hoc igitur argumento abs- 
tinendum est, si de genuina libelli forma disceptatur. 



Digitized by Google 



I 



CATASTERISMIS. 27 
7. 

In explicando Ariete id potissimum 'Catasterismorum' scrip- 
tor agit, ut sideris pallorem unde natus sit inculcet. Quem ad 
finem cum de Phrixo, cui Aries pellem suam auream sibi ipse 
detractam donasset, satis exposuisset, haec addidit: Avxòg óè sìg 
td atìxqa an^X^éV o&ey a pavqóxsqog (faivsxar Hodie 
inter clariora sidera Aries refertur, siquidem vel secundae magni- 
tudinis stellam habet (a): crederes tot saeculorum decursu splen- 
dorem sideris succrevisse. At non crevit teste omnium hisìn 
rebus locupletissimo Hipparcho, qui (J>. 188 B Petavius) in ca- 
pite tres stellas, in pede dextro unam claram facile oculis per- 
cipi vel id temporis edocuit. Quid igitur?/ Erroris 'Cataste- 
rismi' convincuntur. Verumtaraen qui piane eodem errore teneatur 
invenitur Aratus. Versibus enim 215 s — dubium an Eudoxi se- 
cutus exemplum — hunc in modum sidus illud descripsit: 

Avxòg pèv vta9rjg xaì àvàtixeqog ola óslijvfi 
ctxéipaó&ai, £cóvfi <T av opwg ènnsxpyqaio 
y Ayóqofiéòijg' òXiyov yàq vn y avzijv itixyqixzat. 

Quibus de causis Aratea sideris descriptio omnino a rerum 
natura abhorret, eas praeoccupavit Hipparchus ita argumentando: 
'Eni óè xov Kqiov ó lAqaxog àyvostv poi óoxet Xéyiav aviòv àipavij 
yivetf&a* èv xjj navceXijvw ótà zr;i> fnxqóxtjxa t(av ccóxéqw òsi 
óè <fijnftov(f&cu xìjv xf-éótv avtov ex xs xtay iv xij CwKif xyg 'Avóqo- 
péóag àaxéqwv xaì èx xov naqaxetpévov avrà àn % v Aqxxov xqi- 
ycóvov Xéyst yàq ovxwg nsqì avtov ' 

avtov xaì Kqtolo 9ounaxai sìtìt xéXsv&Of 
xaì ndXiv 

iati óé tot xaì h y dXXo tstvypévov lyyvSt, or^a 
JfXttóiòv nXtvQtjo'tì' toatofiévyoiv èotxóg 
àptpotiqaig' ij ó y ovti tóorj, pdXa <T ifftìv ìtolprj 
evoéa&ai' nsqì yàq noXéwv svatfxsqóg è<Suv. 

àXX y ov XQtta at](i,£tov(jd-ai tòv Kqtòv èx xovxìùV ol yàq sv xìj 
xtifalfi avtov xeipevoi àtitéqsg y Xapnqótsqoi sìffi xùùv èv zjj 



Digitized by Google 



28 



I>E KRATOSTHENIS 



£(x)Vfi Ttjg '^vÓQOfAióag, hyyiaia òè xaì idov iv rw TQtytavatj ov 
noXv Xttnófxtvoi avtàv xaXtag óé ètfnv ixifccvijg xaì 6 iv totg 
ipTTQoCd-iotq avrov Ttodì xtipsvog* 9 ). 

Adfirinant igitur cum Aratus ipse tum Catasterismi quod revera 
nunquam exstitit: nostro igitur iure alterum quaerimus qui rem 
commentus est, alterum qui credidit latiusque persecutus est. 
Et hoc quidem Catasterismos vel potius interpretem unde pen- 
dent Arateum eo Consilio adparet fecisse, ut Arietem Arati 
fabula quadam probabili carentem inlustraret. 

At ita, inquies, locuntur Catasterismi, quasi prorsus eodem 
modo historiola ista iam ab Hesiodo et Pherecyde fuisset expo, 
sita. Iam ut testimonia examinentur, praetermissis et scholiis 
in Germanicum et Epitoma, quas mutilas demonstravit Robertus 
(p. 15. 124 j), Hygini narrationem adscribam: 

1) Hic existimatur esse, qui Phrixum transtulisse et 
Hellen dictus est per Hellespontum. Quem Hesiodus et Phere- 
cydes ait habuisse auream pellem {de qua alibi plura dicemus). 
Sed Hellen decidisse in Hellespontum et a Neptuno compressaci 
Paeona procreasse complures {nonnulli Edonum) dixerunt. 
Praeterea Phrixum incolumem ad Aeeten pervenisse arietem 
Jovi immolasse pellem in tempio fixisse et arietis ipsim e/fi- 
giem ab Nube inter sidera constitutam habere tempus anni, 
quo frumentum seri tur ideo, quod Ino tostum severit ante, 
quae maxime fugae fuit causa. 2) Sed Eratosthenes ait, arie- 
tem sibi ipsnm pellem auream detraxisse et Phrixo memoriae 
causa dedisse, ipsum ad sidera pervenisse: qua re {ut supra 
diximus) obscurius videatur carens pelle. 

Hae narratiunculae ab Hygino iuxta positae eo inter se 
dissentiunt, quod priore illa — sive hoc primus fecit personatus 
ille Hesiodus sive Pherecydes — antiqua Phrixi fabula in uni- 
versum cum sidere simpliciter coniungitur; hac posteriore ad 
certam illam Arati de Ariete opinionem — quain falsam esse 



") Quantas turbas illud 'Catasterismorum' testimonium apud astronomos 
excitaverit, legas apud Schaubacbium, Geschichte der Gruchischen Astronomie 
bis auf Eratosthenes, Gòttingen 1802 300. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



29 



vidimus — inlustrandam de industria ab interprete conformata 
est. Utrique rationi fabulae natura facile satisfecit. 

8. 

Hipparchus postquam singulis exemplis nihil in astronomia 
Aratum praestitisse nisi quod Eudoxi de sphaera placita prosa 
oratione perscripta in versus redegisset ostendit, ita perrexit 

176 D Petavìus)'. Kaì aXlnv óè nXswvuìV ovxatv, an€Q àv 
óó&iev oìoveì naQaysyQàcfrfrat, àqxéoti xaì xavva x^Q ly TOt " 
pijxvvew %(aqìg óè xovtuìv xaì i\ ótaÌQ€Otg x&v àtixqwv tfavsqòv 
nouZ xò nqoxslpsvov xaì yàQ Evóo^og, cog xaì "AQoxog, tiqmxov 
àvayj)à(pei xà (ìógeta adzqa xov £wótaxov' èVm#' ovxmg xà voxt- 
ohfQcc xxX. Quod de Arato hic dixit Hipparchus idem cadit in 
' Catasterismos'. Neque enim ea tantum , unde exordiuntur de- 
sinuntque, cum Arato habent communia, verum per totum libellum 
ordo dominatur prorsus idem atque Àrateus, idque tam miros 
reddidit vel eos, qui Eratosthenis defenderunt auctoritatem, ut 
hodiernam quidem libelli formam instar commentarioli Aratei 
esse omnes concederent. Sed exstare contendunt, unde alius 
atque diversus quondam ordo in hac stellarum enumeratione 
fuisse intellegatur vestigia satis manifesta. Quamvis sagaciter 
minime tamen recte haec tractata sunt 40 ) ideoque nunc retractanda. 
Ac primum quidem de Cepheo, qui locum in 'Catasterismis' 
XV nm obtinet, haec ibi leguntur: Ovxog iv xd&t xéxaxxai, xéxaq- 
xog. Deinde de Lyra, quae est XXIV •: Avxi\ ìvàx^ xetxat èv xoìg 
àtsxQotg. Inde cum ceteri tum Kobertus ordinem, qui illis duo- 
bus locis respicitur, omnino abhorruisse ab Arateo — quem 
secuntur 'Catasterismi' — rectissime conlegit. Iam id maxime 
indagandum erat, utrum idem iste ordo apud Eratosthenem — 
verum dico Eratosthenem, non 'Catasterismorum' compilatorem 
— an in alio quodam stellarum catalogo exstitisset: utrumque 
enim re per se sola perpensa cogitari et potest et debet. Ro- 
bertus Eratosthenem praetulit rationibus nixus ille quidem iis 
quas supra nos dedita opera reiecimus, ab Arati in Catasteris- 



*°) Roberto (p. 33 j> praeiverunt Fellus et Heynius (iò. 249). 



Digitized by Google 



30 



DE ERATOSTHENIS 



mis mentione desumptis. Ipse si probasse censebor quod studui, 
nullum fuisse ante Hipparchum stellarum indicem, quo quasi 
canone uterentur posteriores: apertum est, quo duo illa diversi 
quondam ordinis vestigia non tendant, nempe non ad Eratosthe- 
nem. Quamquam indices illos integros esse Hipparcheos inde 
nequaquam effìciendum est: immo etsi eius catalogum prò fonda- 
mento Catasterismis subesse ultro nunc conicitur, sunt nihilo 
secius, quae aliter ipse statuerat. Velut Catastcrismi octo Lyrae 
stellas nóminant cum Timocharide saeculi tertii astronomo 41 ): 
decem Hipparchus adgnovit 42 ). 

Iam accuratior temporis nota investiganda est, qua quando 
Catasterismorum indices compositi sint defìniri possit. Et pri- 
mum quidem illos cum iis comparabimus stellarum numeris, 
quorum hic illic in 'Fastis' Ovidius mentionem iniecit: quos 
perlustrantibus duo occurrunt, qui consentiunt, itemque duo, qui 
differunt Locos adponam: 

I. Corona: Fast. Ili 516 aurea per stellas nunc micat illa 

novem 

Cat. V p. 66 Rob. 9. 

II. Delphin: Fast. II 118, II 81 (Juppiter) stellas iussit habere 

novem 

Cat. XXXI p. 160 Rob. 9. 

III. Equus: Fast. Ili 458 et nilìdus stellis quitique decemque 

micat 

Cat XVIII p. 122 Rob. 18. 

IV. Chiron: Fast. V 413 ...cum tu iustissime Chiron 

bis septem stellis corpora iuttctus eras 
Cat. XI 186 Rob. 24. 

Qui Augusti aetate ferebatur stellarum catalogus, eum — 
etsi probabiliter ne eum quidem integrura — fuisse tamen in 



Schol. Arai, ad v. 229 /. 75, 39 Bekker. 
4S ) Schol. I. c. Cum Hipparcho Ptolemaeus in Magna Sjntaxi VII con- 
sentii. Euderaura novem adgnovisse scholion Marcianum ineditum testatur. 



Digitized by Google 



CATASTE RISMTS. 



31 



universum Hipparcheum si nondum sciremus, ostenderet doctus 
ille Vergilii commentator, qui ad Georgicorum l, 137: 

Nat)ita tum stellis numeros et nomina fecit 
Pleìadas Hyadas clarumque Lycaonis Ardon 

haec adnotavit: Numeros aut currendi modos i. e. orlus et 
occasus {quod si est, quasi rem philosophorum praetermisit; 
nam tantum de nominibus dicit, ut Pleiadas Hyadas) aut certe 
revera ait numeros. Nam Hipparchus scripsit de signis et 
commemorava etiam unum quodque signum quot claras quot 
secundae lucis quot obscuras stellas /uzbeat: secund iim quod 
bene c ommemoratì s signis quasi notum stellar um 
numerum praetermisit. 

Quodsi duroni Catasterismi decem stellas plus quain cata- 
logus Ovidianus tribuunt, non temere illinc conligere videor, 
illorum post Ovidii demum aetatem ortum esse indiculum; quod- 
que in Chironem cadit de ceteris sponte valebit. 

Superest tcrtius index is, quem M. Antonino Pio imperatore 
Gaudius Ptolemaeus in Magnae Syntaxis libro septimo compo- 
suit. Quem si quis vel obiter cum 'Catasterismis' comparaverit, 
ex numerorum diversitate ultro intelleget, ante Ptolemaeum ne- 
cessario 'Catasterismorum' catalogum esse scriptum, quoniam 
exceptis pusillis singulorum siderum stellae multo plures a Ptole- 
maeo enumerantur. Quod ut facilius ab iis, qui haec in manus 
sument, possit examinari, in unum conspectum duos illos indices 
subiciam: 



■aiti- 


riami 


Ptolemaeus 




CaUs te- 
moli 


Ptolemaeus 


1. Ursa minor 


7 


8 




9 


8 


2. Urea raaior«) . 


23 


35 


6. Anguilenens . . . 


40 


47 




15 


31 




19 


24 




19 


30 


8. Arctophylax . . . 


u 


23 



43 ) 25 Parmeniscus adgnovit {Hygin. II p. 32, 18 s). 
**) Corona aastralìs 13 stellis apud Ptolemaeum composita deest in 'Ca- 
tasterismis'. 



Digitized by Google 



32 



DE ERATOSTHENIS 



Cataste 
mini 



9. Virgo 

10. Gemini 

11. Cancer 

<Chelae Asini 

Praesepe) 

12. Leo 

13. Auriga 

14. Taurus 1 

Hyades / 

15. Cepheus 

16. Cassiepia 

17. Andromeda 

18. Equus 

19. Aries 

20. Deltoton 

21. Pisces 

22. Perseus 

23. Lyra 

24. Olor 

25. Aquarius 

26. Capricornus . . . 



Ptolemapu» 



19 


32 


19 


25 


18 


30 


19 


35 


8 


14 


25 


43 


19 


13 


14 


13 


20 


23 


18 


24 


17 


18 


3 


4 


27 


38 


19 


29 


8 


10 


14 


19 


17 


45 


24 


28 



27. Sagittarius 

28. Sagitta . . . 

29. Aquila 



30. Delphin 

31. Orion 

32. Canis 

33. Lepus 

34. Argo 

35. Cetus 

36. Eridanus 

37. Piscia australis 

38. Ara 



Corvus 
Crater 



Cataste- 
riami 


Ptolflma«u5 


22 


O L 


A 
t 




A 
"1 


9 -4- fi 




/(A rr i n) Trttt 




^irnv iér\ v 










Q 

n 


in 

1U 


17 


OO 


90 


9Q 

AZI 


7 


19 

1* 


27 

mi 1 


l'i 




99 

Ìlil 


lo 


o4 


12 


18 


4 


7 


24 


37 


24 


27 


7 


7 


10 


7 


3 


2 



Apertum igitur videtur ante Ptolemaeum et post Ovidii aetatem 
stellarum indices qui in 'Catasterismis' inveniuntur esse confectos. 
Qui termini nimium patentes ut angustioribus finibus includan- 
tur, Aquilae catasterismum adeamus (XXX 156* 26 JRoò.). de 
quo haec leguntur: v E%st óè d&tiQag d, wv ó fiéffog iati lapnqót;: 
vides quam paucae stellae scriptori satisfecerint. At non Ptole- 
maei demum sed iam Hadriani aetate idem illud Aquilae sidus 
multo pluribus constitisse luculenter potest ostendi. Antinoum 
enim Hadriani amores, cum mortem prò imperatoris salute ultro 
oppetiisset, inter Aquilae stellas ab astronomis Hadriano scilicet 
gratum facturis 4fi ) indagatum esse cum aliunde tum ex ipso Ptole- 
maei catalogo cognoscitur. Inter eas enim stellas Ptolemaeus 



45 ) Tatianus Or. ad Graecos <J>. 40 ed. Worth) paullo aliter Antinoum 
ad faciem in orbe Lunae rettulit famam quandam vulgarem secutus. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



33 



enumerat Àntinoum, quae etsi ad Àquilae figuram exprimendam 
non erant necessariae tamen ad eius sidus pertinerent (ol ttsqì 
tòv *Attóv, iy oìg o Idviivoog, 

Quae cura ita sint, aut exeunte primo p. Chr. n. saeculo aut 
ineunte altero mihi stellarum numeri, quos recepit qui Cataste- 
rismis sua suppeditavit, compositi videntur. Accuratior quomodo 
elici possit temporis nota, non adsequor 40 ). 

9. 

Deinceps duae aliae oriuntur quaestiones gravissimae. Ex- 
plorandum enim nunc est, quando primum et ubi Catasteris- 
morum doctrina fabularis cum stellarum indiculis in unum coa- 
luerit. Atque inde quod indices tales quales ante Ptolemaeum, 
summum in bis rebus saeculis posterioribus auctorem, circum- 
ferebantur. cum fabulis coniuncti sunt, intellegitur factum hoc 
esse certe ante Ptolemaeum saeculi alterius p. Chr. n. decursu, 
fortasse vel ante Hadriani aetatem, at post Augusteam (cf. § 8). 
Investigata porro in Catasterismis sunt multa interpretationis 
Arateae vestigia cum in astronomica libelli parte tum in ea 
quae ad fabulas pertinet. Ex ampio igitur doctoque in Ara- 
tum commentario Catasterismos constai excerptos esse : ibi pri- 
mum catalogi stellarum cum mythica ceteraque doctrina astro- 
nomica in eam formarti quatti servaverunt ' Catasterismi" re- 
datti sunt. Felici casu evenit, ut eam ipsam de qua agitur Ara- 
timi commentandi rationem possim accuratius significare. Duo 
huius rei mihi suppetunt testimonia, alterum Leontii saec. VII 
mcchanici alterum Nicetae interpretis Phaenomenorum Marciani 
saec. XI. Leontius in commentatione cui inscripsit l nsQÌ xaxa- 
axmijs ^Qatelag Cfpaiqaq' Theodoro suo sphaeram Arateam pro- 
misit sese esse fabricaturum idque ea de causa, quod vulgares 



4 «) Iam scire velim, cui librorum Eratosthenicorum index Suidianus de- 
beatur s. v. 'EQnroa^ivrfg. De Asclepiade Myrleano videtur nunc actum esse, 
quoniam 'Catasterismorum' libellus qui comraemoratur (àoiQo&toiav // xa- 
rttartQUSfjioiq cf. p. 1) certe ante medium alterum p. Chr. saeculum non ex- 
stitit, probabiliter ne ante tertii quidem initium. Quamquam fieri potest, ut 
aut ab ipso Suida aut ab Hesychio libelli titulus additus sit. 

PhUolog. Unterenchnogen VI. 3 



Digitized by Google 



34 



DE ERÀTOSTHENIS 



quae exstarent a poetae caeli descriptione prorsus differrent. 
"Etixm óè óijXoVj inquit, óV* toXg nqanuìq [idXufxa àvaytyvurtxovo'i' 
tà ^Aqàtsia xq^a^iog ó Xóyog, sìys xaì ftéXXotév tà Xeyófisva 
xaxaXapftàveiv nàdai yàq, ùg ol<s&a, al vvv (fegópevai 0(paX- 
qai /hoXffxaioì fjtépj aòg sìxógj sv xi<Jtì>, Idqàto) óè xaxà tò nXeX- 
Otov ov tivpqxùVovGiv , (atfxs ttàv nqwvoìg paXiGia àvay^yviùxSxóv- 
tmv tà ^Aqàteta tovg [lèv óvo'xsqóig è<f>i,xveX6&ai, t&v XtyoftévcùVj 
twàg óè fitió' òXuig naqaxoXov&tXv óvvaaScu' xaixot insvoy&ti- 
(Sav fièv al toiavxai GtpaXqai nqòg tò voeXv Ca<pwg tòv "Aqatov. 
óiò ói] x.aì naqiavvfitog ctn y avxov Xéyovtaf xa&còg óé (paptVj 
h toXg nXs'usioig avvia ov (fv^tavovtftv xxX.* 7 ) Sphaerae igitur 
'Arateae', quas tangit Leontius, ad progressioris astronomiae 
inventa poetae descriptionem emendabant. Neque aliud ille com- 
misit Arati interpres, qui stellarum catalogos commentario suo 
inseruit. Sunt igitur iidem, quos coniunctim vituperat Nicetas 
(in codice Arati Marciano 476 s. XI fol. 30 b ): 'Opfjqov (lèv fcV 
fìóog yqatféoav fiXantet t&v fiifìXioyqàifoav, "Aqaxov óè óvo ptftXto- 
yqdifoov te xaì ^(t)yqà(f<av, (wv) àfiaqt^axa x<av Idgàzov &£a>- 
Qi][*àx(av iyxXypaxa notovcfiv ol xov(póxeqot óià tqv àyvo$av xov 
navzòg Xóyov xaì tijg àXtjd-eiag. 

Monenda haec de ista interpretum perversiate erant, ne 
quid inde quod stellarum catalogi minime cum Arato congruunt 
in alteram utram partem praepropere concludatur. Siinul haec 
observatio recte perpensa ad aestimandum aliud quoddam quod 
huc pertinet documentum aditum aperiet. 

IV. 

Iure eandem interpretum perversitatem conqueritur qui epistu- 
lam ad Iulianum conscripsit Arati ipse enarrator. Legitur illa in 

* 7 ) Cf. Arai. ed. Buhle II p. 257. Ubi ab Aldina, quam apud Buhlium 
repetitam invenies, recedendum putavi, ad librum Parisinum verba constitui. 
Aldus, qui et princeps et solus librum recensuit, quo codice usus sit ignoro. 
Sphaerae ipsius delineatio in codice Parisino — et in Aldino quoque, ut 
videtur — omissa est: quod sane dolendum. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 35 

codice Marciano 476 aliis excerptis haud despiciendis circumsaepta: 
Tavtd 601, 3 <a ^ovXtavé f awayayóvxsg Ta%tXav mnoiqpé&a 
r^y ànayytXiav dXXoig óè fieXXéxcù yqaipàg dXXoiag nouXv sì 
fiévvot ó "Aqarog pvtid&sifi Tleqaéuìq, ndvxa %à nsql Ilsqaéwg 
dtfQsvvcév' el óè BocÓtov, là nsoì ixeivov sì óè *Aoyovg y xà nsqì 
'AQyovavzàv' %oXg yàq (iovXopévoiq xà 7i€Qifj^xé<fxeQa (ìiftXia xaì 
nXéiova xctì tov àvayxaiov ixxòg xaxaXmsXv xotiaió' òóoi' i9 ) vfiXv 
óè xaì raXg **) %axà xaiqòv i^y^cedy xaxaXein<a xò nsqixxòv tijg 
Gvvrayfianxijg ixóóaecùg' eÌQijtat óè ndvxa xà àvayxaXa xaì Gvv- 
xeXovvxa nqòg xò Gatfèg dnegiéQycog xal <ag av àvÓQÌ óià xav jua- 
&yf*anùv <ptXooo<povvxt ig'ijyijo'ao'd'a* nqénov tò noiqfia' xà óè 
Xlav (f avsQÙ dg Xéyovtfiv f£ ayarvlag naQaXéXtmxaf xi yàq fasi- 
ysv axaiQQV èvósixvvo&ai jxoXvfkd&siav xaì xaxaXéystv> oaiov xaì 
TjXixuìv àdtéQoav ixadxov a<JiQOVj xal &éaetg ónjyeXa&at xvxXùùu 
noXXdov (jHjóèv eìg xò noiìjfxa dvvxeXovvxuìV, xaì xà dXXa òtfa yqd- 
(fovdtv à(jkéxQ(>)q, [ov] noXv^d&siav xì\v èavxcÓv tic fiéoov xi&évxeg 
ndvnùg [ndvxeg cod.] óè <ptXó(fo(fot S-éXovisg tìvat ba ). 

1) Auream epistulam dixeris: aurea omnia quae ille ótà 
x&v pa&riiidxwv (piXoaotp&v ira incensus adversario verboso cui- 
dam et nimis docto Arati interpreti interpres ipse obiecit. Com- 
ponam quae alia de ilio sive Constant sive comperiri possunt 
epistolographo. Dedit ille commentarium ad Iulianum quendam 
discipulum eratque astronomiae non minus quam philosophiae 
peritus. Auditoribus Phaenomena Arati se interpretari solere 
ipse fatetur scholarumque usui brevem illum destinaverat com- 
mentarium. Cuius quidem certa in scholiis Arati Marcianis 
prostant vestigia. Velut ad. v. 87, ubi Arati de Virgine incipit 
narratio, haec adnotata sunt: Oì ndvxeg pév, 6gom*q xaxéXsfrv 
negì xrjg IJao&évov, XfjQOV(fn>' nenoirjxat, óè xò nàv noitixixji 
aiviypaxoùótt invola. Eundem doctrinae astrotheticae con- 



*«) i« aà òdóg cod. em. Bekkerus. 
49) T0ii cod. 

M ) Haec quoque epistula a solo Aldo recensa est in 'astronomorum grae- 
corum' editione, unde pendent recentiores. Liber Aldìnus descriptus erat ex 
Marciano 476. Unde cum ceteri quotquot snpersunt codices fluxerìot, ad 
unum illuni epistulam edidi. 

3* 



Digitized by Google 



3G 



DE ERATO STHENIS 



temptum epistolographus cum alibi tum in ipso Bootis sigilo 
prodit, Virginis secundum notissimam narrationem parentis — 
Icari enim et Erigonae ultro reminisceris — : ti dé ì inquit, 
Bowzov i^Aqazog pvija&eitf), zà mol ixsivov (óieosvvàv totg aXXoig 
psXXézw). Certiora ut nanciscamur, longius nobis exspatiandum 
est. Aratus de Deltoto et Piscibus v. 233—240 haec scripserat: 

*Eotì óé zoi xaì «V aXXo zszvypévov èyyv&i, Otjpa 

V€tÓ&6V *AvÓQO[l£Ótig , ZO Ó' €7ll ZQKflv èaTCt&pijZai 

JsXxtozòv nXevQÌjo'tv ìtiaiopévriGiv èoixóg 

àfMpozéQtig' % ó' ovzt zóay, ftaXa ó' ètiiìv èzolfitj 

evQéa&af nsqì yàq noléiav evàtixEQÓg ètiziv. 

zcóv òXiyov Kqiov vouuntooi daziQtg eldiv 

o% ó' àq 1 su TTQoiéQOù, szt, d' iv nQopoXytfi vózoto 

Ad Arietem illud l nqozéqw referri iussit Hipparchus, cum 
Aratura ita impugnaret (p. 181 E Petavius): Wevd&g óè Xéyezai 
xaì zavza ino zov viodzov 

ol ó' àq* eri ttqotJqw , svi ó' iv 7tQO(M,oXjj<fi vótoio \ ty&veg. 

ov yÙQ àfKpózeQOi vozhÓzsqoì 6Ì<fi zov Kqiov àXXà 6 sìg avzcSv 
xzX. Et haec quidem de Piscibus observatio recta. Nam revera 
si quis 'nQOzéQM comparativum cum Ariete, cuius proxime ante- 
cedi mentio, coniunxerit, sideris positio evadit rerum naturae 
contraria. Verum enim est et ex quavis stellarum tabula per- 
spicuum, Piscium alterum Ariete esse australiorem , borealiorem 
alterum. Evanesceret difficultas, dum ad Deltoti latera — z&v — 
'nqozéQCù' illud liceret revocare, quoniam Piscium uterque magis 
Deltoto ad meridiem praelabitur. Quae etsi Hipparcho ne digna 
quidem mentione visa est interpretatio, nequaquam tamen a 
verborum conformatione recedit. Nec defuit qui eam defenderet: 
ecce schol. I. c. (p. 72, 16 Bekk.)\ 'O óè "Innaqxog ov>x ngòg 
zò JeXzùizòv àXX' còg 7iQÒg zov Kqiòv iv nQOfioXjjai vox o io Xéysi 
zovg y Ix&vag, Iva zòv v Aqazov sv&vvfl • fiéXxiov dè àwntv&vvov 
àxoveiv èxslvaìg (scil. ad Deltoton illud 'noozioa, «r* d' iv 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



37 



nQOfioXijGi vóto to' referendo) 51 ). Persentiscis interpretis adver- 
sus Hipparchum indignationem , quippe qui adeo processerà, ut 
nimiae contra Aratum malevolentiae et cupiditatis Hipparchum 
aperte accusaret. Et hoc quidem gravissimum: nam qui tale quid 
ausus sit alterum inverno — si reapse alter est — biographum 
Arati Matritensem, qui idem erat interpres /. 59 West'. Tì\v óè 
tdùv Oaivofiévcov vnófrstiiv naqéflaXsv ctvtijj 6 Aviiyovog óovg tò 
Evóó^ov tivyyqafifAa xsXsvtiag tnsti&at avida' o&sv nvèg z<av àna- 
Xtazéqcog nqotisq%ofiév(av xatg è^ijyrjtistiiv sóo^av firj fAad-ijfiauxòv 
slvat tòv v Aqaiov vnéXafiov yàq (Àtjóèv hsqov nav Evóó^ov @at- 
voftévcov no travia aviòv sìg xò tit'yyqappa 9-slvai' lavztjg óè 
iqg yvcùfifjg s%stcu xaì "Innaqyjog 6 Bi&vvóg' iv yàq xolg nqòg 
Evóo^ov xaì "Aquzov nsiqatai xovio ànoóstxvvvai' tivvayoqsvei 
óè avita xaì Jiovvtiiog iv ita nsqi tivyxqttistag Idqàxov xaì 'Ofiij- 
qov nsqì xwv [la&ypaxMfaVj otinsq yé <pt]tiiv ' ov xi&epev avxòv 
ìaiqòv sìvat yqdtpavxa xàg ìavqixàg óvvàfisig, ovóè (Jta&rjfiauxòv 
dijtiopsv ovóè £évov sinovia x<av Evóò^ov ' • sa ) fi id^ovxai ó' ov 
psxqitag' yv yàq xaì tò sìósvcn psxaqpqàtiai, ipnstqiag iAa&tj(À,a- 
nxijg. svqtjaopsv óè avxòv xaì in */* siiti i sqov t« nXsttixa 
iov Evóó^ov initixàpsvov. Qui auctiore rerum astronomi- 
carum notitia Eudoxo Aratum praestitisse adfirmavit, is de veri- 
tate Hipparchi — cui Aratus Eudoxea partim non satis intel- 
lexisse partim aperte depravasse videretur — honorifice nullo 

M ) Vel hoc scholìo coniato cnm eo, quod supra p. 17 traetevi, adparet 
scholia Àratea ex compluribus conflata esse auctoribus: hoc enim loco Hip- 
parchus recentior dicitur Arato, ilio antiquior. — Veritatem etiam in hac 
quaestione dudum sed frustra Hugo Grotius patefecit, posterioribus — ex- 
cepto Bekkero — Maximi Planudis auspicio , quae in nonnullis Marciani apo- 
graphis Byzantinis invenitur, praeplacuit, scholiorum corpus integrum ad 
Theonem Alexandrinum referentis. Verum citantur in 'Phaenoraenorum' 
scholiis Sporus et 4 Eratosthenes in Diosemiorum Orion Apollinaris — qui 
fuit ante Achillem (p. 82 C Petav., Diels D. G. p. 18> — et Plutarchus, cuius 
alilat T<Sy 'JqÙxov tìnuttj^Hmy etiam in Lampriae qui fertur catalogo comme- 
morantur (ed. Treu Waldenburg i. Schl. 1875 p. 12>. Nihil igitur aliud tes- 
tatur Planudes quam Theonea quoque scholiis inesse nonnulla. 

62 ) Conferatur Pamphilus grammaticus, qui sine ulla rerum botanicarum 
cognitione herbas descripsit (Galenus ntq\ «nkióv (f KQpàxwv XI 792 s Kuhn. 
Wilamcwitz. Antig. Car. p. 171). 



Digitized by Google 



38 



DE ERÀTOSTHENIS 



pacto potuit sentire. Quod idem cum fecerit scholiasta Marcia- 
nus /. ab ilio non separandus videtur s3 ). 

Novo et insperato quodam subsidio effectum est, ut illi de 
quo agitur interpreti nomen suum et lucem reddere possim: 
'yévog 14q<xvov 0éa>vo$ ^Alé^avÓQéiag' eadera illa inscripta est 
vita in codice 1 Astronomorum Graecorum' Ambrosiano C. 263 
Inf. s. XV cbart. fol. 308 b , cuius praestantiam identidem lau- 
dabo 84 ). At complurcs, inquies, Theones Alexandrini reperiuntur et 

53 ) Rem in adnotatione persequar. Illud de auctiore Arati qnam Eudoxi 
scientia iudicium aperte iniustum itcratur in scholiis Marcianis. Recordaris 
Arati de Ingeniculo versus varium in modum a commentatoribus inde ab 
Atralo esse explicatos, cuius veram sententiam, supra p. 18 s dixi Hipparchum 
ita esse adsecutum, ut simul manifestum Eudoxi errorem simpliciter tran- 
siisse in Arati Phaenomena perspiceret. Iam scholion ad illos versus per- 
legas 

fiia<t({> d' iqvntQ&i xaorjvu) 

óéZtTtQOV TlwFÒS ttXQOV fyé» CXoktOÌO jQttXOVTOS' 

vntQttvat&tv dì rijff xofttlrjs rov Jqccxovtos ò ' Eyyòvaoi rò àxQoy rov nodòs 
Iffi tov a QtatiQov' rò dì dtl-tTeQoZ ovviaxxiov tov Jqàxovrog' ò yìtQ Jgtt- 
xa>y fioQttóitQÓs tort tov 'EyyóvaoiV to dì dt^TéQov orjfialvH tò fioQftorigov' 
xaì ieriov or* evkoytórara ijfiSg dtdaoxtf tiftùiv yaQ torttpèvoty ngòg rìjy rov 
nayròg xivrjotv r« cft|i« ftégtj tìaì tu fiòqna. rà dì ùquit(qo) tu vórut' ùtart 
ovv qpvatxtSs rò dè^trfgov toit (ìoqhotìqov ' ij di tov nayròg xivijaig HQÒg 
dvc/nàs yivtrat. Pro improbabili haec habenda est interpretatio, quia contra 
Arati morem dicendi peccavit, quippe qui proprio sensu locali non tralaticio 
«QioitQÓ$ et dtl-tóg usurpet <cf. Hipparch. I. c. p. 18 j>. Iam vero quod in 
Arato explicando idem in Eudoxo adhibere artifìcium non licuit. Haec enim 
Eudoxi verba apud Hipparchum <J>. 174 B Petav): 'Eni dì tov 'Eyyóyaaty ò 
fiìv Evdotót qtjffi' 'naott dì rrjy xtyakìjy tov *0<pi<as ò 'Eyyóvuciv ioiw vtxÌq 
Ttje xtopakris top dtftòv nóóa i%u>v\ Quo dttiov illud referatur, nihil nisi 
nóda exstat. Errasse igitur Eudoxum, cum Aratus tacite errorem correxisset 
maiore scilicet praeditus harum rerum cognitione, illi interpreti vel invito 
erat coniìtendum : vides, quo vinculo hoc scholion cum ilio quod in textu qui 
dicitur tractavi conexum sit. 

M ) Indicem libri saec. XV adscribam qualem meum in usum composui: 
fol. 1 UQHfTttQxov nèQÌ f4Syé&<àv xai ànoCTijpaHay 'HXiov xaì Ztktjyqg. 
10 b 'YiffU&iovS ttVtttfOQlXÓS. 
13 & utvroXvxov nfQÌ xtvovfxiyrii ajai^ng. 
35* Btodooiov ntQÌ q/AtQuiy xaì vvxtqìv. 

62 b Qtodooiov mot àoxqoétay <add. m 2 , quae titulos adscripsit, hanc eub- 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



grammatici et mathematici ! Redeo igitur ad Byzantinos, ad quos 
de Theone Arati enarratore famam quandam (etsi ita obscuratam, 
ut scholiorum Marcianorum auctorem simpliciter Theonem faceret 
Planudes) dixi perdurasse: scholia enim Laurentiana (plut. XVIII 
cod. 44. saec. XV chart.) ex Marcianis, nescio quibus interme- 
diis, derivata hunc in fronte gerunt titulum fol. 43*: 'Ex ti)g «ìg 
tà tov 'sigatov Ocuvófieva Oèatvog i^TjytjrSewg èxXoyaì dioqd-ui- 
d-èXoat naqà tov óoymàxov powxov xvqìov Ma&fiov JlXapov- 



scriptionem : ojg tvQtjxat ìv itvt róìy €tvTiyQ«(iotv' nóvog di Ba'iavov Mtktja- 

ctvov KQtjiós). — Secuntur folia vacua duo, dein ab altera manu 
fol. 71*— 188* rtfiivov là <f ftiyófttya \ Kkavdiov IlTokt/uaiov ntQÌ vno&tatojy 

7<ày nkay(tìfib'<av \ Siuìvog 2(AVQvaiov tùiv tig tò fittd-^fxtatxòy xQtjeifttay 

| Jtoiftivovs nQoktyó/utya T^g {Svvxà^aaq • 
188 'innaQxov ntQÌ tùìv daidtxa £w<fiW. 
189» Excerpta anonyma. 

191 *» Ilavkov UXtfrydQiuK éìcayu>y!] xai fti&odog tig €tnoTtktO(AaTtxr)v imart]- 

fA*jy. (folia vacua 3). 
195* nQoìittfi^avófitva &nt)Qtj/uaxa tig Tag yQa/uftixàg ànodtiittg Ttjg Jltolfpaiov 

fta&tjfiaTtxijs avyjaSétog. — Sequitur alia manus. 
223 Siuivog 'AkttuydQtiog koytxìj ffodog tig roìg nQOxtiQOvg xavóvag rijg «otqo- 

vofiiag. 

295 lx tov tqìtov kóyov 'innttQxov tig tu *Aq«tov x«ì Eìidófov {fawó/utfct tiiqì 

TOJV avVttVttltkkÓviMV UOTQWV Toig ifi tiodiotg. 

300* Jitavog Ntxaitog (de anni computatone cum figuris et explicatione 
Demetrii Triclinii, qui 6iibscripsit: nug' t/uov xai tovt' introiti tò o^rj/ua 
Xfù iovtì n(ìòg dijktoatv yiyQttnuu Jt/fitjiQiov tov Tq « x kt v i o v. Vi- 
detur igitur Demetrius hunc codicem scribendum curasse , partim et ipse 
scripsisse). 

304* tov avTov ntQÌ tov iviòg rìjg <rtktjyrig ÒQOtftiyov (Atknvog. 
306 b TÙy 'AqÙtov qaivo^ivutv nQooiptov. 'EQtnoa&ivovg , Iv àkkia di 'in- 
nàqxov. 

308 b yivog 'Aqutov Sè<avog "Aktk'avdQitog. 

309 b Ix TÒiy Aiovtìov fttjxaytxov ntQÌ tov tydiaxov xvxkov. 

310 b ix Tqg t$atif4Ì(>ov tov fttyakov Baatktiov ntgì xìjg ngòg (tkktjku Tvòy Orot- 

Xtùay avyttftiag xai xotvtaviag (cum Triclinii figuris). 
311»» 7T«e* oyjfiiiojy rijg xotyqg cvkkafìg twv ivròg xttfiivtay ryg ptpkoV tipi- 

TtQOV Jt]fAt]TQÌOV TOV T(itxktVÌOV. 

313* JSv/uHÒy ftayioTQOv tov 2ì}9- ntQÌ jfp*Axj Ttìiy oi>Qavio)y ooi/uàrtay. 
328 Achmeti in Ptolemaeum exegesis. 
338 Agathemeri Geographica. 



Digitized by Google 



40 I>E ERATOSTHENIS 

dovg- Accuratiorem exemplar Parisinum (2842 s. XV. 8°. chart. 
fol. 27 b med.) hanc servavit inscriptionem: Géwvog tov pa- 
^(xaitxov i^ijytjaeig tùùv "Aqóiov Qatvopévwv**). Verum cum 
Theones astronomi — vcl quod fere idem est apud veteres ma- 
thematici — Alexandria complures sint oriundi: iterum consu- 
lendus est codex Ambrosianus. Ibi fol. 223 manus prima 'Theonis' 
ita repetivit memoriam, ut hunc ab Arati biographo paullo in- 
ferius fol. 306 b nominato diversum non fuisse indicaret: Géavog 
"AXe^avóqéwg Xoyixrj ecpoóog eig tovg nqo%eÌQOvg xavóvag xqg 
àtrtQovofilag. Iam res expedita: floruisse enim Theonem eum 
qui 'logicam introductionem' confccit Alexandriae quarto p. Chr. 
saeculo tuto accepimus* 6 ). 

Astronomiae et matbematicae Theo ille Alexandrinus tantam na- 
vabat operam, ut non solum ipse illis in artibus esset egregie 
exercitatus, verum ea, quae bene ante se elaborata essent, de- 
nuo recenseret et inlustraret. Archimedi quantum studii dedi- 
ca verit, Eutocii commentarius passim testatur: quae nolo re- 
pctere. Euclidis Elementorum editionem eum curasse ex codicis 
Dorvilliani s. IX scripti fol. 370 conligitur: EvxXelóov aroixti^v 
tìjg Qétovog ixdóoeuog. Praelectiones Euclideas cditio Basileensis 
anni 1533 subindicat titulo nescio unde deducto: Evxleióov oto*- 
%€Ìiav ix t<ov &é(oyog avvovatàv. Ptolemaei 'Magna Syntaxis' 
a Theone enarrata multis hodie codicibus circumfertur, quorum 
antiquissimus Marcianus videtur 313 membranaceus s. X. In 
epistula ad Epiphanium buie commentario praemissa 57 ) de se 
suisque explanandi rationibus nonnulla in universum praefatus 
est: quae cum etiam ad Arati interpretationem facere videantur 
integra adscribam. SvvexécxeQOv nQoxqenópevog naqà xwv axqoa- 
tmv, téxvov 'Enupàvie, vnayoqeveiv eig xà txdorù) òoxovvva óva- 
Xégij irjg Itiolepaiov fiad-rj/narix^g Gvviatemg, xaXàg è'xew yyij- 

bb ) Idem ab altera manu totidem verbis fol. 118 b med. repetìtum est. 

M J Circa annuin 372 Prolegomena in Ptolemaei 'canones regum' edidit 
Theo viditque etiam Theodosium imperatorem (Suid. s. v. &iu>y) cf. Usener, 
mus. Rhen. XXVIII (1873) p. 403, Pappus ed. Hultsch IH p. VI. 

bl ) Cf. ed. Basii, anni 1538 in fol. a Camerario curatam: inde liber I 
cum epistula ab Halma abbate est repetita Tarisiis 1821. 4°. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



41 



(faptjv zóv vnopvtHiaxuJpòv xavxyg no^caad-ak xaì óeóvtag, dtg 
àv ológ te ai, xijg xotavxijg (fnovóijg àn$peXii&ijva$j xijg xe x<av 
àtJxqovopoviUvtùv ctGxtjtfeuìg xaì xijg xmv cxoi>x^tovfiév(av nqoxqo- 
nijg' óvvaxòv óé 'lati toXg <f tXaXtj&(og xaì £t]Tt]Tix<ag ivtvyxà- 
vovoiv s(fixé<fd-ai, (àg on nXeititag ànoóel^etg xtov fii^d 1 SXwg $nt- 
votj&eMfwv naqà xwv nqò fjfiùiv vno[ivijftaiiaT(av naqsd-éixe&cc, 
i% d>y xaraXeXoinaoiv vno(jLVt][*axtav xà yàq óacpéaxeqa nqo- 
&éfi€v<n naqaXmeXv xà fiàXtaxa óv<fxeqy xaxaXeXomóxeg (pai- 
vovta*' xaì nqòg xovxotg xov IlxoXepaiov óiaqqnófiv èv àqxfi xijg 
nqaypaxelag Xéyovtog ^éXXovceg ànavia yqa^txdùg dnodeixvveiv 
avxoì xà nXeìtiia xa&àneq èv nqoxeiqoig xavódt ótà xJjiXlSv èfó- 
ówv neqaivovfftv' - ypeXg dè anovó^v neyfotijv xt&épe&a pìj póvov 
òià xijg yqaftpixyg óei&cog ànavta xaxà óvvapiv óie&X&eXv, 
aXXà xaì ptjóèv oXag xàv doxovvxtav sìvai, óvoxeqdHv naqaXeXxpat, 
xàv (iti otoi te xooovzoi wpev neqì xàv xotovxcav ótaXa^àvovreg' 
xaì ótà xò fiaxQonotijOai xòv vnopvfHAatKffiòv ini pèv xov 
tzqwiov xijg avvxà&tag dia xò (fxotxétàóeg ànavta xaxà Xé&v èx- 
xt&épevotj ini óè xàv k^rjgj otìa pèv xaì xoìg pixqà dvvoqàv óvva- 
pévoig evpaqrj xaxayaiveiat, t xoviùùv exóvteg àpeXijo'opev , oda óè 
xolg xotovxoig pezqi(ag xaxatpaivexat, óvo&etóqtjxaj xaì xovxwv xàg 
ànoóei&ig ixxi&épevoi, * x<*Qtv óè fieytoxtiv tjyovpe&a Xapfìàveiv 
naqà xàv óvvaxàg ixóvtoav ótoq&ovc&at xà fii} wg ixQfjv naq' 
fiptv qxQipwftévaj xa&àneq (pqoì xaì avtóg, pfjó' aìaxqòv yyeXa&ai 
peyàXyg xivòg xaì &eiag ovdfig xijg ènayyeXiag, xàv xijg vn' àXXutv 
xvxopev óioq&urteuìg' ovóè yàq xaì avxoì xoaovxovg èavxovg eìvai 
nem<Sxevxapev , w(7#' ànavxa xaià Xé^tv àvap(pKr(ìtjzijx<i>g óte&X- 
&etv. In scholis igitur Ptolemacum studiosae iuventuti Theo expli- 
cabat earumque in usum illum confecit commentarium. In quo 
hunc sibi finem posuit, ut quam brevissime quae minus perspicua 
essent inlustraret, cum contra fecisse priores interpretes k xaìg ix 
(piXocofpiag paxqoXoyiaig' addictos conqueratur. In interpretando 
Arato similia eum spectasse cum per se sit consentaneum tum 
exemplis supra propositis confirmatur. 

Nunc longam post digressionem ad epistulae Marcianae 
scriptorem redeamus indagandum. Cuius commentarius Arateus 
— sicut et Theonis — a librario Marciano compilatus est; et 



Digitized by Google 



42 



DE ERÀTOSTHENIS 



Theo et ille l àvÓQ£g óià fia&ijfiatatv (piXoaoyovvxeg 1 erant; per- 
versas priorum rationes uterque castigat maximeque 'rag ix tpt- 
XoGotpiag [*axQoloyiag\ denique uterque studiosae iuventuti illum 
inscripserat commentarium 57b ). Exposui cur Theonem illam scrip- 
sisse epistulam Arateam mihi persuaserim. 

2) Ad epistolographi pergo adversariura. Quae igitur in 
ilio reprehensa sunt? Plenus doctrinae astrotheticae adparatus 
'«J (iévioi ò "Aqaiog [Avya&éiT] JleQóéutg, nauta tà Tttqì IIsQaétog 
ót€Q€vyav él óè Boojtov, %à tzsqì èxslvov ' sì óè^Aqyovg, tà nsgì 
'AQYovaviàv' ': exempli gratia haec vidcs posita. Stellarum porro 
catalogi 'oatav xaì ìjXixcùv aGtégiav txaavov àaiqov\ Tum circu- 
lorum caelestium expositio 'xaì Séattg óiqyetcr&ai, xvxXwv noX- 
X&v pfjdiv eìg tò noirjixa avvTeXovvt(av\ Denique in universum 
4 xaì tà alla, oda yqàyovtStv àpè%<ìtag . . . nàvtcog óè (ptXÓGoyoi 
d-éXovtsg elvai\ At complurium deridetur perversitas! Fatendum 
est, posse epistulae verba etiam de compluribus intellegi: verum 
qui fabulas sidereas cum stellarum indicibus copulaverit, unum 
tantum novimus Arati interprctem (eum ex quo 'Catasterismi' ex- 
cerpti sunt), praeterea neminem. Illud propterea urgendum censeo, 
quod larga nobis ex scholiis, commentariis, excerptis de hoc lit- 
terarum genere iudicandi superest materia. Quocunque autem 
oculos converteris, nullum non dico testimonium sed ne levissi- 
mum quidera monstratur vestigium, alios quondam stellarum in- 
dices — velut Ptolemaei qui iidem seorsum iam antiquitus fere- 
bantur hodieque in codice vetustissimo Laurentiano post Hip- 
parchum feruntur 58 ) — cum aliqua catasterismorum sylloga co- 
nexas fuisse 69 ). — Itaque hoc certe largiendum est, siqui praeter 

57b ) Tamen non erat a y o ktx òr ònófiyrifia : Dionys. coropos. verb. 
p. 302 Schn. Iviav&ct jj pìv vnó&taig àntjiét nokkà naQaoyiofreu iiàv èiQtjftiyvjv 
ixàoiov nagadfiyfÀarog' xaì iciog ovx uv àijtfijg ò kóyog lyivtio nokkoìg okstiìq 
àv&tai ntnoixtkuii'og roìg tittQèvóìg' àkk' vntQfitiQov ìfxtkke ifav^ata&at io 
aùviayn<t % naQuyytkfiartxov (Lehrs Aristarchi p. \9>s.). Hinc verba epistolo- 
graphi tò niQirtòv rqg owxaypuuxrig txdóeiwg optime inlustrantur. 
Plut. XXVin cod. 39 fol. 38 s. s. XI: cf. p. 31. 

59 ) De Pannenisco, qui huc trahi possit, cur a Roberto p. 225 s. meum 
8eiungam iudicium, ex iis patet, quae statim disputabo de Genicularii fa- 
bellis. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



43 



illum quem tenemus exstiterunt qui alios ac diversos stellarum 
catalogos cum fabulis coniunctos exhiberent, eos in tenebris de- 
lituisse. Tamen quin tales respexisse epistolographus videatur 
ipsius verba prohibcnt: quae legas ac relegas, mihi ut conce- 
das de notissimo quodam agi Arati cnarratorc, cuius tanta erat 
auctoritas, ut scse ipsum opponere ille non supcrvacaneum ducc- 
ret. Unum igitur illum, ex quo 1 Catasterismi ' deprompti sunt, 
scriptorem tangi ab epistolographo ccnseo. Cumquc 'Catasteris- 
morum' fons in scholiis Arati Marcianis identidem deprehensus 
sit, hoc nunc ultro ad epistolographi adversarium transfertur. 
Exemplis hac de re supra p. 13,v adlatis unum placet addidisse. 
P. 59, 10 Bekker. septem Genicularii hae occurrunt expli- 
cationes: 

1) Ovtog óé listi xccrà ttvag 'HqaxX^g ini o<fswg ^fitjxcóg. {Cai. 
p. 62). 2) oi óè IJQoi*t]»éa Xéyovcw <scil. Hermippus). 3) oT óè 
TànaXov. 4) aXXoi, OàfiVQiV (Ov(ìqiv codex). 5) àXXot óè 
Oìjaéa. 6) àXXok óé (fcttsw ahòv elvcti tòv 'HqaxXéw tovtov 
yàg tolg Alyvtit (Aiflvdi codex) noXffiovvta ixXinóvnav aviti 
tùóv TO^svfAttToìy ini yóvv neoóvia Xl&oig fiaXstpj ovg aito) Zevg 
v<Stv év&péva). 7) aXXoi óè xaì 7£foj>a yaciv. 
2—7. cum desint in 'Catasterismis', ita redeunt apud Hygi- 
num (Astronom. II 6 p. 41, 15 Bunte), ut fabulam ex 'Cataste- 
rismis' depromptam subsequantur : Araethus autem, ut antea 
diximus, hunc Cetea Lycaonis filium Megistus pattern dix it ; 
qui videtur ut lamentans filiam in Ursae figuram conversavi 
genti nixus Palmas diversas tendere ad caelum, ut eam sibi dii 
restituant. Hegesianax autem Thesea dixit esse, qui Troezene 
saxum extollere videtur, quod existimatur Aegeus sub eo elhpi- 
um ensem posuisse et Aethrae Thesei mairi praedixissc, 7ie 
ante eum Athenas mitteret, quam sua v ir tute lapide sublalo po- 
tuisset gladium patri re/erre. Itaque nifi videtur, ut quam al- 
tissime possi t lapidem extollat. Hac etiam de causa nonnulli 
(scil. Anacreon et Hegesianax: Jtoòert. p. 222) Lyram quae 
proxima ei signo est conlocala Thesei esse dixerunt, quod ut 
eruditus omni genere artium lyram quoque didicisse videbatur. 
Idque et Anacreon dicilàyxov ó' Aìytióov ®i\(Jéog iati Avqij (=5). 



Digitized by Google 



44 



DE ERATOSTHENIS 



Alii autem Thamyrin a Musis excaecatum ut supplicem ad 
genua iacentem dienti/ (= 4). Alii Orphea a Thraciis mu- 
lte ri bus ìnterfectum , quod viderit Liberi patris initia (Deest). 
Acschylus autem in fabula, quae inscribitur /iQOfitjirevg Xv- 
ófisvo$) Herculem ait esse {non cum dracone sed) cum Ldgu- 
ribus depugnantem. Dicit enim quo tempore Hercules a Ge- 
ryone boves abduxerit iter fecisse per Ligurum fines. Quos co- 
natos ab eo pecus abd licere, manus contuli sse et complures eorum 
sagittis confixisse. Sed postquam Herculi tela defecerint, m ul- 
ti/udiri e barbaro-rum et inopia armorum defessum se ingenicu- 
lasse multis iam vulneribus acceptis. Iovem autem misertum 
filii curasse, ut circa eum magrui lapidum copia esset. Quibus 
se Herculem de/e udisse et hostcs fugasse. Itaque Iovem simili- 
tudinem pugnanti s inter sidera co/istituisse (= 6). II une 
etiam nonnulli Ixiona bracchiis vinctis esse dixerunt, quod vini 
limoni voluerit ad/ erre (=7). Alti (scil. Herraippus, Robert, 
p. 223) Prometheum in monte Caucaso vinetum (=2). 

Hygini et scholiorura consensu ad antiquum relegamur Arati 
commentarium , quo cuiusvis generis catasterismi undique erant 
congesti. Talem cum in scholiis Marcianis satis certo iam de- 
texerimus (p. ISs), hunc ab ilio non licet 60 ) seiungere. 

Accuratiora ex scholiorum Marcianorum appendice sperandum 
nos adsecuturos. Ipsi enim Arato, qui in codice ilio fol. 1* — 29 b 
med. complectitur, Exerpta quaedam usque ad fol. 30 b fin. sub- 
iunxit librarius, indidem petita unde scholia composuerat. Quae 
Excerpta hoc se ordine excipiunt: 

I. flfQÌ tov twóiaxov xvxXov (Leontii medianici) 61 ). 

tì0 ) Itaque ipse Hyginus loquitur in capitis initio: ' Etsi qui stì hic negai 
Aratus quemquam posse demonstrare , tamen conabimur , ut aliquid verisimile 
dicamus\ quamquam ipsam vituperandi materiam extrinsecus arcessit. Idem 
de altero loco II p. 23, 7 — 33, 4 contra Robertum /. e mini persuasi. — 
Ceterum seholion illud de Geniculario Aratcum <J>. 59, 10 Bekker) a Niceta 
ad Anguitenentem falso adscriptum est, qui idem anguem tenet oppressum: 
vides cur error ille faeillimus Nicetae condonandus sit. 

6l ) Leontii nomen in Marciano omissum ex codice Astronomorum Grae- 
corum Ambrosiano C. 263 Inf. s. XV fol. 309 *> elicui, ubi eidem disputati- 
unculae ita inscribitur: Ix iùv Movuov f^rf^av txov 7iìqì tov ioxfwxov xvxkov. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



45 



II. Theonis ad Tulianum epistola. 

IH. neQÌ xtrtv Qaivopévwv *Aqdxov (i. e. Phaenomenorum 
summarium). 

IV. Definitiones quaedam astronomicae ('cadi', 'circuii' etc). 
V. Jlùóg ósZ iGxav xì\v (HfaXqav. 

VI. De prooemiis cditionum Arati et de perversitate inler- 

pretom {ci. p. 33 s.). 
VII. Definitio ' sphaerat', cui a manu prima subscribi tur 
'IrniaQxw 2nÓQo$ i. e. ex Hipparcho Sporus Arati inter- 
pres, et distribuito simul curri /abella de arctico circulo 
eretica. 

Vili. Cur a boreali circulo Aratus incipiat 03 ). 
Quod ex iisdem quibus scholia fontibus appendiccm dixi 
confectam, Theonis et Spori excerptis comprobatur. De Theone 
satis dictum. Verum etiam Spori memoria in scholiorum com- 
page identidem occurrit. Itaque Theonis adversarius quoniam in 
scholiis adhibetur idem in appendice exspectandus. Idque ita 
est — modo concedas, quod concedendum, fabellam de arctico 
circulo creticam, quam et in scholiis 63 ) et in appendice Marcia- 
rne exhibet, ad illum redire auctorem. Et in appendice quidem 
iste catasterismus praeter horum Excerptorum morem cum ante- 
cedenti 'sphaerae' definitone ita copulatur, ut communem in- 
dicari originem adpareat. Iam verba ipsa considera: 
ZqaToà iati (fxw a <tt*Q*óv, piag ènuftaviiaq ntQiexóttsvov, 

nqòg %v à(p' èvòg xov èviòg xijg fftpalqag atjpsiov èxctGiy ev&tfa 
ricusai àXlyXaig ìdav xò óè arj^&lov xovxo xévxqov xalsixai 6 
i<fxi ytj: — 'InnaQxov 2nÓQog' óiaiqtT óè xvp> tìtfatqav (Aratus) 
€Ìg xs (iÓQEtct xceì vària xaì xwv ftoof-'uav (ÌOQtiÓTtQa, il- wv xì\v 
àqxn v notata* , xafr' 6 viprjlà ovxa (faviqà Itsxiv y àia tò {ttvai) 
xi\v xa&' ypàg oixovfiévijy (rtsgì xà §óqsia)' y nqòg xififjv xov 
Jtòg èxiXd-BV qq^axo' 6 yàq àqxttxòg xvxlog neqiéxsi xàg v Aqxxovg 

62 ) Aldus, quem expreBsit Bnhle, haec quoque excerpta ex apographo 
desumpsit, in quo quae Marcianns diligenter separavit dedita opera con- 
funduntur. 

63 ) Redeunt in schol. Od. t 272, ubi alia quoque scholia Aratea facile 
dignoscuntur. Inter 'Catasterismos' Robertus hanc fabulam recte rettulit/. 62. 



Digitized by Google 



4G 



DE ERATO ST II ENIS 



xaì top Joàxovxa, nsqì cùp (péoexai lóiooia qóe* xòp Jia Ìp 
KQtjrri Tsx&évva óvo pvfKpai, ixetos àpéxqsyop' xaì ij pèp ^EXixtj 
(avopà&TOj ij óè Kvpódovga ' Kqóvov óè ineX&ópxog noxè ó Zevg 
xòv èavrov naxkoa naqaXoy^afievog xàg pèp vvfnpag fisxiflaXep 
rìg v AQxxovg, avxòg óè sìg Jqàxovxa psxsfìXij&i] ' eha zijg {taotXsiag 
àpxiXapófispog**) xò 0%wta xazfjGTéQHfé**), <pqpì óè xàg PVfKpag xaì 
èavxóp. a^aav óè Xéysica , intì 7i£QÌ avxòv <fiQé(f€xai u ) ó ovga- 
vóg' nóXoi óéj ènei tisqì avxovg ixoXtixai xaì tixqéysxai ó ovoapóg' 
(facfi óè top à^opa xovxop ti vai top naqà xm noiijxjì "AxXavxa 
fÌQtjfAépop 07 ). Patet cur haec de arctico circulo narratio cum prae- 



64 ) àvrika/À^avófitvog cod. 

65 ) àvtarrjg^t cod. 

66 ) ktyfrat cod. 

67 J Nolo altcram silere ratiocinationem quae eodem deducit. Nam quaestio 
illa de arctico circulo simul cum definitiouibus supra enuraeratis eodem dis- 
putationis decursu in 'Miscellaneis Arateis' nuper a M. Treu (progr. gymn. 
Ohlau. 1880 p. 50> ex codice Parisino Suppl. gr. 607 A s. X promulgatis le- 
gitur: 'Enoiqoaro dì ty» àgxh v ànò rtàv (ìognoriguìv , x«£' o vtpqkà òvra 
tfavfga ÌCtiV rj dtà rò tlvat rtjv xafr' ^u«ff oìxovf*iv*iv ntgì r« pògtta r\ ngòg 
rt^v rov Jtós ' ó yàg àgxrtxòs xv'xkos mgièyH rag Agxiovg xai ròv Jgàxovra, 
ntQi tav <f>ÌQ(jat lotogia /uv&txrj' ròv Jtà (v Kgrfrt] rtySivra dvo vvfiqat 
fxtìct hgtyov xai rj ftìv 'Ekixq (òvopatfto, ìj dì Kvvóaovga' Kqóvov dè nore 
intk&óvrog ó Ztvg xòv iavrov nttriga nagakoyusàfiivog < — topivov cod.) rag fiiv 
vvfxtfag ftÌT(p«ltv tlg "Agxrovg, aviòg dì de dgaxovra fititfìkri&ij' xaì rtjg /}«- 
atktiag àvnkafìòfitvos (praesens cod.) éig iòv oigavov yaivsrat fjtr' avrùiv' 
Sequitur vitae Arati frustulum, deinde nóaot nòkoi; dvo- pógftos xaì vóuoc. 
or è rà negar a rov àj-ovos nókot xakovvrat' ògffav dì ò ri^vtav ró r( vnìg yr^v 
fifAtaq>aigtov xaì rò vnò yqv. Sphaerae definitio — ne quid desit — panilo 
ante aliis definitionibus immixta in eodem Parisino p. 50, 8 Ireu adfertur : 
2<jaÌQtt to~it (fytj/ua Inintdov inujavétttc (sic), ngòg qv ano nvog Grj/Àtlov róSv ivros 
rJjs a<fa(gag xuf*ìviav nàaa* ai ngòg rìjv ImqavtMv ngoontnrovcat tv&éìat few* 
ùkkijkate tlalv rò dì orj^tiìov xèvrgov xakiirat r>jg eqaigac. 

Totum Parisini caput, quod ipse post Trevium contuli, inscribitur 
mgì roSv oùgftvìatv continetque alias quoque res astronomicas ad Arati ex- 
plicationem necessarias. Succedit post ùgiCovros defìnitionem alterum caput 
titulo unciali praefixo fx rov xh/jìvov <i- e. ex commentario qui circum- 
fertur Arateo: cf. Stephanì Thesaurum s. v. xtìpat; erravit Trevius titulum 
illum contra codicis auctoritatem cum antecedentibus coniungens), quod 
nihil nisi scholia Aratea eaque nondum ex compluribus commentariis con- 
taminata exhibet. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



47 



gressis cohaereat: division em sphacrae definitio antecedere de- 
buto. Quae definitio cum inde ab Euclide in libris et mathema- 
ticis et astronomicis usque ad ultima Byzantinorum tempora pro- 
pagetur, lateret per quem in appendicem transiisset Marcianam, 
nisi hanc subscriptionem librarius ipse addidisset ^[nndqxov 
ZnÓQog li duabus subscribendi formulis — genetivo altera, altera 
nominativo — compositam , qua ab Hipparcho Sporum — 
in isagoga credo commentario Arateo praefixa — a Sporo Nice- 
tam (hunc enim fuisse librarium Marcianum constat, cf. adn. 31) 
sphaerae definitionem mutuatum esse docemur. Quodsi Sporo 
tota de circulo boreali expositio simul cum fabula eretica vin- 
dicanda est, eundem Theonis adversarium tenemus quem quae- 
rimus 6 *). 

3) Sporum 69 ) Nicaeensem Philonis Gadareni discipulum 
amplos in Aristotelem quoque commentarios (Kijqìo) conscripsisse 

68 ) Tangit igitur Sporum Nicetas scholiasta fot. 30 b ol c v 9 « » c ixqo- 
ygaqpovctv j ov not^fiarog r « q a tv ó fi e v a (= r« ovQayta Parisini), 
ol dì àxQ^tig Ttjv duifaeiv tov kòyov tino rr\v (Hav xaì xIv*\<sìv rfc ajatQag- 
tj fdfv yàg òta&iOts (ftaottrftì (Jiaoajij cod.) zò noit^ci, rè dì noitjfxa dtjkoì 
t« (fatvófitva, xtX. Ceterum cum Theo * Catasterismorum ' catalogos stellarmi! 
in epistula ad lulianum Marciana adfìrmet sese ipsum novisse, iuvat quid de 
Eratosthenis auctoritate iudicaverit, exquirere. Facilis in promptu est re- 
sponsio, siquidem idem Theo in commentario ad Ptolemaei Magnam Syntaxin 
VII probat, quod Ptolemaeus Hipparchum nonnisi perpaucis Timocharidis et 
Aristylli obsenrationibus ad conficiendum primum illum stellarum catalogum 
uti potuisse asseveravit. Qui si 'Catasterismorum' auctorem putasset Era- 
tosthenem, Ptolemaeo obloqui necessario debuit. Tenendum ergo est, vel 
Theonem, hominem hoc in genere peritissimum, 'Eratosthenis' damnasse 
Catasterismos. Itaque constat fictum esse — et iam fuisse tertio p. Chr. 
saeculo — sive mera coniectura sive aperta fraude libelli titulum. Cuius rei 
ansam facile Eratosthenis carmina dabant de Mercurio deque Erigona con- 
scripta. In 'Mercurio' Lyrae et lactei circuii, in 'Erigona 1 Icari familiae 
catasterismos quas ad causas referendi essent ex fabulari historia docte ex- 
plicavit. — De isagoga Aratea falso et Eratostheni et Hipparcho in codici- 
bus adscripta cf. quae dixi Herm. XVI 1881 /. 389 s. Comparari etiam potest 
disputatiuncula quaedam de zodiaco pseudohipparchea, quae nondum videtur 
impressa, cf. adn. 54. 

69 ) Nomen idem liberti graeci gerere solent, velut famosus Neronis 
amasius (Cass. Dio 62, 21. 63, 12. 64, 8> s. p. Chr. n. primo. 



Digitized by Google 



48 



DE ERATOSTHENIS 



constat 70 ). Adiungam cetera quibus nomen Spori praepositum 
est Aratea: 

2. 

Scìwl. ad v. 541 s. otitiov ó' òy&aXpoXo (ìoXijg ànoxéfivexat airyp 

é%dxtg av xótìdfi ptv vnoÓQafiOi' avxào sxdtfxtj 

l(f1J flSXQIJ&sXO'a Ótm n€QlXÌfXV€Xat CtGTQCt] 

àXXag' 6 JSnÓQog ovxca (fijdlv otiov óè xijg dnò xov ò(p&aX(xov 
(ìoXlóog Tijg àxxXvog dnoxéfivexai xaì àtpatqsXxat , xaì fj avyq tov 
aìd-éqog è£dxig av xotiavxi] vnoÓQdpoi xòv ^oìóiaxòv dmjQxto'fiévov 
éxdo'xtj óè ovxwg vnoÓQafiovtfa idi] évo av ntoiréfiot xaì nsqiXdfiot 
£<óóta tmv vnoxsifitvaìv fi 71 )- 

3. 

Schol. ad v. 1093 noXXoì yàq xo fidati iv in* avxMQV ^tavxio] 
r} tyoà ctva&vpiaffirg tyqàg xtjg yrjg xaì av%fitjqàg xvyxavoiìóiyg dva- 
óidofiévtj notti xovg xopyxag àaxéqag xaXovfiévovg vnò t^g ìóiag 
■9-eQfióxijxog i^anxofiévtj qqóiwg èx xdóv xmoxeifiévuìv xaì oìov 
dffxéqag àvanéfinsi nQÒg xò dvco ' xò yàq nvq dvta né(pvxe (féo€- 
o&aij xàg dè dxxXvag xov naviòg àrtxégog xófiag sìvai> vofii£ovGiv 
ovxoì SnÓQog. Posidonius et hic et antea, cum de cometis 
sermo esset, exprimitur (cf. Diels, D. G. p. 63 n.). 

4. 

Scìwl. adv. 880.?. óxénxeo d' ^ àvtóvxog % avxixa óvopévoio, 

' sì nov oì VHf éiòV, xà naqr\Xia xtxXijaxovxat, 
ij vóxov fjè fìoqijog èqev&exai, ij èxàxsqdev] 
àXXutg' naqqXióv ètfxtv è'(Mpct(7t$ 'HXim naqtfjuptqyg, ófioia xaì lai} 
avxo) nfniXtjftévov véyovg xàg dxxXvag vnodexopévov xaì àia xqg 
ixXdfiìpscog ìjXtoeióij naqixovxog xijv (pavxao'iav xaì oìov àvio 
(fXoyoeiót) xaì slg tv Gvvtjyfjiévfjv xaì psxa^v fx/jóèv xaxaXtinovaav 
dtd(Sxfifia i naqsnopévtjv zi} xov 'HXiov nequpoqif' ovtch 2nóqog. 
Subscriptio nimc primum e Marciano protrahitur. — Proxime Po- 
sidonii de eadem re sententia praegressa est (/. 129, 39 s. Bekk.). 



™) Cf. Dùls, Simplicius I p. XXVI. 

7i) Sequitur aliud scholion aiUa»? lemmate separatum. 



■ 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



49 



Leontius mechanicus (s. VII) nsql xazaaxevtjg *Aqaxetag 
Ctfaiqag (= Buhle II 257 s.): tócéov óè ór* xà neql tùùv aóxq(av 
xm 'Aqózta étQijfiéva ov nàvv xaXtag eXqijxat, wg idxiv ex te x&v 'In- 
nàq%(A xal JlroXsfialw tivviexayitéptóv neql xovxcop pad-stp • alxiop 
óè TiQutxov (lèv ór* xal za Evóó%ov f oìg paXto'xa tjxoXov&ijtfsv ò v Aqa- 
xog, ov Xiap òq&t5g éiXi]nxai ,7i ) insita óè ór* xal ov nqòg xò 
àxoipég, àg (ftjo'i 2nóqog 6 vnopPTjtiatto'rijg , àXXà nqòg xò XQy- 
óipop xotg yavitXXotiévoig tavxa ovzco ótayéyqantat dxóxmg %e 
òXoo'x*Q€0't£Qov neql tovxov ótaXapfiàvsi. 

4) Exemplis probatum est, posterioris antiquitatis excerptores 
minime fugisse promptam huius coramentarii utilitatem. Addam 
obvia nonnulla : materiam latissime patentem exhaurire nunc non 
possum. Velut aperta est ì6ioqt<3p homericarum cum Catasteris- 
mis similitudo. Pliades conferam. 



Schol. ad 2 486. 
1 ) £ àaxéqeg elol xtipspoi ini 
%f[ ovqq roti Tavqov 

2) pàXXop óè ini xov ói%oxo- 
ptjftaxog aviov' ò yàq Tavqoc 
oXog ov xaxrìtiziquStai àXX 1 iaag 

3) avi cu óé sldtp v AzXavzog 
xal nXuóvr\g xhtyaxéqsg, cov %à 
opópaxa Mata Tavyfrtj KsXaivtò 
Meqónt] 'HXéxtqa Zxeqónij *AX- 
xvóvt} • v AtXag óè etg ttav yiyàv- 
x(ùv ptyrìg UXetópij xtj 'Sìxeavov 
f'cx* xrvyaxéqag ai xìjp naq- 
&eveiav dyanijo'aaai tivvexvpq- 
yow tri ^Aqxépiói' Ssacàpevog 
óè *$lqi(ùv ijqào'd'T} xal ióiwxsv 



Catast. XXIII p. 134 s. Rob. 



ini xijg ànoxofi^g xov Tavqov 
xrjg xaXovfiéprjg qd%B(ùg r\ IlXetaq • 



avyrjyfiivìjg ó' avxijg eìg adxè- 
qag ènxà Xèyovdtv stvai tcop 
"AtXavxog \>vyaréqu)V' ótò xal 
ènxdnoqog xaXsXxai {ab Arato 
v. 257). 



72 ) Haec ex Hipparchi sentcntia dieta. Post òg&iòg Aldina ètl^mat; omi- 
sit Parisinus, de quo dìxi adu. 47. 

Philolog. UntonuehaDgen VL 4. 



Digitized by Google 



50 



DE ERATO STHENIS 



avxàg [iiyijvcu ^ovXó^ievog' al 
óè nsQiXuntoi yevófisvai xoXg 
&£oXg qv^avxo fjbsiapctXuv xì\v 
(pv<fw Zevg óè èXitj<fag avxàg 
ótà x&v "Aqxx<av xaxtjGxéqufW 

4) (ovoticuf&ijGccv óè Jlitiddeg 
ano nXeióvtjg xìjg fiijxqòg avxwy. 

5) (fctoì óè *HXéxxqav ov (ìov- 
lofjtévtjv xijv*IXiov nó(ìd-ti<Siv S-sà- 
Cad&ai óià xò xilema EÌvai xàv 
ànoyóviùv KaiaXiTi&Xv xòv xónov 
ov xax^xéqtaxo' òtónso ovtfag% 
yevéa&ai q 7S ). 

6) (PostHyadum mentionem) 
nav óè IlXsiàóoìv ovaàv ènxà 
nàvv àfjuxvQÒg ò ifìóopog à<txyq 
iaxtv, tog fjièv "Aqaxog ìv xm 
nqòg Osónoonov €7Xixi}óeÌaì (pf](Jl, 
Tqoiag 7XOQ&ov(Aévijg xì\v Jaq- 
óavov pqtéoa *HXéxxqav ftiav 
ovóav xùùv nXéidóoùV (pvyeXv xs 
xì\v x&v àòthp&v (fvvoóov xaì 
xàg xóficcg Xv<Sa<fav èvioxs xopq- 
xtjv àffxéqa (faivsti&cu. 

7) tpijaì óè xaì 'EXXàvtxog èv 
xm à xcùp "AxXavxixùv xàg fièv 
q fooXg tivveXd-sXv Tavyixqv JU, 
ùùv yepéa&ai Aaxtóaipova' 
MaXav JUj àq*' utv 'Eqfiyg'*HXéx- 
xqav /Iti, d(f' <av Jàqóavog' 
IdXxvóvyv IIotiEtóbùVi, iav *Yqi£t>g ' 
2x£QÓnf}V v AQ£i, tav Olvófiaog' 



oi>x ÓQùùVxat óè al énxdj àXX' 
al ££. xò óè atxiov ovxta noag 
Xéyexar xàg fièv yàq f£ (patii, 
fooXg fiiyijvai, xyv óè fiiav &vij- 
xw' xq£Xg fièv ovv (uyijvai 
*HXéxxqav i| jjgJàqóavog • MaXav 
ì\ ijg 'Eqws' Tavyéxijv t£ fjg 
Aax£ÓaifAcav Iloti £ióàvi óè óvo 



73 ) Subscribitur 17 icrogia nagà rote xvxXixoìs, unde nihil aliud conligen- 
dum quam simile quid de Electra apud cyclicos lectum esse iure censet 
Wilamowitzius. 



Digitized by Google 



CATASTER18MIS. 



51 



fuytjvai, ' Ulxvóvtiv Ì% tjg 'Vgtevg • 
KsXatvcù è% t\gAvxog' ZxtQÓnij 
óè Xéysxai "Aqsi fjuyìjvat, è% ijg 
Oìvópaog èyévexo' Megónfj óè 
2Kfv<pep' diónsQ cccfayijg èaziv. 



KeXawà Ilodetótùvi, xaì aìxf\v 
avyyevéa&atj <av Avxog' Meqó- 
ntjy óè 2Wt%>4» &vtjtu> ovvi, <av 
TXavxog ' ótò xaì àfiavQÒv slvai. 

8) (Post Hyadum veriloqui- 
um) al óè IlXftdófg tjxo* ànò 
rijg fAijTQÒg avx&v q ori nXeiovg 
pèv ói' avztov al tatv àgav 
intGripctaicu rj oxi nXeiàvog ò 
iaxiv ivtaviov Ofipavttxai • % fl ~ 
(jHtìva yàq xaì &é(>og óioqìIqv- 
xSìv xa&ò Ì7ii(f éQOPTai xaì óià 
fxóvuìv avifjóv arineiovvicu rag 
è(óag intxoXàg tzqoq &€QOg xaì 
xàg èansqiovg nQÒg aQoxov (èg 
'Hoioóog ' nXfj'idóùiV y AxXtjy£vé(av 
innsXXoftsvdùùv | àqxv^ 1 «f**?- 
tqv , ctQÓxoto óè óv<fO[A€vda>v' 
{Opp. 381 s.). 

10) - fieyioxtjv óè exovtfi óóg'av totg 

àv&Q(anoig ijxttiiiiialvovtiai, xa&' 
&qav &é<fw <T 8%ov6i,v tv pàXa 
xslpevat xaxà xòv "Inrtaq- 
%ov xQtyavoetóovg (fx^ccxog* 
Horum excerptorum quaerens originem in eo possum ac- 

quiescere, quod 'Catasterismorum' de Pliadibus narrationem ex 

commentario Arateo saec. I sive II fluxisse ostendi (p. 15 s). 

At ipsa hic in promptu sunt scholia in Aratum Marciana 

v. 254 s. u ) 

"HXt&a natia* nXfjiddsg] "AxXavxog óè xaì IlX^ióv^g yevsaXo- 
yovvxat IlXétdótg, naQ 1 6 xaì Xéyovzat: =4. 



7 *) In Marciani apographis, quibus usi sunt editores, (p. 73, 25—39 
Bekier) ex scholiis Homericis et Etymologico Magno s. v. nUtàg nonnulla 
supplita sunt ideoque ex Catasterismorum restitutione eicienda (p. 136 1 » Rob.). 

4* 



Digitized by Google 



52 



DE ERATOSTHENIS 



(ìj) in fi nXfiodt, xqshóósis totg te nXéovtii xaì ysutoyovow ' 
i) ori fig neXftàg [itTfiiOQ(p(a&qoav tòv 'Sigiava (ftvyovtiai' 17 ano 
tov noXtXv ix jcfQióóov xaì dvpnXijgovv tòv ivwvtóv ano tov- 
twv yàg xat' i^ox^v nXeicov ixXij&i] ò èviavxóg: = 8. 
ófiov pèv òqtopfvat, Xapngal, xa&' ixàdttjv ós àpvdgal' xaì 
exovói óX'ÌH' 01 zgiyuìvov, ov »j (ìàdig in' àvatoXyv tétgantat: =9 
ex Hipparcho (cf. supra). Ntxavógog fitv ovv ini zqg ovgàg 
tov Tavgov tl&tjdtv avtàg (Ther.v. 123 s.) 

affi imo Tavgov 
óXxairjv ipaigovdat òXiZwvfg"*) yogioviat 76 ): — 1. 

"Innagxog óè ini (tov dixoxofjtypaxog) 77 ) tov Tavgov xaì yàg 
avxòg ìiitlto^ov tòv Tavqov notai: =2. 

Ad v. 257 tnxànogot ór) zaiyf) . . . àXXwg' (patii £ elvai pst' 
àv&gwnovg' tjj ò' àXrj&eiq c, fidi yatvópfvaf 6 yào Evgmlóijg' 
l èntànogov ógófiijfia IJXeiàóog òóóv 1 tpadì óé ttvtg xotovtov pv- 
&ov, or» fila èx ttav £ tò trjg IXlov nà&og ìdovda % 'HXsxtga 
vnexoigijde tov dvdtypaiog (idtì yàg t) pijtijg dagdàvov) xaì vnò 
xòv 0 àdtéga tov qvpov qXd-e nXtjdiov, og Xéystai flvai tjjg'HXéx- 
tgag • tovtov ót tov àdtéga tòv vnò tòv qvpòv tijg v Agxtov àva- 
XWQijdavta *AX(anexà tiv&g xaXovdiv: = 5 78 ). 
Ad v. 259 ov [lèv noie ànóXaXev] . . . àXX<ag' tovto ngòg xovg 



75 ) òUtovés codex. 

7C ) Cf. schol. Nicandr. I. c. aXnvv; vno iì\v ovQtev tov Tuvqov iyyi$ov<Hu 
xaì àmófjtt'tu >} ipaigovoiu (irti tov xwovpfvttt fittXQÓTttTcu ln«f>tQovi«i- Xéytt 
o*' tv rais tmToleùg tiSv IIk(H(à<aV tot* ovv <pqaw ixifvyf tò dtjy/ua' òlxalrjv 
(fi Tt\v ovgàv léytt nagà tò 'ìlxtc&at vnò tov okov oió/jarog' y grinfia* xeti 
ttkxattjv XftTaxQtjaTixùis' xvQttog yàg ì\ tov ktovrog ovqcÌ akxnla xaltìrat, or» 
cf*' avTtjg tavròv tnoTovvn xaì lyttgtt ttg àkxtjv 'nifi cf* aviòv inoTQvvet 
fitt%i o-tto&ai \ "Aqrtos (v. 517> (U*f ì){tiT(lij <f t/a$v rivat tov Tavoov, ovTog tf* 
òlóxltjQov òkxì] yàg r\ oùqcc. Cf. schol. Pindar. Nem. II 16. 

") Tov iftxoTOM/uaTos inserui ex scholio Homerico et ' Catasterismorum ' 
Epitoma. Post note» ita procedit Marcianus 'yijtx* dì tcò fiiv nodi tov ìIìq- 
<ttu>e fiàllov aÒTài tiXwkì&iv, nÓQQto cf' tlvat tov KQKfTtQov yóvttTog' xtL 
Itatjue fide carent quae edita sunt apud Bfikkeruin, alios. 

7«) Cf. Catast. XIV /.HO Rob. 



Digitized by Google 



CATASTERISMIS. 



53 



rìnóvxag, (av i<fzt xaì avxòg iv xta TtQÒg Otóngonov 79 ) notqiiaii, 
xijv ^HXèxTQctv tpvyelv xaì fiij vno}itXvai ìósìv xì\v v l\iov àXtaxo- 
fjtéyijy xaì xovg èxyóvovg dvffxvxovyxag' xòv yàg Jdqóavov naìóa 
Jtòg xaì 'HXéxxqag elgijxaoiv: = 7. 

Ad v. 259 ànsvfrqg] ànvtixog èx xov ovqavov' <faoì óè oxi 
pia %<av nXeiàóo&v ixeqavvcù&fj' óiò ov qaivtxai' xò àè 'i£ ov 
xaì ysvsy&ev' ànoaxevaCexat xòv pUS-ov xòv ère 1 avxùiv Xèyovxa 
<pvyeJv xyv fjtiay xtjv Mtqónr(v im 1 aìóovg d-vijxoì inyslaav xm 
2t<fV(pM {fj xì\v in A'tòg zexovo'av làqóavov *HXéxxqav) : = 7. 
Ad v. 264 àXX' òvopaota't) àvxì xov òvo^aftxai tìct, xaì ini- 
òo%ot dtà xò xaì xi\v àvavoXì\v avxcov xaì xijv óvffty ntag àvay- 
xaiav e Ivai xoìg av&qomotg' inneXXoftévcdV yàq i àqxeo'fr' àfnjiov> 
ccqózoio óè óv<rofi€va<av } (Opp. 381): = 8. 
Itaque adparet interpretem illuni Arateum bis quos comparavi 
tribus scriptoribus communem subesse. Permagni autem illud 
Pliadum facio argumentum, quia earum ope tertius in 'Cataste- 
rismis' qui post Eratostbenein fuit testis investigati^ est Ni- 
cander, cuius Theriacorum v. 123 s. respiciuntur 80 ). 

Videtur hic interpres inferioris antiquitatis scriptoribus sat 
multis innotuisse. Scbolia Germanici BP ilio praeter 'Cataste- 
rismos' etsi rarius ùtuntur, velut in prooemio, quo cur a love 
Aratus exorsus sit disceptatur. In scholiis Vergilianis Wilamo- 
witzius eiusdem coramentatoris non modo certa detexit vestigia, 
verum recentis memoriae poetam Antigonum Carystium, qui intra 
annos ante Chr. n. 60 et post Chr. n. 40 floruit 81 ), ibi fuisse 
commemoratum edocuit. Denique Tatianum (c. a. p. Chr. 153) 8a ) 

~ 9 ) QéoriQofioy codex. Quid de Pliadum situ Sminthes {Robert, p. 28) 
iudicaverit cum ignoremus, parum recte totam ìotoq(ccv Homericam ex Sminthe 
provenisse p. 42 Robertus adnotavit. — Pindarus fr. 52 B. et Asclepiades Myr- 
leauus (Athen. 490 d) leviter fabulam stringunt. Etyra. Magn. s. v. Ilkuag 
scholion est Arateum. 

80) Omisit haec Robertus p. 42 ». — Pertinet huc etiam Hyginus Astron. 
II 21 p. 137: Sed has (Pliadas) antiqui astronomi seorsum a Tauro deformarunt 
. . . et postea a nonnullis astrologi* caudam Tauri adpellatam <scil. a Nicandro). 

81 ) Antigonus v. Karystus p. 169—173. 

82 ) Cf. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Lùte- 
ratur von O. v. Gebhardt und A. Harnackl p. 196 s. — Poetas Augusteos et 



Digitized by Google 



54 



DE ERATOSTHEXIS 



catasterismorum sylloga — non illa quidem, quae hodie fertur Era- 
tosthenis, sed simillima, in qua vel Hermippea inerant — usum esse 
idem intellexit Wilamowitzius {camm. gramm. II Gryph. 1880 
p. 16): scholia haec fuisse Aratea potest probari. Adscribam qui- 
bus opus est ex Oratione ad Graecos {p. 37 s. Worth. c. XV s.) 
exempla: Ktxav ò tijg^Hqiyóvfig èv ovqavtà ótixyviat xaì 2xoq- 
n log 6 xijg 'AqtéfjHÒog fioij&óg' xaì X do cor 6 Kivxavqog' ij 
ypixofiog *Aqytù *aì y KaXXiGxovg v Aqxxog . . . xivi óè ov ysXoìov 
efya$ dóga tò xeno) pév xivag x^v ZixsXlav àaxqo&etovptvov JéX- 
xuxóv, xca' ivlovg óè xijg xov Jtòg nqoaiavvikiag nqmóxvnov 
<Sxoi%rtov ... Tavqóg èaxiv Ìv ovqavw . . . £wo>> novijqòv 6 'Ey- 
yóvaotv irtt&tipfi xaì xòv àvd-QCònonoiòv Jlqopyd-éa xaxoxpa- 
yàv *Anòg xexlfflxcu- xaXòg ò Kvxvog, ozi /t*o**ò? xaì ol 
ixeqowtqot Jióaxovqoi xxé. Tatiani auctorem duo arguunt 
indicia: primum Hermippea de Promethei catasterismo fabella, 
deinde quod et haec eadem fabella et Siciliae in Deltoton trans- 
formatio in Hygini 'Astronomia' enarratur. Solet enim Hyginus 
praeter 'Catasterismorum' libellum scholia adhibere Aratea 
ipsumque illum Promethei catasterismum Hermippeum inde de- 
sumpsit: qua de re cf. quae disputavi /. 43. 

Itaque primo p. Chr. n. saeculo exeunte vel ineunte altero 
fuisse qui adparatum mythologicum congereret interpretem Ara- 
te um hac quoque ratione efficitur. Et ne stellarum quidem in- 
dices simul cum tota 'Catasterismorum' doctrina astronomica illinc 
esse separandos, ex temporis studiorumque consensu probabile 
admodum, certum ideirco est, quod ex uno commentario 'Cataste- 
rismi' excerpti sunt, ut dictum est 85 ). 

Xigidium huc non trahendos esse identidem monui. De Xigidio etiam tene- 
autur quae Cassiti Dio Ab, 1 scripsit: aotara ynQ ràv xa9' iatnòv tip rt top 
nóiov dtaxóeutptr xaì rà( rwr àcripwr o*»a<*ooa$ y offa jt xa&' Htvroòf ytyvipt- 
rOé xaì oca ovftiuyrvnts àlì^loéS tv rt tok óu*Jua*S xaì ir raì$ éiatptetcw 
ànoitloid, dtiyrti (Xigidius)' xaì xatà mito xaì aittav «k Jtrag ànogo^rove 
futiQtpàs nonni ptros fe/fr. — Aliter de 4 Erigo n*' Nigìdiì iudicat Robertas 
32. 

M ) Quamquam libenter largior. interpretem ipsnm antiquiore fabularum 
conlectione bic illic esse usum: modo teneatur, nec de tempore neque de 
natura conlectionis quicquam adbuc exploratum esse. Nigidii comparatione 



Digitized by Google 



CATAKTEKISMTS. 



55 



Iam subsisto. Etenim ceterae quae nunc instant quaestio- 
nes de fabulari * Catasterismorum ' parte suscitandae eae nisi 
accurato de uniuscuiusque narrationis et origine et propagatione 
examine instituto absolvi nequeunt. Qua in re quamvis prac- 
clara praestiterit Robertus, tamen nec pauca neque exigua 
sciens posterioribus reliquit enuclcanda. Imprimis vero nunc vi- 
detur necessarium, totam de Erigonae catasterismo quae larga 
superest materiam, quoniam cum Eratosthenis memoria arctissime 
coniuncta est, peculiari commentatione conligere ac perscrutari. 



ad hanc quaestionem nihil credo proficì. Velnt de Orione (Robert. /. c.) 
Catasterismi a Nigidio dissentiunt. Ex Croto ib. nimium conclusit Robertus. 
In Ovidii carminibu8 unum invenio quo ad antiquiorem syllogam fabularum 
remittainur documentum Fast. V 165—182 (de Hyadum veriloquio) apud Ger- 
manicum nullum. Nam. v. 90 s. : 

ipsam Helicen senior baculoque minatur, 

sive ille Arctophylax seti Bacchi ob munera caesus 

Icarus ereptam pensavit muti ere vitata 

Ovidium imitantur Fast. Ili 430 s. (Robert, p. 44 «.): 

sive est Arctophylax sive est piger ille fìootes. 



Digitized by Google 



DE ERATOSTHENIS ERIGONA 

SCRIPSIT 

ERNESTUS MAASS. 



Ad restituendam Eratosthenis de Erigona elegiam duo po- 
tissimum suppetunt subsidia: fragmenta illinc servata et excerpta 
grammaticorum mythographica. Fragmentorum cum perexiguus 
sit numerus neque ea utilitas, ut vel ad adumbrandam poematis 
summam sufficiant, videndum est ducemne ex tanta scholiastarum 
mythograpbonim serioris aevi scriptorum qui fabulam narrarunt 
multitudine possimus nancisci. Rem ita esse adgrediendam eos 
nequaquam fugit qui hanc ante me tractaverunt materiam, 
Osannum 1 ) dico Bergkium 8 ) Hillerum 3 ). Quibus tamen id maxime 
impedimento erat quod quid de latoQia 'Erigonae* Homerica 
(schol. X 29), cui in Veneto B subscribitur \gioqsI ^EQatoa&évtjg 
iv toTg éavtov xarakóyotg, existimandum esset nesciebant. Et 
profecto si duobus in operibus nec diverso modo de Erigonae 
catasterismo Eratosthenes exposuisset, tantopere omnia iam inter 
se confunderentur, ut rem hodie ad liquidum posse perduci esset 
desperandum. Quam diffìcultatem priore commentatione ita mihi 
videor sustulisse, ut illos stellarum catalogos, ad quos pertinet 
scholii Homerici subscriptio, ex commentario saec. I exeunte sive 
ineunte II in Aratum conscripto, non ex genuino Eratosthenis libro, 
provenisse ostenderem. 



*) Verhandlungen der Cassler Philologenversammlung 1843 p- 15 s. — De 
Eratosthenis Erigona Carmine elegiaco Gottingae 1846. 
*) Analecta Alexandrina II (Marburgi 1846>. 

3 ) Eratosthenis carminum reliquiae (Lipsiae 1872> p. 94 s. Idem Hillerus 
eos qui 'Erigonam' etiam in 'Mercurio' poemate tractatam esse coniecerunt 
ita redarguit, ut verbis ipse parcere possim. 



Digitized by Google 



60 



DE ERATOSTHENIS 



Omnem testimonioruni molem quae adhuc rudis iacet in 
'Prolcgomenis' digerere constitui. Ac primum quidem Hygini in 
'Astronomia' excerpta examinabo ceteris facile anteponenda quam- 
quam ex duobus scriptoribus conflata, quorum vno&éoetg deinceps 
redintegrare conabor. 

PROLEGOMENI 
I. 

1) Hyginus postquam Booten ex fabula Arcadis Iovis et Cal- 
listus filii explicavit, hunc in modum procedit Astron. II 4 p. 34 s. 
Buntc: Nonnulli Icariani Erigonae patrem dixerunt, cui 
propter iustitiam et pietatem existimalur Liber pater vinum et 
vitem et uvam tradidisse, ut ostenderet honiinibus, quomodo 
sereretur et quid ex eo nasceretur et cum esset natum quomodo 
id uti oporteret. Qui cum sevisset vitem et diligenti ssime ad- 
ministrando Jtoridam facile fecisset, dicitur hircus in vineam 
se coniecisse et quae ibi tener rima /olia fiderei decerpsisse: quo 
facto Icarium irato animo tulisse eumque interfecisse et ex pelle 
eius utrem fecisse ac vento plenum prodigasse et in medium 
proiecisse suosque sodales circum eum saltare coegisse: itaque 
Eratosthenes ait Vxcé^io* zóiti riQÙta 7i£QÌ tqàyov wQxfoctvTo*). 
Alii dicunt Icarium, cum a Libero patre vinum accepisset, sta- 
tim utres plenos in plaustrum imposuisse : hac re etiam Booten 

4 ) 7x«e*ot Hillerus /. 105 s. 'Ixagtoi cum Bursiano Robertus Eratosthenis 
Catasterismorum reliquiae p. 3 adn. — "Ix«qos — non 'Ix«qms — patet fuisse 
apud Eratosthenem, quo de ci. p. 104 s. Ceterum Hyginum exscribunt Mytho- 
graphus Vaticanus II 61 <= Auct. class. Ili p. 206 ed. A. Mai): Icarius qui- 
dem Atheniensis Liberi Comes fuit, a quo cum vini usum mortalibus tradere 
doctus vitem sevisset floridamque fecisset, dicitur hircus in vineam se coniecisse 
et quae tenerrima ibi videbantur /olia decerpsisse, unde et adhuc caper Baccho, 
quia obesi vitibus, immolatur. Agit deinceps de hostiis. — Eodem refero 
scholion ad Ovidii Ibin v. 609 (p. 474 Merkel): Icarius primum plantavit 
vineam et de vino, quod inde habuit, messoribus ad bibendum dedit etc. 



Digitized by Google 



ETUGOXA. 



61 



adpellatum. Perturbatam esse narrationem dudum statuerunt 
interpretes, cum versiculum illum 

'IxctQtoi tó&t riQwia ntQÌ tqdyov MQxijoavto 

abhorrere ab iis quae de saltatione circuiti utrera instituta ante- 
cedunt perspicerent. Nihilo tamcn secius recto mihi videntur fe- 
risse, quod quae praecedunt integra Eratosthenis Erigonae, carmini 
elegiaco, vindicarunt. Qui si saltatum esse circum utrem finxit, 
causam certe aperire debuit, cur inisellus iste hircus bilem Ica- 
riensibus movisset. Quodsi hirci audaciam, non minus certe vini 
culturam Icarii pluribus exornari et enarrari consentaneum erat. 
Ita ad Bacchi apud Icarium hospitium sensim devcnitur. Denique 
saltationem per utres factam (àaxoìXta^óf) ex hoc narrationis 
conexu dirimere propterea vetamur, quod illam eadem qua cetera 
occasione inventam esse diserto Vergilii et Varronis testimoniis 
confirmatur, quae inferius proponam (cf. /. 1 14 s.). Discimus igitur 
Eratosthenis 'Erigonam' diutius in describenda Icari vini cultura 
commoratam esse. Non solum vinum et vitem et uvam in ea 
Icarius a Baccho accepit didicitque quomodo per singulos incre- 
menti quasi gradus essent tractanda, verum, quod multo maius est, 
usu ipse domi rem experturus screre coepit sata colere nec de- 
siit, donec maturuissent. Cum omnia haec tum' ea quae cum ac- 
curata harum rerum narratione arcte cohaerent aetia 'alii' illi quos 
Eratostheni Hyginus opposuit repudiarunt, cum statim postquam 
Liberi dona accepisset Icarium per Atticam iter suscepisse rcfer- 
rent. Ad finem igitur fabulae, i. e. ad catasterismum, illos 
patet sedulo properasse, pluris transformationes aestimantes quam 
fabulae ipsius decursum. Quodsi oppositionis ratio adparet, ca- 
vendum est ne Eratosthenem non ut 'alios' illos Booten simul 
cum Plaustro in caelo adgnovisse conligamus, id quod Hygini verba 
commendare propemodum videntur. 

2) Pergit Hyginus /. c. : Qui cum perambulans Atticorum 
Jines pastorìbus ostendcret, nonnulli eorum aviditate pieni novo 
genere potionis inducti alia ac decebat loquebantur atque alitis 
aliam se in par lem reiciunt ut semimortua membra iactantes 
somno(que) consopiuntur. Reliqui eorum arbitrati venenum 



Digitized by Google 



62 



DE ERATOSTHENIS 



ab Icario datum pastoribus, ut eorum pecora abìgerent in suos 
fines, Icarium interfectum in puteum deiecerunt, sed, ut ahi 
demonstrant, secundum arborati quandam defoderunt*). Iterum 
igitur duo inter se opponuntur auctores, quorum alter simpli- 
citer Icarium narrat sub arbore esse sepultum ea scilicet, iu 
qua paullo post Erigone laqueo sese suspendit, alter hoc non 
negat quidem sed antea Icarium dicit in puteum coniectum ab 
occisoribus metu perculsis et fugam capessuris, postea repertum 
ab Erigona et sub arbore defossum. Itaque putei memoriam hic 
iniecit idque certo de Consilio fecisse existimandus est. Quod 
patescit consilium, dummodo, cur fontis sive rivuli seu putei aqua 
gustu insuavis esset, a veteribus libentissime ex mortui vel mo- 
ribundi vel denique aegroti contagio repeti memineris; aetion 
putei ista de Icari nece historiola sibi ille sumpsit inlustrandum. 
Ergo iterum duos quasi adversarios tenemus, alterum aìzia de- 
dita opera quaerentem, ad summam rei properantem alterum. 

3) Nonnullis interiectis quae nunc omitto p. 37, 12 haec 
scripsit: Pr aeterea Canicula exoriens aestu Ceorum loca et agros 
fructibus orbabat et ipsos morbo adfectos poenas Icario cum do- 
lore sufferre cogebat, quod latrones recepissent. Latrones Ceum 
profugerunt, cum Icarium necavissent! Antea diserte pastores 
dixerat. An quos illic pastores eosdem hic cum quadam neglegentia 
vocari latrones putabimus? Erat haec certe Hygini sententia 
quippe qui protinus adderet: Qui autem obdormierant experrecti 
cum se nunquam melius quiesse faterentur ac requirerent Icarium, 
ut prò beneficio munerarentur , interfectores eius animi con- 
scienlia permoti statini se fugae mandaverunt et in insulam 
Ceorum pervenerunt, a quibus ut hospites recepii domicilia sibi 
constituerunt. In Hygini igitur iudicio nobis quoque nunc ac- 



5 ) De scriptum cf. p. 72. — Habet haec quoque Myth. Vai. II /. c. : 
Rustici autem cum exhibitum ab Icario vinum plus nimio potantes ebriarentur 
venenum se ab ilio accepisse putantes eum in Marathoniae regionis monte inter- 
fecerunt. «Marathoniam regionem' ex Statti Theb. XI 643 'Marathonide silva' 
sumpsit; unde patet totani hanc Mythographi narrationem ad Statii locum ez- 
plicandum primitus fuisse compositam. 'Mone' in Statii scholio reperitur 
cf. adn. 31. 



Digitized by Google 



ERIOONA. 



03 



quiescendum est 6 ). — Quae caedem Icari praecesserint, cogitatione 
recuperarì possunt. Mittitur Icarius a Baccho per Atticam ut vini 
culturami propaget: quorsum quaeso mittitur, si casa vix egressus 
quominus dei iussa exsequeretur prohibitus est? Sic statuen- 
dum videtur: quia a deo vinum vitemque tradere hominibus 
iussus est, reapse pagos vicosque aliquot Atticos peragravit, 
postea demum negotio fere peracto in occisorum manus incidit. 
Satis igitur et temporis et loci relictum crat omnia quae cum 
munere ilio cohaererent fusius persequendi, certe ex altera fabula, 
quam vidimus ad res a Catasterismis alienas exspatiari. Alteram 
haec ut superflua resecuisse suspicari licet. 

4) Porro sine ulla discrepantiae adnotatione Icari canem 
— cui Maera nomen — ad Erigonam reversum domini necem 
ululando significasse Hyginus postquam exposuit, ita procedit: 
Al canis vestem eius tenens dmtibus perducit ad cadaver, quod 
filia simul ut vidit, desperata spe solitudine ac pauperie oppressa 
multis miserata lacrimis in eadem arbore, sub qua pare?is se- 
pultus videbatur, suspendio sibi mortem conscivit 1 ). Cum ca- 



6 ) Nolo rationem reticere, qua fortassis latrones Hygini ab eiusdem pasto- 
ribus possint seiungi. In scholiorum Vergilii codice Guelferbitano ad Georgica 
II 385 p. 253 Lion haec leguntur: Item Icarius cum a Libero patre prò mu- 
nere accepisset vinum, quod domum secum ad civitatem adferret , a latronibus 
comprehensus est et, cum iis ultra munere obtulisset poculum vini, UH ebrii vene- 
num sibi datum putaverunt atque eum interfecerunt. Et postmodo cum filia 
eius Erigono, mortuum quaereret, (quae) cum reperisset corpus eius laqueo vitam 
finhnt. Inde Athenienses filias suas laqueis integebant (interimebant?). Post 
cuius interitum cum multae Atheniensium tali morte interirent consuluerunt ora- 
culum, quod respondit Erigonae mortem expiandam esse, e and e m placandam. 
Tum instituerunt ludos et dies festos et arboribus laqueos pensiles illigare, in 
quibus se huc illuc ferrent, quos laqueos oscilla vocarunt. Nihil hic de pasto- 
ribus. Itaque fuit, cum loco ilio Hygini, unde profectus sum, latronum me- 
moriam suppressam quamvis ad narrationem necessariam arbitrarer. At 
cautius erit Guelferbitani, codicis recentissimi, testimonio valde incerto ora- 
nino abstinuisse, dum nova Hageni scholiorum in Georgica editio prodierit. 
Ceterum huic narrationi in scholiis altera aetii explicatio a Latini regis morte 
desumpta adnectitur et tertia Orphica, quae eadem in ceteris ad h. 1. scholiis 
repetita est. 

7) Myth. Vat. U l. e: Huius canis, cui nomen fuit Maera, est reversus 



Digitized by Google 



64 

n 



DE ERATOSTHENIS 



daver videat filia, insepultum patrem crederes; nihilo tamen mi- 
nus statim addiscimus eum sub arbore iam fuisse sepultum. 
Quae quoniam inter se pugnant, separanda sunt, quantumvis inter 
se vi Hyginus copulaverit. Iam si recordaris inter Hygini testes 
antea quoque eam intercessisse discordiam, ut Icarium alter in 
puteum coniectum referret, sub arbore conderet alter: res ex- 
pedita est. Opponuntur enim hic iidcm inter se auctores, parti ni 
ad puteum in quo Icarius iacebat insepultus Erigonam ducentes, 
partim ad tumulum sub arbore iam ante Erigonae adventum mor- 
tuo erectum, ut est ctiam apud Nonnum XLVII 138 s: pugnantes 
suo Marte Hyginus conciliare temptavit. 

5) Cui (Erigonae) canis mortuae spirito suo parentavit. 
Nonnulli etiam hunc in puteum se deiecisse dixerunt Anigrum 
nomine 8 ) ; qua re postea neminem ex eo p-uteo bibisse memoriae 
tradiderunt 9 ). 4 Etiam' Roberto debetur prò 'enim' codicum; 
'autem' suasit Buntius, quod si rem spectas ad idem recidit. 
Testes enim consentiunt canem sub arbore vigilasse, nisi quod 
alter ibidem eum vult exhalavisse, alter siti defatigatimi in pu- 
teum sese coniecisse contendit. Ita verborum conexum per se 
non satis dilucidum interpretor Ampeiii usus libro memoriali II 5 
(i.e. scholio in Germanicum cf. p. 79 s.), qui ex altero Hygini 
auctore — cuius testimonium inde a verbis * nonnulli etiam' in- 
seritur — haec tradidit: canis ante pedes eius discumbens diutius 
et sine alimentis deficiens post aquam anhelans in puteum se 
proiecit. Apud Nonnum vero alter eiusdem Hygini testis revcr- 
titur, qui ante virginis pedes canem decessisse asseveravit. 

Quod identidem monui alterum Hygini auctorem aetia cuius- 
vis generis miro studio conquisivisse declinasse alterum astrono- 

ad Erigonam fi! iam , quae, cum eius se veste extrahentis comitato, vestigia ad 
patris pervenisset cadaver, laqueo vitam finivit. 

8 ) Cf. Pausati. V5, 7-11 <infra p. 120 j.>. Hesych. s.v. avtyqoy dxà- 
iraQTOV qnvXoV xaxóv óvoùdff àatfiic. 

9 ) Myth. Vat. II /. c . : Cui mortuae canis morte sua satisfecit. Cetera ex 
scholiis Vergilianis, de quibas cf. p. 70 s., expressa videntur: Sed Erigone deo- 
rum voluntate cum cane in caelum translata ipsa Virgo, canis Sirius adpellatur. 
Receptus similiter cum plaustro Icarius. Plaustrum Septentrio vel Arctos, ipse 
Bootes vel Arctophylax est vocatus etc. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 65 

micis paene solis contentimi, id hoc quoque exemplo confirmatur. 
Fuit enim qui non satis duceret cum Erigona mortuam esse ca- 
nem, sed eum, ut putei pernicìe aquae famosi aetion adiungere 
posset, posteaquam ante Erigonae pedes diutius discumbens aqua 
caruisset, anhelantem desiluisse ibique obiisse adfirmaret. 

6) Quorum casum Iuppiter miseratus in astris corpora 
eorum deformavit : itaque complures Icarium Booten, Virginem 
Erigonam nominaverunt — de qua posterius dicemus — canem 
autem sua adpellatione Caniculam dixerunt, quae a Graecis 
quod ante maiorem Canem exoritur Procyon adpellatur. In 
Procyonem Icari canem Iuppiter deformavit. Itaque a se ipse 
Hyginus panilo post descivit, cum de Ceorum calamitate haec expo- 
neret: Pr aeterea Canicula exorìens aestu Ceorum loca et agros 
fructibus orbabat et ìpsos morbo adfectos poenas Icario cum do- 
lore sufferre cogebat, quod latrones recepissent. Quorum rex 
Arìstaeus Apollinis et Cyrenes filius Actaeonis pater petiit a 
parente, quo facto calamitate civitatem posset liberare. Quem 
deus iubet multis hostiis expiare Icari mortem et ab love petere, 
ut quo tempore Canicula exoreretur dies XL ventum daret, 
qui aestum Caniculae moderar etur : quod iussum Aristaeus còn- 
fecit et ab love impetravit, ut etesiae ftarent. Patet difficul- 
tas. Nani haec non de Procyone — quem eundem Caniculam no- 
minant Romani 10 ) — dieta sunt sed aperte de Sirio, qui ubi 
primum exoritur in mari Aegaeo, per quadraginta dies flant venti 
boreales refrigerantes. Itaque alter Hygini testis Erigonae canem 
in Sirium (tòv xvvà) transmutat — idem scilicet qui Ceam Aristaei 
fabulam etesiarumque aUiov probabili historiola destitutum cum 
Icariensium narratione coniunxit — alter in Antecanem (tòv JJqo- 
xvva): quod cur fecerit adparet, dummodo rationem supponamus 
astronomicam. Quid enim? si Sirium nobiliori cuidam siderum 
familiae — velut Orioneae — reservaverat ideoque Erigonae, quae 

10 ) Cf. Firn. N. H. XVIII 28: Zona autem eius IV Nonas Assyriae: Aegypto 
vero Procyon matutino aestuosus, quod sidus a pud Romanos non habet nomen, 
nisi Caniculam hanc volumus tntellegi> hoc est minorem canem. ib. XVIII 29 : 
Rursus plenilunium nocet a. d, IV. Nonas Iulias, cum Aegypto Canicula (=■ Pro- 
cyon) exoritur. Cf. Petavii dissert. VII 2 p. 254 s. 

Philolog. Unterauchungen VI. 5 



Digitized by Google 



66 



DE ERAT0STHEN1S 



ne in caelo quidem cane carere poterat, pusillum istum adsignavit 
Procyonem? Unde simul id redundabat emolumenti, ut Procyon, 
qui vix ulla nobilitaretur fabula, haberet quo referretur. Id etiam 
facile elucet debuisse, ut Procyon induci posset, Ceorum calami- 
tatem quam Sirii aestus effecisset necessario omitti, omissam esse 
Nonni docebit comparatio (cf. 96 s.). — Quae si recte disputata 
sunt, gravis nunc ea cooritur quaestio, num Procyon ut Sirius 
post Icari necem ad Erigonam redierit saevo ululatu quid acci- 
disset significans. Illud propterea valde dubium, quia quem in 
terris monstraverat furorem eum statim ad sidera translatus 
dimisisset. Nam patet quain egregie ad inlustrandum Sirii aestum 
illa conveniat fabella, cum a natura Procyonis, de quo simile 
quicquam neque antiqui crediderunt unquam nec credunt hodie 
homìnes, dissentiat. 

Quibus praemissis non licet casui tribuere quod ad Icari 
corpus — non ad tumulum sub arbore a pastoribus erectum — 
canem Erigonae praeivisse uno ore scriptores testantur, velut 
Hygin. Astron. II 4, 10: At canis vestem eius tenens dentibus 
perducit ad cadaver : quod filia simul ut vidit etc. Hygin. 
Fab. 130: Icarium autem occisum canis Maera nomine ulu- 
lans Erigonae eius Jiliae monstravit, ubi pater insepultus iace- 
ret. Schol. in German. BP p. 66, 6 . . canis dentibus vesti 
(iniectis) eam accerseìis ad patris corpus perduxit: quae eius 
corpus sepelit (De scriptura cf. Robert, p. 41 n.). Apollodor. Ili 
14, 7 ... xvtov (fvvyihjg òvofia Malga, § %m Vxa^tw awelnsto, 
%òv vsxQÒy èpyvvosv. Sed parco testimoniis, praesertim cum 
ea omnia ordine enumeraturus sim. Ex iis quae attuli con- 
sequitur ea in fabula, quae canem ad Erigonam fecit recurrentem, 
et Sirium Icari fuisse comitem et ipsius corpus insepultuin iu 
puteo ab interfectoribus relictum. Iam Procyonem neque ad 
Erigonam rediisse neque ullo modo Icari necem filiae indicasse 
— scilicet quia Icarium omnino non erat comitata sed domi apud 
virginem remanserat — ultro conligitur, estque certa haec con- 
iectura, quia non modo manifesta Nonni relatione, de qua infra 
disseram, stabilitur, verum cum ipsa caeli natura, ad quam ex- 
plicandam fabula inventa est, consentit. Canis enim Erigonam 



Digitized by Google 



ERIGONÀ. 



67 



veste trahens quid aliud quam Sirium significai paullo ante Vir- 
ginem in caelo exorientem? 11 ) Quod idem quoniam nequaquain 
cadit in Procyonem ex huius fabula removendum est. 

7) Ab love Hyginus totam Icari familiam inter sidera conlo- 
catam narrat, dein pergit — sunt enim verba nunc repetenda: 
Itaque complures Icarium Booten Erigonen Virginem nomina- 
runt — de qua posterius dicemus — canem autem sua adfel- 
latione et specie Caniculam dixerunt, quae a Graecis, quod ante 
maiorem Canem exoritur, Procyon adpellatur. Alii hos a Libero 
patte figuratos inter sidera dicunt. 

Igitur qui Procyonem defendit Iovem fecit catasterismorura 
auctorem ; nec defuit qui Liberum contenderct. Causam si quae- 
sieris, in pagi Attici fabula Bacchum revera primarias agere 
partes, nullas Iovem memento: hanc qui accuratius cum sideribus 
coniunctam persequi voluit, is Baccho ut in initio dona ita in fine 
debita praemia ex narrationis Consilio vindicare debuit, nisi forte 
quae interno rerum nexu ultro cohaererent dissolvere ac penitus 
delere maluit. Utrum idem canem Erigonae in Sirium an in 
Procyonem converterit etsi Hyginus reticuit, nos nequaquam in- 
certi haerebimus. Cum enim alteri testi iam reddiderimus Pro- 
cyonem, huic Sirius nunc relinquitur. 

8. Deinceps quae de Icario Erigona Sirio rite sedandis ex- 



") Cf. Arati v. 596-606: 

Où piv &rjv òUyovs yatrjs vnò velara paliti 
IlaQ&ivos àvtillovOa' Avorj tot* Kvllrjvairj 
xaì Jel<fls évvovot xaì evnoCr\xoq Vtotóf . . . 
umiliti <T "YJotj Ini nllov axQi na<>' avióv 
KgfjirjQtt- <f&àfievos ók Kvtov nódas aivvrai allovg 
Slxoiv l%ontàtv 7tQVftyrjV nolvjtigéog 'Aftyovg. 
ij ó*è yafrjg loiòv Óixówoa xar' avtóv, 
IlKQ&évos yptof anaaa ntgaió&tv agri yévrnat' 

Sufficit Hipparchi addidisse interpretationem p. 220 Pet. xr\g IlaQ&évov «p/o- 
fiévrjq àvaxéllttv o re Kvoìv àvuxixalxt xaì ì ngifiva rijg 'Aoyovg- Simìliter 
iam Homerus ©485*.: 

iv S* Inta' 'Slxtavtp lapin qòv ifaog fa Moto 
ìlxov yvxxa fiilaivav ini &(ó<ttgov aoovgav. 

5* 



Digitized by Google 



68 



DE ERATOSTHENIS 



posuit Hyginus, ea continua fluunt narratione nec ullis interrupta 
discrcpantiis: nisi discrepantiam dixeris, quod duplex in fine etesi- 
arum profertur veriloquium, alteruni de trivio sumptum l quas 
nonnulli etesias dixerunt, quod quotannis certo tempore oriun- 
nr : è'cog enim grucce annus est latine'*, alterum ex fabulae 
Ceae ratione derivatum 1 nonnulli etiam aetesias adpellaverunt, 
quod expostulatae sunt ab love et ita concessae\ Consentaneum 
est ad eundem, cuius fabulae Ceae hoc in conexu est memoria, 
aìttov illud argute excogitatum pertinere. 

Complectar quae ex hoc narrationis Hyginianae examine vide- 
antur consectaria: duae ibi coaluerunt de Erigona vnotréoeis, 
altera ex ampliore Phaenomenorum expositione desumpta, altera 
a ceteris siderum ut ita dicam l'amiliis separata sed omni aetio- 
rum genere abundans. 

IL 

Utriusque rnoiréffetag Hyginianae pura quamvis mutila exempla 
per alios rivulos ad nos pervenisse ostendi potest. Ac primum 
quidem de Nigidii Figlili narratione disputandum est, quae in 
scholiis Germanici BP 85 s. Breysig) de Aquario proditur: 

{Nigidius Hydrochoea sive Aquarium existimat esse Deucalio- 
nem Thessalum . . .) Ab antiquis quidem dici Aristaeum Apol- 
linis filium: quare nobilitatem possidere. Quem Apollo fertur 
ex Cyrene procreasse, quam compressit in monte Orpheo qui 
Cyrenis adpellatur. Aristaeus dicitur omnibus modis artibusque 
adjinis f uisse, quibus artibus ceteros homines ad bonus artes 
utilitatemque perducebat. Isquc cum Caniculae signum pesti- 
fcrum orcrctur et statini praesentes f ructus lacerarentur inter- 
cidere ntque homines aut diuturnis morbis a ut pestilentia, res 
divinas maxime lavi parenti Neptuno aliis tempestatibus et 
ventis stimma diligentia precans faciebat, ne paterentur genus 
hominum indignis calamitatibus adfici. Factum est, ut ab 
his impetrati posset. Itaque venia data constitutum est ab 
immortalibus , itti post Caniculae exortus venti perjlarent 
ci rei ter dies XL (XI codd.) eiusque pestilentiae vim abscinde- 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



69 



reni. Quapropter Aristaeus dicitur a diis splendido loco digna- 
tus esse. 

Cum ad Aquarii sidus secundum Nigidii sententiam Aristaeus 
translatus sit, ad primariam Hygini narrationem ex Icariensium 
Ceorumque fabulis ut dixi (/. 65) compositam delegamur: ibi 
enim primum simul cum ceteris Aristaei eatasterismum descrip- 
tum esse mine praecipio, demonstrabo inferius (p. 88). Accedit 
alterum argumentum ex scholiastae verborum conexu depromptum. 
Factum est, inquit, ut ab his impetrar i posset. Jtaquc venia data 
constitutum est ab immortalibus, uti post Caniculae exortum venti 
perflarent circiter dies XL eiusque pestilentiae vini abscinde- 
rent. Veniam audimus Ceos tandem impetrasse: cur vernarti? Quid 
peccaverunt? Non dicitur illud quidem sed supplcri aliunde potest. 
Icari enim occisores Cei receperant: quibus punitis cum superis 
in gratiara redire coeperunt. Hinc profecti de iis, quae omissa 
esse patet, ex Hygino certum ferre possumus iudicium. Ita enim 
integra procedere debuit narratio : Icarius vini culturam a Baccho 
edoctus simul cum Maera Atticam peragrans hominibus vinum 
et vitem obtulit. Necato ab ebriis domino canis domum reversa 
virginem ad corpus in puteo insepultum ducit e. q. s. Et huius 
quidem narrationis excerpta sat multa passim deprehenduntur 
haud spernenda. Quae omnia diligenter perscrutanda sunt, ut 
ad pristinam integritatem, quod eius possit fieri, communis illa 
vnó&stog reducatur. Idque ita placet instituere, ut totum Hygini 
caput cum novis his subsidiis sub unum aspectum subiciam. 



Digitized by Google 



70 



DE ERATOSTHENIS 



I. HyginusAstron.il, 4. IL Scholia in Germanie. III. Probus ad Vergil. 

schol.B.P.p.66,6. Ampel.II6. Georg. II 389. 

Nonnulli hnne Icari um Erigonen A- Suntqui(Vir- Nam Liber 
Erigones patrem dixerunt, theniensem Ica- ginem) Erigo- pater Icario vi- 
cui propter iustitiam et pie- ri filiam fuisse. nen Icari filiam num, 
tatem existimatnr Liber pa- Quod cum Li- Atheniensem di- 
ter vinum et vitem et uvam berinventumsu- ennt, cuius pa- 
tradidisse , ut ostenderct um vinum sua- tri Liber vinum 
hominibus, quomodo serere- vitate inter dedit, ut homi- 
tur, et quid ex eo nascere- mortales inlus- nibus ad suavi- 
tur et cum esset natum, traret, vcritus tatem daret. 
quomodo id uti oporteret. ne, cum civibus 
Qui cum sevisset vitem suis obtulisset 
et diligentissime admini- saporis nobilita- 
strando floridam facile fe- tem, ebrietatem 
cisset, dicitur hircus in iucunditatis ar- 
vineam se coniecisse et, bitrarentur ma- 
quae ibi tenerrima folia vi- leficium, persua- 
derete decerpsisse. Quo sit Icario ami- 
facto Icarium irato animo cissimosibi,utis 
tulisse eumque interfecisse inferret in civi- 
et ex pelle eius ntrem fe- tatem quam vel- 
cisse ac vento plenum prae- lei, quod et li- 
tigasse et in medium prò- bens animo Ica- 
iecisse suosque sodales cir- rius tulit et 
cum eum saltare coegisse. distribuit in At- 
Itaque Eratosthenes ait: tica. 

7xnp*o» róS-i ngùra nt(>ì 

TQ€tyOV ÙQjÀOttVlO. 

Alti dicunt Icarium, cum 
a Libero patre vinum acce- 
pisset, statim utres pUnos in 
plaustrum imposuisse: hac re 
etiam Booten adpellatum. 

Qui cum perambulans Hi capti no- Quibus dedit, Icarius pasto- (6) Pecoribus 
Atticorum fines pastoribus bilitate vini lan- ebriati sunt et ribus dedita et autem Canis si- 
ostenderet, nonnulli eorum guore subito va- lapidibus eum pastores op- dus ideo inimi- 
aviditate pieni novo genere cillantes veriti, occiderunt. pressi sunt cum est, quod 

Exscripurunt schol. Ovid. Ib. « et 6 i^ee trau»- 

(ef./. 60) et Myth. Fatte. I (et ti.). potai. 



Digitized by Google 



ERIGOXA. 71 

IV. Scholia Vergil. V. Hygin. VI. Aelian. VII. Apollod. Ili, 14, 7. 
Scrv. p. 253 L.(=- Georg. II 389). fab. 130. hiat. anim. 

VII 28. 



Icarius pa- 
stor Atticus 
cum a Libero 
patre accepis- 
set vimim de- 
portandumve- 
Icarius A the- naie et prae- 
niensis pater ciperet igno- 
Erigones cum rantibus ad- 
acceptum a Li- hucusumeius, 



Cum Liber 
pater ad homi- 
nes profectus ut 
suorum fructu- 
um suavitatem 
et iucunditatera 
ostenderet, ad 
Icarium et Eri- 
gonam in hospi- 
tium liberale 
devenit. Ei u 
trem plenum vi- 
ni muneri dedit 
iussitque ut in 



Jtóvvaoy dì 'Ixwp*©? (vnidi- 
faro) xal laf4fià%'it itag' av- 
tov xltjucc àftnékov xal r« 
Tiégì tì]v olvonoiiav fiav9àv(ov 
xaì iàs tov &tov tfw(iij<yao#«* 

xvtiiat tiqÓs w«S nm/iivas, 
oX yfvoàfxtvot rov noiov X^Q 1 * 
vifuiot xai cV T)dovh v à<f*uJù»s 
Ibtvonvxtg 7it<faQnttx$«* 



3 erigonie VH 



Digitized by Google 



72 



DE ERATO STHENIS 



I. HyginusAstron. 11,4. II. Scholia in Germanie. III. Probus ad Vergil. 

schol.B.P.p.66,6. Ampel.II6. Georg. II 389. 



potionis inducti alia ac de- 
cebat loquebantur , atque 
alius aliam se in partem 
reiciunt , ut semimortua 
membra iactantes somno- 
<que> consopiuntur 1 ). Re- 
li qui eorum arbitrati vene- 
num ab Icario datum pa- 
storìbus, ut eorum pecora 
abigerent in suos fines, 
Icarium interfectum in pu- 
teum deiecerunt, sed ut alti 
demonstrant 7 seeundum ar- 
borem quandam defoderunt. 

Qui autem obdormierant, 
experrecti cum sè nunquam 
melius quiesse faterentur ac 
requirerent Icarium, inter- 
fectores eius animi con- 
scientia perraoti statim se 
fugae mandaverunt et in 
insulam Ceorum pervene- 
runt, a quibus ut hospites 
recepti domicilia sibi con- 
stituerunt. At Erigone Icari 
filia permota desiderio pa- 



ne non augen- 
dae voluptatis 
esset sed minu- 
endae valetudi- 
nis , commoti 
vino praecordi- 
aque transpulsi 
Icarium interfe- 
cerunt,quodpro 
iucundissimo 
praemio est a- 
deptus 1 ). 



somno. Quo- ut poetae fernnt 
rum parcntes apastoribuslca- 
cxistimante8 ve- rius occisus. 
nono nccatos 
eum occiderunt 
et in puteum 
proiecerunt et 
planstra eius et 
instrnmenta et 
reliqt: 



') alia ac decebat loquebantur 
post iactantes in codd. leguntur. 
Tanspoaui et ( que ) addidi. Testi- 
ti ti s contraria Wilamowitiii trung- 
positio (Robert, ad k. I.): non- 
nulli eorum aviditate inducti 
pieni novo genere potionis somno 
consopiuntur, alti alia ac dece- 
bat loquebantur, atque alius 
aliam se in partem reiciunt ut 
semimortui membra iactantes. 



') Quia infra ad- 
ditnr ,.meminit sibi 
prò beneficio exiti- 
um fuisse a morta- 
libus", incredibile 
est, Icarinm libenti 
animo deceasisse. 
Cf. etiam Nonnum 
l. e. Veroni igitor 
— rem si speetas — 
perspexit Wilamo- 
witaiuB, cura baec 
temptaret apud Ro- 
bertnm /. 40 : prò 
iucundissimo acer- 
bi s^imum e. a. 



Digitized by Google 



EKIGONA. 



73 



IV. Scholia Vergil. 
Serv. p. 253 L. (= Georg. II 389). 



bero patre vi- 
nnm mortalibus 
indicaret, occi- 
sus est a rusti- 
ci8,quicumplu8 
acquo potas- 
sent, ebriati se 
venenum ecce- 
pisse credide- 
rant. 



ut parce bibe- 
rent, illi sapo- 
re delectati 
contumaces 
fuerunt prae- 
cepto; itaque 
cum corpus 
eorum solverc- 
tur ebrietato 
et somno, ar- 
bitrati se ve- 
nenum accc- 
pisse interfe- 
cerunt Icari- 
um. 



V. Hygin. 
fab. 130. 

reliquas terras 
propagaret. 

Icarius plau- 
stro onerato 1 ) in 
torram Atticam 
ad pastores de- 
venit et genus 
suavitatis osten- 
dit ; pastores 
cum immodera- 
tius biberent 
ebrii facti con- 
ciderunt. 

Qui arbitran- 
tes Icarium sibi 
malum medica- 
mentum dedisse 
fnstibns eum in- 
terfecerant. 



VI. Aelian. VII. Apollod. Ili, 14,7. 



bist. anim. 
VII 28. 



r/ftégav iti ì'itftayits tfanpav 



avtov 



ort tòv 'ixnQt- 
ov àntxTttvav 
oi TtQoatjxop'Tfg 
ioli nQvùtof 
mov<fn' olvov 
xai tls fia&v»> 
vnvov tpnt- 
aovotv ovx tl- 
cfórf? nw fi>] 
9àv«Toi> ily«t 
tò 7tQax9ìv al- 
la oìvqQÒv xa- 

QOV, 



fi eqoo H 6 de- ') Post oneralo E.xscrifisit 

briati PH clebriati cum Erigono filiti Tzttzes Ckil. IV 

B inebriati Lion 9 et can-c Maera ex 128 (cf. Osann /. 

crediderant/7/cre- PrieiDgenai Micyl- 19 «.) 

V. Ina: iure damnarit 

Robert ue. 



Digitized by Google 



74 



DE ERATOSTIIENIS 



I. Hyginus Astron.11,4. II. Scholia in Germanie. III. Probus ad Vcrgil. 

schol.B.P.p.66,6. Ampel.II6. Georg. II 389. 



tris, cum eum non redire 
videret ac persequi conare- 
tur, canis Icari, cui Macra 
fuit nomen, ululans ut vi- 
deretur obitum domini lacri- 
mare rediit ad Erigonen. 
Cui non minimum cogitatae 
mortis suspicionem ostendit. 
Ncque enim puella timida 
suspkari debebat nisi pa- 
trem interfectum, qui tot 
dies ac menses abesset. Àt 
canis vestem eius tencns 
dentibus perducit ad eada- 
ver. Quod filia simul ut 
vidit, desperata spe solitu- 
dine ac pauperic oppressa 
inultis miserata lacrimis in 
eadem arbore, sub qua pa- 
rens sepultus videbatur, 
suspendio sibi mortem con- 
scivit. Cui canis mortuae 
spiritu suo parentavit. Non- 
nulli etiam (enim codd.) 
hunc in puteum se deie- 
cisse dixerunt Anigrum no- 
mine: quare postea nemi- 
nem ex eo puteo bibissc 
memoriae tradiderunt. 

Quorum casum Juppiter 
miseratus in asiris corpora 
eorum defortnavit. ltaque 
complures Icarium Booten, 
Erigonen Virginem nomina- 
verunt, canem autem sua 
adpellatione et specie Cani- 
culam dixerunt , quae a 
Graecis, quod ante maiorem 
Canem exoritur , Procyon 
adpellatur. 



Conterrita mora 
patris Erigone 
cum miserando 
ululatu mortu- 
um requireret, 
canis dentibus 
vesti iniectis 
eam accersens 
ad patris corpus 
perduxit. Quae 
eius corpus se- 
pelit ipsaque 
se in Hymetto 
monte contulit 
ibique laqueo 
mortem adsci- 
vit. 



Canis, qui cum 
ilio erat> vidit 
dominum occi- 
sum et cum ulu- 
latu ad Erigo- 
nen rediit. Quem 
ut moestum et 
singularem vi- 
dit, sollicitapro- 
ficiscitur cum 
eo. Venere ad lo- 
cum, ubi Icari us 
iacebat. Vidit 
corpus patris, 
magna lamen- 
tatione in Hy- 
metto monte se- 
pelivit, ipsa ve- 
ro se suspendit 
laqueo. Canis 
ante pedes eius 
discumbens di- 
utius et sine 
alimentis defici- 
ens post aquam 
anbelans in pu- 
teum se proiecit. 



Canis autem 
eius quodammo- 
do significare 
coepit domini 
mortem. Filia 
eius Erigone se- 
cuta est canem 
ad puteum et 
cadaver patris 
sepeUvit opta- 
vi tque, ut nisi 
Atbeniensesulti 
essent mortem 
Icari eodem 
morbo perirent. 



(a) Icari pa- 
storis Attici ca- 
nis qui serva- 
verat corpus oc • 
cisi 

(c) et filia 
Erigone, quae 
se suspendio ne- 
caverat ob inter- 
itum patris, re- 
lati sunt in si- 
dera. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



75 



IV. Scholia Vergil. V. Hygin. VI. Aelian. VII. Apollod. Ili, 14, 7. 
Serv. p. 253 L.(= Georg. II 389). fab. 130. Wst. anim. 

VII 28. 



Huius cani 8 
est reversus ad 
Erigonenfiliam. 
Quae cum eius 
comitata vesti- 
gia pervenisset 
ad patris cada- 
ver, laqueo vi- 
tam finivit. 



Canis autem 
eias sino do- 
mino reversus 
ad Erìgonen 
filiam dui fuit 
quaerenti pa- 
trem. Illa au- 
tem cognita 
morte Icari 
suspendio se 
necavit. Canis 
vero non re- 
cedens a cor- 
pore domino- 
rum inedia 
consumptus 
est. 



Icari um au- 
tem occisum ca- 
nis Maera no- 
mine ululans 
Erigonae eius 
filiae monstra- 
vit. Quo cum 
venisset, super 
corpus parentis 
in arbore su- 
spendio se ne- 
cavit. 



'HQtyovfl dì tp} d-vyaiQÌ tòv na- 
UQa ftamvovap xvtav ovyrj&qt, 
òvofxtt Malga, $ T<p 'ixagitp ovvti- 
1WO, TÒV VèXQÌtV tfiiivvatv x«- 
xtivi) xatoàvQttfiivti rbv nariga 
iavrqv àvtjQir)Otv. 



3 erìgOD«m PV 
erigonen H 8 eias 
aeUU Lio*. 



b)Quideorum 
voluntate in 
astrorum nume- 
rum sunt delati, 
Erigone signum 
Virginis Icarius 
Arcturus in si- 
deribus est dic- 
tus. Canis au- 
tem Maera Ca- 
nicula. 



Digitized by Google 



76 



DE ERATOSTHENIS 



I. Hyginus Astron. II, 4. II. Scholia in Germanie. III. Probus ad Vergil. 

schol.B.P.p.66,6. Ampel. 116. Georg. II 389. 

Alii hos a Libero patre 
figuratos inter sidora di- 

cunt. Interim cum in iini- Tum dicitur Tum Liber a Liber autem 
bus Atheniensium multae Liber alove pe- love pctiit, quod memor, quia 
virgines sine causa suspen- tiisse, propter- suo imperio de- sua causa pe- 
dio sibi mortem conscisce- ea quodlearius fecerint,utinter rierat Icarius, 
rent, quod Erigona moriens suoimporiodefe- siderum cursus filiam eius in ter 
fuerat precata, ut eodem cisset 1 ) siderum ponerentur.Eri- astra locaTit, 
leto filiac Atheniensium signis nobilita- gona Virgo, quae est Virgo, 
adficerentur, quo ipsa foret rentur. Adaequc Cancmque, qui 
obitura, nisi Icari mortem virgines Athe- quotannis oritnr 
persecuti et oum forent nienses quot- vites adurit Si- 
ulti: itaque cum id evenis- annis diem riusque adpella- 
set, ut ante diximus, pe- festum institu- tur. 
tcntibus cis Apollo dedit erunt aeoras 
responsum, si vellent eventu ideo quia illam 
liberari, satisfacerent Eri- pendentem iac- 
gonae. Qui quod ea se tari conspexe- 
suspenderat, institucrunt, runt, quod est 
uti tabella interposta funi- apudGraecos«i- 
bus se iactarent, ut qui o>p*i<r#<r»: exquo 
pendens vento movetur, factum est , ut o- 
quod sacrificium solemne lim oscillo iacta- 
instituerunt. Itaque et pri- rentur homines. 
vatim et publice faciunt et Icarius autem Icarius autem 
id àkrjTidog adpellant, quod pater Virginis Arcturus nomi- 
eam patrem persequentem nominatur stella natus est, cuius 
cum cane, ut ignotam et Arcturus. Quae stella quando 
solitariam oportebat, men- cum exoritur exoritur conti- 
dicam adpellabant, quas spurcissimas nuas tempesta- 
Graeci td^infag nomi- tempestatesma- tes facit; Canis 
nant. ri terraeque ef- Canicula. 

^ ') pater Erige- 
nti fuisstt eodd., 
' amioÌMimns ' ina*. 
ruitWilatDOwitrius; 
ipee Ampeliam »e- 
entns som. 



ERIGONA. 



77 



IV. Scholia Vergil. V. Hygin. VI. Àelian. VII. Apollod. Ili, 14, 7. 

Serv. p. 253 L.(= Georg. II 389). fab. 130. hist. anim. 

.VII 28. 

Haec deorum Cuin autem a) Ob quod ivoa^aav ol 

voluntate inter subita pesti- factum Liber xarà iqv *Ar- 

astra relata est lentia in At- pater iratus rtxìjv ifioì do- 

quam Yirginem ticam incidis- Atheuiensium xtiv jov Jto- 

vocant. Canis set, et novo filias simili poe- viaov nfuo- 

quoque ille est genere mortis na adflixit. Do QoZvtog iù 

inter sidera con- virgines alie- ea re ab Apol- nQojjio ytiog- 

locatus. Sed natae mente line responsum y$ rùv iav- 

post aliquantum suspendio se petierunt. Qui- tov (fviùv xaì 

temporis Athe- necarent in bus responsum nQiapviùrip' 

niensibus mor- silvis, cousui- est, quod Icari ó yolv Ilòfriog 

bus immissus tum est ora- et Erigones ìxQ t l ctv > ei 

est talis, ut eo- culum Apolli- mortem negle- povkon ro tv- 

rum virgines fu- nis de fine xissont; quo re- amnQUtq, 

rore quodam tam luctuosi sponso de pa- 'ixagita &vav 

compellerentur furoris. Re- storibus supplì- xaì'HQiyóv>} ry 

ad laqueum, sponsum est, cium sumpse- avrov nanfì 

rosponditque remedium fu- runt 1 ) et Eri- xaì jià <«fo- 

oraculum sedari turum prae- gonae diem fes- /u«Vy Kvyi 1 ), 

posse iUani pe- sens supplici- tum oscillalo- or* àga d*' 

stilentiam, si umeorum, qui nis pestilentiae vneQpolìjv (ù- 

Erigone8 et Ica- occiderant causa 2 ) institu- voiag rijs ngòg 

ri cadavera re- Icarium. Qui- erunt et (ut) per j^v tftonotvav 

quirerentur. bus conquisi- viudcmiam de /Jkòwu pti' 

<Quae cum din tis et inter- frugibus Icario «vii» ovx 

quaesita nus- fectis sacrato- et Erigonae pri- iyi'to. 

quam invenire n- que inter si- mura deliba- 

tur, ad osten- dera Icario et runt. 

dendam suam filia et cane 

devotionem piane ut uumi- 



Qum inrlu«i ad ') De fiastoribus ') q ààÒfAt- 

explicanduni Ver- supplicium sum/>- «"'„.. 

„ , , . ' VOS KvtOV Siri 



gilii versimi adap- sfrutti damnavit 

tal» suut. Uobertus iniuria: " ro 8, 8 n,ficat ' 

4 quam io H 7 nam redeunt io 

in 8>dera H 12 in- acholiia Vcrg. 

misauacWi/. 10 con- i) Itein festilen- 

pellerentur Pfl 22 fìat causa in aeho- 

erigonia PH 26 que- liia Verg. recurrit. 
Sita o/m. H. 



Digitized by Google 



- 



78 DE ERATOSTHENIS 

I. Hyginus Astron. II, 4. IL Schol. Gemi. IV. Scholia Vergil. 

B. P. p. 66, 6. Serv. p. 253 L.(= Georg. II 389). 

Praeterea Canicula exoriens aestu Ceorum ficit, quod me- Athenienses, ut nibus sacrifi- 
loca et agros fructibus orbabat et ipsos morbo minit sibi prò etiara in alieno cium institu- 
adfectos poenas Icario cum dolore sufferre beneficio ex- ea quaerere vi- tum est, quo 
cogebat, quod latrones recepissent. Quorum itium fuisse a derentur eie- oscilla imita- 
re! Aristaeus (Actaeonis pater) petiit a pa- mortalibus. mento, suspen- rentursuspen- 
rente, quo facto calamitatibus civitatem posset Canis autem derunt de arbo- dia Atticarum 
liberare. Quem deus iubet multis hostiis Icari, qui ulu- ribus funem, ad virginum. 
expiare Icari mortem et ab love petere, ut, quo lans ante pedes quem se tenen- 
tempore Canicula exoreretur, dies XL Yentum pendentis Vir- tes bomines hac 
daret, qui aestum Caniculae moderaretur. Quod ginis mortuus et illac agita- 
iussum Aristaeus confecit, et ab love impe- est,astrumCyon bantur, ut quasi 
travit, ut etesiae flarent. nominatur, qui et peraeremil- 

[Quas nonnulli etesias dixerunt, quod quo- ob eaudem cau- lorum cadave- 
tannis certo tempore exoriuntur: hos enim sam, quando ex- ra quaerere vi- 
graece annus est latine.] oritur, summam derentur. Sed 

Nonnulli etiam aetesias adpellaverunt, quod pestilentiam cum inde pleri- 
expostulatae sunt a love et ita concessae. mortalibus por- quecaderent,in- 

tat. ventum est, ut 

forni as ad oris 
sui similitudi- 
nem facerent et 
eas prò se sus- 
pensas move- 
rent.) 



3 e» om. V qao- 
rere VH 7 >tqu« V 
11 quMi etiam V 
13 qaerer« Kquae- 
r«re ut P 16 pie- 
riquc om. P 28 ilio- 
rcreutur //. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



79 



I. K Yho&é<f£(ù$ Hyginianae discrepantias quattuor numero, quas 
inclinatis litteris excudendas curavi, apud ceteros testes frustra 
quaesieris. Unde patet hos eandem exhibere de Erigona narra- 
tionem integram. 

Quae sub II ex scholiis in Germanicum adscripsi longiorem 
disputationem desiderare mihi videntur. Consentiunt enim viri 
docti 18 ), totum Ampelii caput secundum Nigidio Figulo esse vin- 
dicandum: quod si constaret, etiam scholiastae excerptum ob ora- 
tionis similitudineni ad eundem rediret Nigidium. 

Inesse in utriusque libello Nigidiana certum est, incertum 
utrum Ampelius — ut scholia Germanici BP — ipsum Nigidium 
an auctiora adbibuerit in Germanicum scholia, in quibus cum aliis 
Nigidius iam erat contaminatus. Qua de quaestione ita dispu- 
tavi mus. Rhen. 1858 p. 180 Buechelerus: 'Aber bei Ampelius 
finden wir sagen, die in den scholien nicht Uberliefert sind, in 
ihrer fassung aber hinliinglich zur schau tragen, dafs sie aus 
derselben quelle geflossen. Hierher gehOrt vor allem die er- 
zàhlung vom sternbild der wage, die sich in keinem schriftsteller 
wieder zu finden scheint 13 ). Solite nun vielleicht jemand ent- 
gegnen, dafs in den Germanicusscholien diese partien ehemals 
noch erhalten waren, fiir uns aber verloren sind, so mtissen wir 
darauf hinweisen, dafs wir den ausfall gròfserer abschnitte an- 
zunehmen keinen grund haben, und dafs, wenn wir die be- 
schaffenheit derselben ins auge fassen, von der wage dort nicht 
filglich geredet werden konntc. Denn da der commentar zu- 
nàchst das zur erklàrung des dichters ftigliche zusammenfassen 
solite, so hatte der scholiast um so weniger veranlassung, auf 
das zeichen der wage nàher einzugehen, als der dichter teils in 
der beschreibung des tierkreises, wo die andern sternbilder alle 
nàher charakterisiert werden, teils im ubrigen gedichte die durch 



»2) Woelffliuus dt L. Ampelii libro memoriali Gotting. 1854, Buechelerus 
mus. Rhen. XIII p. 179 Robertus p. 17 s. 

13 ) Addenda altera de Piscibus est narratio (= Hygin./. 70, 18j.) : ^ eo 
Pisces, quia in bello Gigantum Venus perturbata in piscem sese transjigurarat 
(secuudum Diognetum Krythracum). 



Digitized by Google 



80 



DE ERATOSTHENIS 



das péra &tiQto)> — deu scorpion — in schatten tretende wage 
nur im vorubergehen erwahnt'. 

De priore argumento virum doctissimum credo nunc post 
Breysigii editionem aliter sentire, ex qua quantum vel in codici- 
bus hodie superstitibus ditìerat scholiorum copia facile intellegi- 
tur "). Ne alterum quidem Buecheleri argumentum ex interpretis 
officio petitum probare possimi. Multa enim in scholiis illis in- 
sunt quae non modo nitrii ad interpretationem poetae conferant 
verum impedimento sint, velut stellarum catalogi: de quibus quae 
cum de Arato agerem exposui p. 29 s., ea velim ad Oermanicum 
transferantur. — Dein ita pergit: 'Nodi ein umstand bestimmt 
mieli, die scholien nicht als Ampelius' quelle zu betrachten. Ist es 
wahrscheinlich , dafs der verfasser des liber memorialis, der die 
vortrefflichsten gewahrsmànner zur hand batte und dem publicum 
jener zeit nicht minder fremde als unsrer kenntniss entruckte 
scbriftsteller (c. 9) compilierte, wenn er iiber astronomie schrieb, 
das damals ganz bekannte und wie es sebeint allgemein ver- 
breitete lehrbuch ausgezogen habe? Seben wir demnach von den 
scholien ab'. Cavendum ne quicquam buie observationi tribuatur, 
quouiam de excerptore agitur doctrinae reconditae incurioso. 
Quaestionem igitur breviter retractemus. 

Ac primum quidem opponitur alioruin testimoniis saepius 
Nigidius, velut p. 90, 10 s.: Nigidius de Croio cadevi dicit (scil. 
atque 'Catasterismi' ex Sositheo attulerant), sed non conversatimi 
cum Musis, sed cum cantus chorosque celebrarent hunc procul 
abditum repentino pian su ad pedem ferie ntem obice tasse canentes 
. . . Alii cum Chironem esse dixerunt etc. Haec apud Ampelium 
ita redeunt, ut nomen Nigidii simplieiter supprimatur: Sagitta- 
rius filius nutricis Musarum . . . Alii Chironem dixerunt. 
Quodsi ulla scholio fìdes, 4 alii ' illi a Nigidio separandi sunt. — 
P. 65, 20 : Nigidius de Virgine ita re/eri : Virgincm Iustitiam 
dici sivc Aequitatem, quae ab hominibus recesserit et ad immor- 
tales merito pervencrit . . . Sunt qui aliter memorent. Eri- 



u ) Nota ut unum moneam Amphidis comici de Cane et Opora fabellam 
apud unum scholiastam BP servatali! (p. 168). 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



81 



gonen Athenìensem Icari filìam fuisse. Iterum, si scholiastae 
fidès, diversi isti 'ahi' a Nigidio. Attamen ab Ampelio quoque 
coniuncti ita adferuntur: Virgo quam nos Iustìtiam dicimus futi 
curri hominibus . . . Sunt qui Erigonen Icari filiam Athenìensem 
dicant. Possum addere plura. Velut si Ampelii de Iustitia nar- 
rationem cum scholiis Germanici B P contuleris, ad priorem fabu- 
lam — quam inter Catasterismorum fragmenta iure Robertus re- 
cepit — multo propius quam ad Nigidianam verborum conforma- 
tionem accedere videbis. Mihi quac attuli satisfaciunt 14 ). 

Ad singula transgredior. Quae in iisdem Germanici scholiis 
BP leguntur de loco, quo Icarius sepultus est, aperte depravata 
sunt, genuina apud Ampelium. Etenim cum per se consentaneum 
sit obiisse filiam prope funera patris, vellem causam prolatara, 
cur Erigone relieto tumulo paterno in Hymettum sese con- 
ferret, vitam laqueo finitura. Itaque vera narravit Ampelius: 
vidi/ corpus patris, magna lamentatane in Hymetto monte se- 
pelivit, ipsa vero sese suspendit laqueo scilicet prope sepulcrum. 
Iam vero si in monte quodam a poeta praesertim Alexandrino 
sepultus dicitur, pronum est de 'Icario monte' cogitare, qui a 



15) Utar hac occasione, ut scholiis in Germanicum vitium demam. Cor- 
rupta enim haec legitur de Centauro narratiuncula: olii eum Chironem esse 
dixerunt Saturni et Philyrae filium, qui iustissimus maximeque pius atque 
hospitalis esset, a quo Aesculapius medicinam, Achilles citharam, in astrologia, 
Hercules litteras didicisse dicantur. Propterea deorum numero videtur relatus. 
In depravato ilio 'in' herois sive heroidis nomen delitescit, 'astrologiam' cor- 
rigli iure iam iussit Breysigius. Hinc cmendandi proficisci debet consilium. 
'Hippen' eliciendam esse Clemens Alexandrinus docet Strom. I p. 361 Potter: 
ò ók Bi\Qvitos*EQnmnos XtlQtova tòv xivtavQov Oouàv xaktì> Itp* ov xal 6 
jqv Titavofiaxlav yqàìpag (fijalv, tò$ nQtòiog ovrog tic re àtxttioovvrjv xhnjTtòv 
yévoe ìjyaye Jé/faj oqxov xal &voia$ llagàg xal o-yi^uar' ^OXvftnov nagà lovth) 
t 4j(iHevg natóevtrat ó in' v lhov argardoag- 'Innò ék 9uyàiì)Q tov xévravgov 
awoix^Oaaa Alóly lóida^aio avxòv irp <fvOixf]V 9é(t)QÌav rrjv naiQiov iniair^- 
fir\v ftuQTvQéì xal EvQtntìrjs (in Melanippae prologo cf. Valcken. ad Phoen. 
536): r\ TiQÙTa fih t« &éìa ngovfiuvTévoaTo 

XQJ}Oftotai ou<féoiv àoréQojv in' àvroixtìg' 
Ex auctiore Catasterismorum exemplarì scholiastam sua hausisse Cat. XL 
p. 184 Rob. demonstrant. — Similem locuro qui huc facit non recte Robertus 
damnavit {schol. Arat. v. 436). 

Philolog. Ununuchoogeo VI. (] 



Digitized by Google 



«2 



DE ERATOSTHENIS 



tumulo Icari et nomen suum et famam duxerit. Sed hoc ut dixi 
in coniectura positura, quoniam fuerit tò *l*doiov oqo<; Hym'etti 
particula an alibi situm nondum cxploratum est. Cf. adn. 51. 

Probus (III") qui fertur non modo Icarium ipsum sed etiam 
'plaustrum et instrunienta et reliqua' — boves videlicet — ab 
occisoribus in puteum coniecta esse solus asseveravit: id quod 
cautius in medio relinqueinus. — Compilatori tribueris, quod 
canis Icari corpus (III l> ) custodivisse dicitur, si quidem secundum 
alterimi Hygini testoni ad Erigonam recurrit, ex alterius sentontia 
cum Erigona denium domo proficiscitur. 

Scholion Vergilianum (IV") ad cos codices recensui, quos 
Ilageni liberalitas mihi utendos concessiti H(amburgensem 52 s. 
XI) V(aticanum 3317 s. XI) P(arisinum 7959 s. X). — Ad Georg. 
I 33 ex solo Lemovicensi s. X haec attulit Hagenus: Sane haec 
Erigone Icari filia fuit iantae pietatis in patrem, ut, cum eum 
vidisset mortuum, omni se luctu ac maerore conficeret. Od quam 
rem misericordia deorum inter sigila locum Virginis sub lusti- 
iiae vocabulo iussa est obtinere. Item ad I 218: Hunc canem 
alii Icari putant patris Erigonae, qui m'ortem patris filiae 
nuntiavit. 

Cum scholiasta Vergiliano Hygini fabulam 130 (V) com- 
posui, quia idem apud utrumque excerpendi vitium deprehendi- 
tur: pastores dicunt, postquam ebrii conciderunt et obdormiverunt, 
Icarium interfecisse. Hyginus: Pastores cum immoderatius bibe- 
rent, ebrii facti conciderunt; qui arbitrantes Icarium sibi malum 
medicamenium dedisse fustibus eum interfecerunt. Schol. Vergil. : 
Itaque cum corpus eorum solveretur ebrietate et sonino, arbitrati 
se venenum accepisse interfecerunt Icarium. Debebant dicere, 
nonnullos corruisse ebrios, reliquos cum sibi venenum crederent 
oblatum furore correptos et mente abalienatos Icarium invasisse: 
ita et apud ceteros testes haec res narratur et per se est pro- 
babilis. Dlud vero in Hygini fabula eo magis mirandum, quod in 
Astronomia egregie haec omnia procedunt, de ineptia ista nullum 
exstat vestigium: Nonnulli aviditate pieni . . . somno consopiun- 
tur. Reliqui eorum arbitrati venenum ab Icario datum pasto- 
ribus . . . interfectum in puteum deiecerunt etc. Itaque Hyginus 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



83 



a sese ipse in fabula 130 enarranda, ut ad scholiastara Vergilia- 
num transiret, deficere maluit. Commune praeterea est fabulae 
130 et scholiastae, quod etiam de pastoribus supplicium suraptuni 
esse sciunt et morbum post Erigonae raortem Atticis immissum 
vocant 'pestilentiam': iniuria igitur horum utrumque fabularum 
Hygini interpolatori Kobertus p. 40 mini adsignasse videtur '*). 

Apollodori narratio (VII) manifesto eandem refert vnó&etrtv, 
siquidem Sirium habemus, qui adparet ex verbis 'Hotyóvii de tjl 
&vycetQÌ tòv natiqa ftatìtevovtìfi xvtav rtvvijd-tjg ovofxa Maìoa, ìq ha 
^Ixaoim avvslntto, tòv vexoòv ifujvvfóv: Procyonem identidem 
monui cum Erigona domo exiisse. 

In Aelianum (VI) idem cadit, quamvis nimium ille narratiun- 
culam contraxerit. — 

Quae ab hac excerptorum serie seiunxi, scholion Iliadis ad 
X 29, cui in Veneto B subscribitur 'ìcttoQel^EQatoa&éviig iv toXg 
èavtov xatalóyotg\ et 'Catastcrismoram* apud Cosmam Hiero- 
solymitanum narrationem ex A. Mai Spicilegio Romano II p. 128 
supra p. 7 adpositam: ea nunc inter se conferenda sunt. 



'Catalogò. 
Kvv' *S2aQÌo)VOQ] tòv àtìtqoìov 
xvva ov rag «yry è'vtot óé ipatit, 
tòv xtttfjtìteQKJfjkévov xvvct ovx 
''Sìglcovog all' ^HQiyóvtjg vnàq- 
X*iv, ov xataGteQió &ijvcu óià 
totavtijv ahiav ^Ixàqtog yévog 
pèv f\v *A&tjvaìogj etì%e óè &v- 
yaxéQct (jtovoyevij 'HQiyóvqv, foig 
XVVCt V^TllOV £TQS(p£V' %eviaag óé 

note 6 *IxctQtog tòv 4ióvv<fov 
elafi tv an' avtov olvóv te xaì 
àfinélov xlijfiw xccrù óè tàg 
tov &eov vnoif'ijxag nequ^et ttjv 
yyv uQOifctlvùùV tf\v tov 4to- 



'Catasterismi'. 
I/egì óè ttjg^Hotyóvijg tpaaiv, 
or* ctvrtj &vyàir]Q ijv tov *Ixa- 
qIov y /xctQiog óè *AO-ijvaIóg èo'tt 
tò yévog' léyetai fièv ovv ò 
Jióvvoog ètpevqeìv tòv olvov 
avtòv yào (fctóiv "Elltjveg etfo- 
qov tfjg òpnélov ovtog ò Jtó- 
vvffog H&ùùv iv Id&ijvoug y /xa- 
qìoì tivl neottvxùv óéóoaxé 3 <pi}- 
O iv , avrà xlijfAa àpnélov (fV- 
tevo'at ' xaì ètpvievae xaì iyeùig- 
yrjtiev olvov * xaì avtòg ente xal 
eóùìxe rtotpécft meTv 



16) Fabulam ex scholiis Vergilianis interpolatam iure censet Wilamowitzius. 

6* 



Digitized by Google 



84 



DE ERATOSTHENIS 



oi óè noifiévfg fiedvad-évxeg 
ótà xò èx nctQadótjov nq&xov 
itiBXv vopitiavxeg (paqpax&ijvat 
nctqà xov 'Ixaqiov ànoxxtivov- 



<nv aviov 



vvaov XctQiv sx<ùv tìvv éavtta 
xòv xvvtf yévófhévog óè èxxòg xijg 
noksoag (iovxóloig olvov naq- 
é(S%w ot óè àfrqóiag èpfpoquaà- 
pivot ot fièy tlg (ia&vv vnvov 
ètqanfiaav, ot óè 7i€Qilft7iópevot 
vopiaavxtg davàtiipov ttvcu <pàq- 
paxov xò nófia nXyóoovitg itfó- 

V6V0CCV XOV "ÌXCCQW f*é#' fai- 

qav óè vijipavxw avx&v xuxa- 
yvóvreg eavxtov elg (f vyyv Ìxqcc- 
ntitiav 6 óè xv<av vnoaxqéxpag 
nqòg xrip^Hqiyóvijv ói' wovyfiov 
èfiyvvóev avxfj xà ysyovóxw % 
óè fiaO-ovffa xàlij&èg èavxqv 
àvtiQvricSéV' vótrov óè ivU&qvcug 
ysvofAévtjg xaxà %Q 1 1 <, f A0V 
vatot, xóv xs 'Ixaqiov xaì xtjy 
*Hqtyóvt}v hiavaioug iyéqaiqov 
xifiatg ' ot xaì xaxaGxsqtod'évxeg 
'Ixaqtog fièv Bocùxijg hdij&q, 
Hqiyóvfi óè Ilaq&évog' 6 óè 
xvìùv xyv éavxov òvopaalav 

Vel hinc conligimus 'Catalogos' non esse a Catasterismorum sylloga 
diversos. Neque id quidem inepte. Ut enim àtfxqo&eoiat et xa> 
xawsoutpoi, de quibus p. 3 locutus sum, ad eam libelli partem, 
quae est de fabulis caelestibus, respiciunt, ita, si quis materiam 
dixerit astronomicam, ei 'stellarum catalogò vocandi sunt. — 
Sed haec hactenus: de vno&éceug origine dicendum. 

Poetam et Pollux et Probus qui dicitur horum catasterismo- 
rum dixerunt auctorem cf. Pollux V 42: é óì'lxaqlov xvuv xaì Sótt& 
xfj &vyaxqì xòv y Ixaq(ov vsxqóv' xaì e ì xqy mtfrwwv xolg noHjxatg, 
ovxóg èdxiv ò 2siqiog 17 ). Probus ad Vergilìi Georg. I 219: 

17 ) Incertum, huc an ad alteram fabulae fonnam respexerint Manilius II 
25 s.: 



q óè xovxov xhydxtjq *Hqi- 
yóvti óià xijg xvvòg yvovca ór» 
xé&vtjXBV ènoxviàvo xaì foxccl- 
lev xavxyv óé (p^atv èXtfoav- 
xeg (oì &eoì), óià xò nà&og 
fjtexé&^xav avxyv eìg xòv ovqa- 
vòv xaì vvv èv xotg àtìxqotg 
itixìv tj *Hqtyóvi(. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 85 

Pecoribus autem Canis sidus ideo intmicum est, quod ut poetae 
ferunt a pastoribus Icarius occisus: de Sirio — non de Pro- 



Astrorum quidam varias dùcere figurai 

Signaque diffuso passim làbentìa caelo 

In proprium cuiusque genus causasque tu/ere 

Per sei et Andromedae poenas matremque dolentcm . . . 

Et furto Cycnurn, pietate ad sidera ductam 

Erigonen, ictuque nepam, spolioque leonem 

CeUraque ex variis pendentia casibus astra 

Aethera per summum voluerunt fixa revolvi. 

Quorum car minibus nihil est nisi fabula caelum e te. 

et Aetna 582 J.: 

Nunt hic Cecropiae variis spectantur Athenae 
Carminibus, gaudentque sua victrice Minerva : 
Excidit hic reduci quondam tibi perfide Theseu 
Candida sollicila praemittere vela parenti. 
Tu quoque Athenarum crùnen iam nobile sidus 
Erigone, edens quesius Fhilòtnela canoras 
En volai in silvas, et tu soror hospita lectis 
Acciperis. Solis Tereus ferus exulat agris. — 

Propertius IH 33, 23 Cynthiam suam a nocturna Isidis religione ita avo- 
care studet: 

Non audis et verbo sinis mea ludere, cum iam 

Flectant Jcarii sidera tarda boves. 
Lenta bibis, mediae nequeunt te frangere noctes. 

An nondum est talos mittere lassa manusf 
Ah pereat quicunque meracas repperit mas 

Corrupitque bonas nectare primus aquas. 
Icore Cecropiis merito iugulate colonis, 

Pampineus nosti quam sii amarus odor. 

Sidera tarda dicit quos 'geminos triones' Vergilius: vides solito his poetis 
artificio exquisitam fabellam graecam ad opinionem proprie romanam in- 
lustrandain adhiberi. — Ceterum v. 25—40 aliunde invectas statuit Baehron- 
sius, cum "quid Cynthiae bibosac descriptio ad rem faceret" non perspiceret. 
Quo panno recepto nonnulli versus inter 25 et 40 periisse eidem videntur 
editori. At ipsa Icari inentio v. 24 ad insequentia sponte traduxit latius et 
ex certa quadam nec vulgari fabula tractanda. Ceterum momeutum facit, 
quod Propertius 'Icarum' dixit prò Icario. Haec enim nominis forma ab 
Eratosthene iisque qui ab ilio pendent usurpatur <cf. p. 90. 91 et supra adn. 
4). Ipse per totum libellum 'Icarium' retinere maluì. 



Digitized by Google 



86 



DE ERATOSTHENIS 



cyone — dicentem audimus. Inter seriores Alexandrinos eum 
fuisse simul cum universo inventionis genere aetiorumque mul- 
titudine id quoque innuit, quod neque Aratus ncque alius quis- 
quam id tcmporis de Icari eiusque familiae sideribus quicquam 
habet exploratum. Sirii quot inde ab Homero 18 ) meminere 
scriptores! De Orionis Cephalive Attici et de Isidis cane 19 ) con- 
sentiunt; exquisitius JJoivijv facit caelestein Argivis propter Lini 
mortcm immissam Caìlimachus in Lini elegia" 0 ): canem Erigo- 
neum nemo alius adgnoscit. In Booten 21 ) quem prò Arcade ha- 
bent idem cadit, idem in Plaustrum sive Ursam"), quae ipsa ex 
Arcadum fabula Callisto vocitatur, secundum Aglaosthenem Naxium 
erat ex Io vis nutricibus. Chii deniquc eam Helicen matrem Me- 
ropae voluerunt, quam cum Orion venator ebrius compressisset 
occaecatus simul cum Helice ad caelum pcrvenit 83 ). Neque bine 
Virgo excipienda — quam prò Iustitia Hesiodea 24 ) Cerere Iside 
Fortuna 35 ) Ariadna 26 ) denique Atargatide dea Syria 27 ) habent — 

«) X 25 s. 

Jf) Ex. gr. Catasl. p. 166 s Rob. Schol. Apoll. Rhod. II 517 (quod Alcyo- 
neum addidit), Arat. 325 s. Hesiod. Opp. 607: nolo nunc testimonia cumu- 
lare, quae peculiari commentatione di geremia erunt et tractanda. — Istri de 
Cephali cane in lapidem converso opinio apud Pausaniam IX 19, 1 {Robert, 
p. 167 «.> revertitur. 

*>) Cf. inferius p. 128 s. 

ai) Arat. 91 s. Hesiod. I. c. Catast. p. 74 s. 

a») Catast. p. 50 s. 

23) lìirthen. c. XX: cf. infra adn. 109. 
2*) Arat. 96 s. 

25) Catast. p. 84. 

26) Lucian. Deor. conc. LXXTV 51, si est Lucianus <infra p. 90>, Nonnus 
XLVII 700-707 Propert. IV 17, 6 s.: 

Te quoque enim non esse rudem testatur in astris (scil. Bacchum) 
lyncibus ad caelum veda Ariadna tuis. 
Puellae Dionysiacae 'Virgo' conveuit. Ceterum 'ad caelum vecta' dici vel 
ob id ipsum potuit Ariadna, quia in caelum recepta est. 

27) Catast. p. 84. — Atargatin Ctesias 'Dercetonem 1 nominavit (Strabo 
XVI e 27>, quae Bambycae colebatur {Plin. N. H. V 23>. Piscem eum, qui 
Dercetonem servaverat, ad caelum pervenisse idem Ctesias {Catast. p. 180) 
narraverat. Vix igitur a vero aberraverit, qui etiam Atargatidis ipsius ca- 
tasterismum Ctesiae vindicet. 



Digitized by Google 



ERfGONA. 



87 



neque Crater, qui simul cum Corvo et Hydra ad Apollinis religio- 
nem refertur"). Porro de Aristaeo Cyrenae filio inde ab Eoeis 
Hesiodeis multi, dedita opera eoque Consilio cxposuit Apollonius 5 "), 
ut et merita eius et praemia efferrct: de catasterismo apud illuni 
nec vola nec vestigium. Frustra denique in Arati Phaenomenis 
vel levissimum quaesieris vestigium, quo horum catasterismorum 
notitia commonstretur. Itaque id certe concedendum, si revera 
ante liane quam dixi aetatem illi iam exstiterunt catasterismi, in 
tenebris fere cos omnes latuisse. 

Tamen obscurum fuisse poetam, si ex eventu aestimarc licet, 
non possum a me impetrare ut credam. Nam inde a Nigidio 
Figulo, unde Aristaei catasterismum supra adscripsi, Romanis 
hacc fabularum series tam est familiaris, ut attingant eam sae- 
pissime, raro persequantur. Adferam exempla. Statius Silv. 
IV 4, 12 de Sirio insigni quodam metonymiae artificio haec dixit: 
Iam ter ras volucretnque polum fuga verìs aquosi 
laxat et Icariis caelum latratibus urti' 0 ). 



28) Calasi, p. 188. 

89 ) De CyTena Hesioilea cf. Kirchhoff, die Homerische Odyssee p. 321 s. — 
Theophrast. de ventìs V 14 <J>. 379, 32 s. Wimmer). Pindar. Pyth. IV alii. — 
Apollon. II 516 s.: 7//*o$ <T ovQ(tvó9év Mtvwlfas tyXfys vqoouf 
2ti(>io$j oW Ini StjQÒv irjv axog IwaéTyOtv, 
jijfios róv y' IxaleoOitv l<ft}fiooùvais 'Exdtoio 
XotfÀOv àlé£r}iijQ{f Xlniv <T oye natQÒs i<f(Tf*y 
*f>#/ij»', iv tfè K(<p xtnevàooaro Xaòv àyfiqaq 
ITaQQ«oiov, lolntq u Avxàovós dai ytvé»Xi](, 
xaì fltofiòv 7toÌT)<je fiìyav Jtòs 'Ixfjiaioio 
UqÓ t' ev fypffey tv ovQéOiv àat(qi xttvto 
2ttQ(tp aìrnp Té Kqovììij Jtl' roto <T HxrjTt 
yatav tmxpv/ov0iv hrioiai tx dio$ «vq«i 
rj/uaia itaattQttxovra' Kit? ó' Ivi vvv ItQfjK 
àvioXétov TtQonnQOt&e Kvvbe Qfiovai &vt]Xàs' 
xaì T« fih £( vSéovTtH. 

so) Statium Claudianus eipressit '■de laudibus Stilichonis* II 446: 
Lenior et gravidis adlatret Sirius uvis: 
cf. Haupt. opusc. II p. 170. 



Digitized by Google 



88 



DE EBATOSTHENIS 



Nec dissimilis alter Statii locus Theb. IV 776: 

Solet et rapidi sub limite Cancri 
semper et Icarii quamvis tuba fulgeret astri ire tamen. 

Videntur igitur ad eandem fabulae formam revocanda Silv. 
V 3, 74 s. Ubi cum patris sui mortem conquereretur, Erigonae do- 
lorem ita comparavit: 

Ncque enim Marathonia virgo 
parcius exstinctum saevorum crimine, agrestum 
flevcrit Icarium, Phrygia quam turre cadentem 
Astyanacta parens. Laqueo quin Ma supremos 
inclusit genitus. 

'Marathoniam' dixit virginem, aut per synecdochen prò Attica, 
aut quia in silva 'Marathonia' ad Icari tumulum eam obiisse ipse 
opinare tur cf. Theb. XI 643 s. : 

Ismene collapsa super lacrimisque comisque 
siccabat plangens : qualis Marathonide silva 
Jiebilis Erigone caesi prope funera patris 
questibus àbsumptis tristem ìam solvere nodum 
coeperat et fortes ramos moritura legebal: 

nisi forte silvam 'Marathoniam' et ipsam per synecdochen voca- 
vit. His igitur Statii testimoniis, si ad Carmen restituendum per- 
ventum erit, cautius abstinebimus cf. Ross, Demen p. 73 M ). 



3I ) Constat Statium, quae semel pulcbre ex cogitasse orationis narrationis- 
que ornamenta sibi visus est, iis iterum atque saepius uti. Exemplis ab 
Hauptio 1. c eonlectis Erigonen adiungas. — 'Montem Marathonium' Lac- 
tantius sibi fìnxit e Statii versibus Theb. XI 643: Marathon mons Atticae re- 
gionis, in quo Icarius est occisus, ad quern locum Erigone Jilia eius cane prae- 
eunte pervenit et se nùnio luctus dolore laquearit fortioribus ramis electis, ne 
forte infirmioribus fractis mortem corporis ruina declinarci. Pinus autem, tn 
qua pependit, regionem illam sua umbra vastaòat. Ut placaretur exstincta, ora 
in humanam speciem ipsi formata in eadem arbore suspendebant et pas forum 
congressibus cantibusque diem illuni celebrabant. Quod Vergilius aliud agendo 
perstrinxit: tibique oscilla ex alta suspendunt molila pinu. Pinus ex loco Yer- 
giliano provenit. Probi nihil in hac congerie vides inesse. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



89 



Eandem fabulam Ovidius perstrinxit Amor. II 16, 3s.: 
Sol licet admoto tellurem ridere findat 

et micet Icariì stella proterva canis, 
arva pererranlur Paeligtia. 
Fast. IV 937 s. : 

Tum mi/ti 'cur detur sacris nova victìma quaeris', 

(quaesieram), causam percipe, Flamen ait. 
Est canis — Icarium dicunt — quo stdere moto 

tosta sitit tellus praecipiturque seges. 
Pro cane sidereo canis hic imponitur arae, 

et qua re pereat nil nisi nomen habet "). 

Huic igitur fabulae alter Ovidii locus adsignandus erit Ibis 
611 s.\ 

Muneribusque tuis laedaris ut Icarus , in quem 

intulit armatas ebria turba manus; 
quodque dolore necis patriae pia filia ferii, 

t'incula per laquei fac libi gutta eat. 

Etiam Nux queritur v. 117 s.: 

Quid si non aptas solem mutantibus untbras, 
Jinditur Icario cum catte terra, darem? 
quamquam nihil continet, quin ex Ovidii Amoribus iam supra sit 
propositum. 

Panegyricus in Messalam ita ad caelestem Icari respicit fa- 
miliam v. 9 s.: 

Est nobts voluisse satis, nec munera parva 
respueris. Etiam Phoebo gratissima dona 
Cres tulit et cunctis Baccho iucundior hospes 
Icarus, ut puro testantur sidcra cacio 
Erigoneque Canisque, negct ne longior aelas. 

• 12 ) Similiter Statius suam de Sirio narrationem exorditur Theb. I 557 s. : 
Forsitan o iuvenes quae sìnt ea sacra quìbusque 
praecipuum causis Phoebi óbteslemur honorem, 
rex ait, exquirunt animi; non inscia suasit 
religio etc. 

(cf. adn. 128 j>. Manilium fere vicìes Erigonam prò Virginis sidere sim- 
pliciter posuisse moneo. 



Digitized by Google 



90 



DE ERATOSTHENIS 



Ganem non prò Procyone sed Sirio dictum existimo, quoniam 
qui eum simul cum Icario et Erigona ad sidera perduceret Bac- 
chus fuit: id quod in liane quam nunc tractamus mythi formam 
quadrat, in alteram, quippe quac Iovem catasterismi auctorem 
praedicet, non item. 

Porro Lucianus qui fcrtur hunc ipsum quem quaerimus poetam 
acerbe inlusit in Deorum concilio LXXIV 5: (. . ozi xaì àvo yv- 
vatxag àvyyayt (Dionysus), xijv [*èv èqcùnévrjv ovtìav avvov xtjv 
^qiàóvtjv, rjg xaì tòv ffiéyavov iyxatéXt^t i(5 xtav daxq<av 
%oqm') tijv ót ^Ixaqiov tov yttaqyov &vyaxéqa, xaì o ndvxcov ye- 
Xotótaiov, (o &toij xaì tòv xv va trjg*Hqtyóvyg xaì tovxov àvijya- 
ysv, oòg f«j dviono y natg, ti ptj tv x<S ovqavà xò Zvvq&eg 
ixtlvo xaì ontq tjydna xvviótov xavra ov% vpqig V(iXv óoxst xaì 
naqotvia xaì yéXuig; Cum Bacchus ipse non Iuppiter catasteris- 
mos illos effecerit, ad eandem rursus fabulac formam relegamur. 
— Ad liane etiam Deor. dial. Vili 18, 2 spectare videtur: óv ftoi 
doxtXg inaivédao&ai xaì xò tvqqpa avxov xìjv a/xntXov xaì tòv 
olvov xaì zavta òqcov, ola oì fAe&va&évteg noiovoi QifaXXópsvot, 
xa\ nqòg vfiqiv rqtnófitvot xaì oXotg fiefA^vóreg imo xov tcoxov' 
tòv yàq '[xdqiov, w nqcóxù) eówxs xò xXijpa, oì tivpnótai, avxoì 
óté<f$tiqav naiovrtg xaXg óixéXXatg. Ib. oìov óè ó ^Ixdqiog ina- 
&tVj ovóèv dv iqydtìaixo ovóéva twv (fVfinoTwv, scil. Bacchus. Idem 
de sai/. XXXIII 40 'ixaqlov dfinsXovqylav xaì 'Hqiyóvqg ffVfnfoqav 
in universum commemoravit. 

Desinam in Ausonii epigr. XXXI. Cum enim Cercidas (/ir. 
2 Bergk = \jMxi. Diog. VI 2, 76) de Diogene Cynico haec dixisset: 

ov pàv 6 ndqog ya Stvwntvg 

xijvog ó (taxiqotfóqag, ómXotifiaxogj al&sqi^óoxagj 

àXX' àvépa XfAog nox % òàóvxag èqtiaag 

xaì xò nvevfia avvóaxmv 

ijg yàq àXa&éwg 

Jioyévtjg Zavòg yóvog oiqdvióg re Kvwv zi ) 
accuratius ita catasterismum Ausonius definivit, ut in Sirii locum 
canem Erigonae sufficeret. Ita igitur Cercidam reddidit: 

33) Cercidae memoriam suppeditavit Wilamowitzius. Cf. Bernays, Lucian 
u. d. Kyniker p. 92. 



Digitized by Google 



ERIGONA 



91 



Die canis hic cuius tumulus? Canis. At canis hic quis? 

Diogems. Obiti? Non obiit, sed abiL 
JPiogenes cui pera penus, cui dolia sedes 

ad manes abiit? Cerberus ire velai. 
Quonam igitur? Clari Jlagrat qua stella Leonis, 

additus est iustae nutw Canis Erigonae. 

Quodsi exemplis poetac nobilitatela demonstravi, profondimi 
antiquiorum Alexandrinorum de illa catasterismorum serie silen- 
tium inde proclive est etsi non prorsus necessarium explicare, 
quod post eos demum exstitit. At nemo ultra illorum memoriam 
cum nunc removere audebit. 

Fuit vero ante Hegesianactem. Etenim Nigidius cum Deu- 
calionem ab Hegesianacte ") prò Aquario haberi commemorasset, 
ita opposuit 'antiquos' i. e. poetam nostrum: 1 Ab antiquis qui- 
dem dici Arislaeum Apollinis filium? e. q. s. (supra 68). 
Certe igitur ilio recentior crat Hegesianax. — Tria quibus nomen 
nanciscamur mihi praesto sunt documenta: 

1) De Cratere Hyginus post integram 'Catasterismorum' 
narratiunculam haec scripsit Astron. II 40 (=p. 191 Robert.): 
Nonnulli cum Eratosthe?ie eum Cratera esse quo Icarius sii 
usus, cum hominibus osteìideret vinum. Locum miro consensu 
ad suppositam Eratostheni 'Catasterismorum' syllogam reducunt. 
Quod si verum esset, abicere hoc testimonium cogeremur: sed 
secus esse rem potest demonstrari. In primis enim monendum 
est, ex solo Hygino talem quaestionem minime discerni, quoniam 
non modo ex 'Catasterismis', quos esse credidit Eratosthenis, 
verum ex 'Erigona' elegia — quo illud de Cratere fragmentum 
per se non minore iure quam ad 'Catasterismos' possit revocari 
— nonnulla atque adeo versum servavit. Adsuinendi potius ceteri 
sunt 'Catasterismorum' compilatores, unde quid ibi de hac re 
scriptum fuerit elucebit: Epitome 190 Rob.: tovvov óè (tov 
Kóoaxog) ìxetvòv àné%(ùv ànò tij$ xaftnijg 6 Koat^q xeltcu iy- 
xtxXtfiévoq TTQÒg tà yóvaxa t^g Ilaq&évov. Eadem in scholiis 
Germanici BP inveniuntur sed, ut in Epitoma, catalogo stellarum 



a*) Schol. German. BP p. 85, 13—86, 3; Robert, p. 222. 



Digitized by LiOOQlc 



92 



DE ERATOSTHENIS 



inserta, non Tabulari libelli parti: iam cur Uaq^évoq simpliciter 
et non Erigona Virginis sidus vocetur adparet. — Quod vero 
Hyginus infra III 39, cuin Virginis stellas enumeraret, nane 4 Ca- 
tasterismorunr de Crateris situ observationem mere astronomicam 
omisit, casu id factum esse potest — ut totiens — aut propterea, 
quod antea II 40, etsi neque eadem neque indidem deprompta, 
tamen et similia et satis multa iam scripsisse ipso sibi videretur. 
Quae res utut se habet, constat ea, quae de Icari Cratere supra 
adposuimus, in 'Catasterismis' defuisse. Aliunde igitur quae in 
illis desidcraret ascivit. Neque aliter — si exemplis opus est 
— II 25 ad 'Catasterismos' adiunxit: Non?iulli eam Erigonen 
Icari filiam dixerunt, de qua supra diximus: nam II 4 Hygi- 
num non ex 'Catasterismis' sed aliunde hausisse Cosma conlato, 
quem p. 7 et 84 s. adscripsi, perspicitur. 

Ad Eratosthenis 'Erigonam' illam Crateris mentionem per- 
tinere consectarium. Quodsi Eratosthenes vel Craterem Icari, 
totam eius familiam inter sidera transtulisse censendus est. — 

Appendicis instar Etym. Magn. tractabo s. v. ccvQo<ixà$ (— 
fr. XXX Hiller.), ubi pretiosus hic de Erigona exstat articulus: 
aj àpntXoq' /jlpj^ra» JIctQ&évtos èv 'HQaxXtl' 4 avqo<s%dòa fió- 
xqvv — '/xaQMavijg' , Eqaioa trévijs* 6 ) . . . óè iy 'Em&aXafilw 
tò xaià flÓTQvv xXfjfux. Vitcm 'Erigoneam' Meinekius Hauptius 
Hillerus demirati sunt duabus de causis: primum enim vitem re- 
vera non Erigonae sed Icari esse sive Bacchi, deinde ne cum 
quadam libertate quidem dici illud posse, siquidem Erigone vi- 
tem utpote necis paternae causam quam longissime abicere et 

35 ) 'ixaQHoyiys codd. 'IxttQmìvlyijs Hauptius (fipusc. III 518> coniectavit 
Hillerique assensnm nactus est. Olim Bergkius 'Ixaoim'titji; suaserat. Magìs 
mihi commendari videtur ' IxaQHÓyqs eo, quod tradita haec est nominis forma, 
ceterae non item cf. Maximum l'hilosophum lv KmaQxtùs 288 s.: 

atiuts J' ijv (f o(>tì)Tai tn' àoiQtlaiv ^IxttQicirìjs 

ITttoSitov, r\avx(*iv àyi^itv noli Xtóiov tir}' 
443: ?; xovqtjs Infyoi qittoòv dtpas '/x«(>tw>t)S. 
Ib. 90 de Penelopa agitur Icari Alia Clcariotide' Propert. IV 10>: 

ytjftajiévrj, oùd" ti vóov uìvtiov 'IxetQtióvtjs 
Itaque praeplacet avQooxàóa (ìótqvv — 'ixoQuóvijg. Lacunam qua Epithalamii 
scriptor excidisset Hillerus post 'Eoaioo&iviie statuit. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



93 



dcbuisset ex fabulae sententia et secundum testes locupletes reapse 
abiecisset. Hactenus consentit virorum doctorum trias: in adhi- 
benda medela varias in partes discesscrunt. Et Meinekius quidcm 36 ) 
gravi corruptela locum laborare ratus ludibunda manu haec duo 
proposuit : 

*jj d' avqo(S%àda (ìÓiqvv ànétftvyev ^IxaQiióvrj 
vel ev-9-' avQO<S%dda (Ìótqw ènei nóqev 'IxctQltovf 

Hauptius in ipsa re Meinekio obsequitur, nisi quod 'Ixaqmviv^g 
reposuit: 

(filatili,') avqo(S%dóa (ìótqvv 
*lxaQt(avtpijg • 

Denique Hillerus verborum structuram obscuratam librariorum 
socordia talem fuisse opinatur: 

(xovqijs ó' èv %eiqsa<Siv è'&ijx') avQOG%àóa {ìótqvv 
'IxaQuavivijg (xaì tóó' è'Xe&v enog*) 

Credit enim hunc versum in fragmentorum ordine ibi esse con- 
locandum, ubi primum vitem deus hospitibus donaverit. Cui con- 
iecturae vel id obstat, quod Icario non Erigonae deus vitem ob- 
tulit, si fides testimoniis. Mihi quoniam neque ex fabulae ra- 
tione neque propter ea quae Meinekius et Hauptius congesserunt 
exempla reicula videtur 'Erigonae vitis', paullo accuratius dis- 
putabo. 

Testem Maximum Philosophum excitant iv KazaQxatg 488s.: 
*A<ftqalii xovQTj óè néXsi nqòg dnavxa q €QÌ(fTij 
GnéQpaza, xaì òè (pvTOttfiv ivaiótfiog £v ts (Ìó&qokSìv 
(idXXsiv SQvea nàvxa, tot ts ÓQVÒg àx,Qct Xéyovrat' 
oXvag ó' è&Xéati&atj ènei (Jtvyést ncQlaXXa 
^Ixaqiov xovQij éXivovg xaì àóevxéag oìvag 
lAycoofjkévtjf otia XvyQa Jmvvcoio Zxtjti 
IdxtaXot, fifoavto pé&ji óeó^fiévot aivfj 
'Ixàqtov, xai OTVtpeXatg xoQvvaig èóà'i^av 
<f(paXXófi€VOt ótÓQotfi xoQOtfiavéog *Ioftàx%ov. 



K ) Analecta Alexandrina p. 273 s. 



94 



DE ER ATOSTH ENIS 



et Nonnum XLVII 246 s. : 

Zevg ót naitiQ iXéatgev iv àtfrsQÓsvtt óè xvxXta 
^Hqiyóv^v tìt^q^s XboviUm naqà vohoì' 
nctQ&tvtxt] d 1 ityoavXog «jff» Gtà%vv ov yàq àélqtiv 
ìj&tXtv oìvona (ìózqvv eov ytviiao <f oi f ya. 

25G s. : xecì tà fitv è'nXccoe pvfrog \lftuixò<; y&dóa Trsi&bi 
ìpévòét avyxtqàtìag' io <T ètqivpov vfptfxéóùìp Ztvg 
ipvy,ijv ^Hqtyóv^g 6iaxvtóóéos ùaiéoi xovqtjg 
ovqavitjg tnévttfitv ófióCvyov. 

Potest argumentis certissimi* ostendi, alteram illara Hygini 
fabulani, quani priori opponere solet, a Nonno integrami esse ex- 
pressam. Itaque neque duo sed unum exstat documentimi et 
agitur de historiola ab ea de qua loquimur longe diversa. 

Porro abhorrere aiunt ab huius fabulae Consilio Erigonam 
'vitiferam'. Verum cum vel poculum, quo oblato Icarius neca- 
tus est a pastoribus, habeat ad genua inclinatum: quin vitem in 
caelo Virgini relinquamus? — At tcnendum est, ad Eratosthenem 
ex Hilleri coniectura versum referri, cum Parthenium depravatus 
Etymologi testetur articulus. Neque igitur certi quicquam ilio 
probari potest. 

2) Ne manifestum etiam alterius aUUav hac in fabula gene- 
ris desit exemplum, ad Excerpti Hyginiani revertor initium, unde 
tota mea profecta est disputatio. Vel versus qui huc facit ibi 
ex Erigona elegia adfertur 

7x«(HOt TÓ&l TtQùùta 7TSQÌ toàyOV (àqX^aVtO 

simul cum aetiorum ab hirco deductorum enumeratione. Quae 
cum ita sint, vnó&étìiv nunc rcstitutam Erigonae Eratosthe- 
nicae reddendam censeo, de cuius praestantia et auctoritate iudi- 
cium ferre licet ex scriptoris nsql vìpovg testimonio c. 33: ti óè 
*Eoaio<yd , évf]g èv ttj 'Hqiyóvii — óià hóvuùv yÙQ àfx(afirjiov xò 
nonj(jkdtiov — UqxiXqxov noXXà xal àvoixovófjujTa naqaavqovzog 
xctxeivfì tij ixfloXji tov ócupoviov nvevfÀCtzog, vnò vópov ra£a* 
óvGxoXov, aqa ótj ptlfov noiqzyg 37 )} 

W) De scriptura cf. 0. Jahnii editionem et Wilam<witzium {Hermes X 
[1876] p. 34 s.). 



Digitized by Google 



ERIGONÀ. 



95 



3) Transeo ad falsarium istum, qui Plutarcho saeculo post 
Chr. altero Parallela minora supposuit. Is cum Saturni et Ento- 
riae amorem comminisceretur, Eratosthenis de Erigona narra- 
tionem mente tenuit. Neque enim fabulae tantum genus in uni- 
versum idem est apud eum atque Catasterismi adduntur simillimi, 
veruni testem habemus perantiquum et probum eum qui libellum 
denuo redegit grammaticum. Qui et Icarii nomen in orationis 
conexum inseruit et toti inscripsit historiolae l ò ntQÌ '/xaoiov 
[tvif-og, m stióvvtiog ènrf$~tvo)Sri' > Eqaio<st^éviiq «Vq Hqiyóvt\\ Com- 
paravi igitur idque summo iure fictam falsarii fabellam cum 
Erigona Eratosthenica. Quod iudicium nos panilo aliter ita con- 
formabimus, ut fere expressam ex Erigona Eratosthenica falsarii 
narrationcm censeamus. Res in aprico erit, modo haec conferas 
I p. 378 Duebncr : Kqóvog £7iig~svoì&£Ìg ytmqywj w 9-vyófi}Q 
xaXii 'EvrcùQia, xavtijv i(ÌKx£éto xaì héxvitKffv vìovg *làvov "Vfivoy 
<t>av<Sxov OyXixa' óovg ovv xqónov zrjg xov olvov nóóswg xaì xijg 
àftnéXov rfèioitii xaì xoìg ytiroffi iiéxaóovvai" noi^aavt&g ó' aviò 
xat nióvxeg naqà xò (Jvvij&sg sìg vnvov xaxi\vèx&n<$av fiaQvte- 
qov xov óéovrog' ot óè neyiaQiAaxdùG&ai óó^avztg XiS-otg ftaXóv- 
xeg avxòv (codd. 'Ixaqiop) ànéxxstvav ol óè &vyaxQtóo7 àd-Vf*,^- 
Cavxsg (ìqÓxm tòv fliov xaiéóXQfìpav Xoi/jtov óè xaxao'%óvxog 
'Pcofjtaiovg sXQfjosv 6 Uv&iog XaxfijaaVj èàv è^tXdauìvtat xov 
Kqóvov Ttjv fxfjvw xaì xovg óalfiovag xCùv àvópag ànoXopévtùV ' 
Aovxàxiog óè KdxXog dvìjQ xwv im<frjfjb(ùv xaxeaxBvccGs x<3 
&€& téfievog xò xtlfxevov Gvvsyyvg rov Taqn^iov oqovg xaì xòv 
avo) Pùìfiòv ìóovaaxo xsxQanqóo'tanov tj ótà xovg O-vyaxQióovg y òri 
xsxQapsQijg 6 iviavxóg ioti xaì fiqva xaxéósi^s ^Iavovdqw ó 
óè Kqóvog nàvxag xaxq6xéQrf£' xaì ot fièv xaXovvxat IJgoxQvyfj- 
tijQsg' ò óè lavog nqoavaxéXXiav óeixvvxat àtixìjQ txqò ttav noóoùv 
xijg Ilaq&évov, ag Kqt,xóXaog èv xexdoxfi Oaivofiévav**). 

» 8 ) Cf. Plnt. Ubettus de fluviis ed. Hercher p. 30 s. } 17 s. Hillerua /. c. 
p. 113j. Eratosthenis Erigerne revera usum esse ipsum falsarium iam con- 
iectavit Wilamowitzius (Anal. Eurip. p. 181 ». 4). — Ceterum Robertus Pseudo- 
apollodorum, de quo cf./. 71 s., Erigonae Eratosthenicae argumentum exhibere 
olim de Apoll. bvbl. p. 88 recte coniecit. Aliter nunc se iudicare confessus 
est Eroi. Cai. rei. p. 39 «. 



Digitized by Google 



96 



DE ERATOSTHF.MS 



Fabellae origo fcrt, ut nisi aliunde accedit probatio singulis 
rebus, quae narrantur, nihil ouinino credendum sit Agi enim 
solummodo de universae historiolae quasi fìrmamentis et per se 
perspicitur et monere voluit redactor. 

ni. 

Ut Eratosthenis ita alterius auctoris Hyginiani integram 
quandam vnó&etHv mihi ut reperirem contigit; sed esse hanc 
quam dico revera vnó&ttiiv demonstrandum est. 

Nonni de Erigona narratio Dionysiacorum XLVII 1 — 264 in- 
serta hunc in modum progreditur: . 'Thebis post Pentbei necem 
profectus ad Icarium Bacchus devertit, a quo liberaliter exceptus 
inter cenam cum Erigona lac caprinum offerret, utres vini plenos 
donavit donique exposuit virtutem. Sensim ad ebrietatem per- 
ductus saltat Icarius et cantai Tum vitis germine accepto discit 
quomodo sit utendum: dein iter per Atticain suscipit. Cumque 
pastoribus vinum dedisset bibendum, alii augescente paullatim 
ebrietate sonino consopiuntur, alii 39 ) venenum rati ab Icario ob- 
latum fustibus eum et securibus occidunt, deinde et ipsi obdor- 
miscunt. Experrecti factique conscii lavant occisum et prope ri- 
vulum silvestrem inhumant'. Piane omnia haec alteri Hygini 
fabulae conveniunt Nova sunt neque alibi tradita quae inde ab 
148—214 leguntur: 

xpvx'q à' *lxaQtoM> navsixeXog itìdvvo xanvm 
eìg óófjtov ^HQtyóvrjSj (SQOtéfj ó* la attero f*OQ(ffj 
150 xovtpov òveiQfiijs axtsQrjg eìócùlov ónwnìjs 
ccvóqì veovrytM nccvopoiiov , «fye óè óeiXij 
(fxixtòv aarj fi arroto <póvov xyQVxa *f}%iavu 
atfjuxtt (foivlGtfovxa xctl avxptóovTtx xovifi 
QcayaXéov ftXfjyjitfw àpotftaioio (Stdfaov 

S9 ) NonnuB cum dixisset corruisse pastores ebrios pergìt: 
xaì x<>(>òs àygovóftaty tpoviù» óè&ovriftfvos olarotp 
tl^fiovos 'Ixuoioto xaiéTQtxt 9vutSt Ivoat) 
ola rt (fOQfjaxótyra xooeooafiivov SóXov otvov. 
Necant Icariani et obdonaiscunt: alii igitour sunt qui antea ebrii conciderant 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



xaì naXdfiag JùQe&j veotitpayétùv óè doxsvav 
wxstXàg [jkslécùv ènsdslxvvs ysixovi xovQfi' 
nctQ&èVixì] ó' 6XóXv& auXo&QijpOig èv òveiootg, 
(àg ìdtv ikxsu xÓGGa xctQijcciog, tàg ìós óttXij • 
XvS-qov iqev&opévoto vtóqqvxov àv&eqsùvog' 

1G0 xaì (fxiósig ysvéxyg snog swsns név&àòi xovqj}' 
l eyqso óeilairj ucci ò'&o titlo xoxija' 
syqto xaì fis&vovxag ipovg fuxdn-ve (fovijag- 
tìfil nòe ytvéiqg ftaqvuiòvvog, ov x^Qtv oìvov 
àyqovópoi, óaGnXyxtg èótjXjjffavxo tìidriqu>' 
(a xéxog óX(ìi£a) ùe' av yàq xxapévoio coxrjog 
ov xava%iiv rjxovdag àqaGGO[iépoio xaqijvov 
ov noXirjp ivórjffag iqsv&oiidvrjv imo Xv&qw, 
ov pixvv àqxiòaixxov èntanaiqovxa xoviji' 
naxqoyóvovg xoqvvag ovx edqaxtg' àXXd <ss óaipcùv 

170 exio&i naxqòg sqvxe, Tsyv <T i(fvXa%ev òn(ùjx^v } 
fitj póqov à&qijtieie óai&iiévov ysvéi^qog' 
aipaxi noùif vqoviag èpovg axonta^e %itàvag' 
X#*£« yàq oìvattyévzsg àfiotfiaioKJt xvnéXXoig 
àyqovófioi pXv^ovxtg àyd-eog ixfictòa Bdx%ov 
ccpcp' ifxè xvxXtaaavxo' óai&nevog dè Gióijqw 
fit}Xopó(iovg èxàXtGaa, xaì ovx ^xovGav iwiyV. 
fiovvtj ó 1 vcvfQÓipuiVog è(iòv xximov sxXvsv l/gw 
&Qqvoig àvTiivnouSi. xtòv Gtsvàxovaa xoxrja' 
ovxéxv xovyi&voa xaXavqona fiéOGÓ^fv vXfjg 

180 *ig popò* uv^&fiótvxa xaì tìg Xu^vag Xxàvstg, 
o^v àyiXi\v pÓGxovda fftV àyqavXoi ytvsxtjot ' 
ovxéxi ósvÓQOxóftoio xtijg ìpavovGa fxaxéXXtig 
xqnov èg fvoìóiva (ftqtig àfiaqtjiov vótaq' 
àXXà fjMXiQQce&uiJHyyog ifiijg àxóqìjxog òntaqìjg 
xXate xtòv yfvéx^v /*f ófóovnóxa' xai tff vofoot 
OQtfayixijy &ov<fav àrtstqqxrjp v^isvaluìp'. 
wg (pafiévi] nxtqótGGa Tiaqéóqapev òipig óvfiqov 
xovqt] d' fiyQOfiévi] qoòéag tjpv%s naqetàg 
nep&aXéoig d' òvvx^OGtv àxapnéag i%etif pa£ovg, 

100 xaì óoXtxtjs TXQO&éXvniov àvéanaas fióxqvv i&éioqg, 

Philolog. Uotonuchungen VI. 7 



98 I>E ERATOSTHENIS 

xaì (ìóag d&Qij(fa<ra naqiaxa^évovg xivì néxoi\ 
nao&évog à%vvikévTi xwvQjj §QV%^axo qxùvfì' 
'nìj véxvg 'Ixagloio, (fila* <p9-éy%ao&£ xol&vw 
ndtfiov ipov yevsxyoog i&tjfiovsg eìnaxe xavooi' 
naxQÒg ipov xxafiévoio xlvsg yfydaa (fovrjfg; 
nji poi ipòg ysvéxtjg yXvxvg oìxsxai-, % §a óióàaxcov 
ytixova xaXXt(pvxoio véovg Sontjxag òncùQTjg 
nXd&iat àyqovófiOKTi naq^svog, ij xtvi, (tovxfi 
óevÓQOxófjMp naoéftipvs avvéaxtog rfXamvd&v ; 

200 sincere [xvQOfxévr], xaì xXyaofiat, eìtsóxsv sX^fl. 
si (lèv fir* Cw'f* yevéxrig ipóg, eQvea xynov 
àqósv(S(ù naXivoQtiog apa ^oóovaa xoxrp' 
ti óè nax^q xé&vtjxe xaì ovxéu óèvóoa (pvxtvsi, 
àd-Qijoù) pÓQOV Itfov ini (p&i [lèva yevextjot/ 
mg (panévti xa%vyovvog àvèóqa^hv eìg §d%w vXfjg 
ìtxvia [uxaxevovaa veoùifayéog yevexqoog' 
ovóé ol eÌQOfisvfi xtoao'vg aìnóXog, ov naqà Xóxpatg 
nao&èvov oixTt-lQwv àysXqxófiog èvvene povxqg 
tyyiov dfftijQixTOV dxtjovxxow xoxijog, 

210 ov véxvv 'Ixaoioio yéqav èntóslxvvs notpyv, 

àXXà fAart]v dXdXfjxo' fióyig óé fttv svqsv àXw$vg, 
xaì xtvvQoTg 0xopdxf(fai óvtiàyyeXov ìa%s (favijy, 
xaì xdipov eyyvg sóet^s veoófiyxoto Toxfjog. 

Ipse Icarius Erigonae per somnum nuntiat caedem, tumulum 
rusticus puellae clamore tandem advocatus ostendit: nihil omnino 
canis agit. Inde est quod ne comes quidem exsistit Icari terram 
peragrantis, sed cum Erigona demum domo proficiscitur cf. v. 219 : 

9 HQi>yóvfi óè xvcùv ópó(pOixog è%é<fO(av 
xvv£tl&f*<5 yoócovxi avvéaxixe nev&dót xovqì} 

Xal ol ÒÓVQOflévfl 0VV0ÓVQ6X0. 

Exspectandum igitur erit, non Sirium — is enim agere ali- 
quid ferocitati suae consimile debebat etiam in terris — sed, si 
canera sidereum, Procyonem ab huius fabulac auctore postea suo 
loco introductum iri. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



99 



Ut ad singula transeam, adparet trium narrationum Home- 
ricarum similitudo: somnium dico Agamemnoni a love missum, 
Patrocli eìówXov Achilli visum 40 ), Ulixis cum Elpenore apud in- 
feros colloquium. Virginis querelae Alexandrinum habent sapo- 
rem, conferas modo 'Bionis Epitaphium' v. I s.: 

atXtvà fkot cvova%$Xt$ vdnat xaì J<ùqiov vdoaq, 
xaì noxapoì xXaloits xòv IpeQÓsvta Biava' 
vvv (pvid (xot pvQ£(fd-£ xaì àXaea vvv yoàousd-s, 
dv&sa vvv GxvyvoXGiv ànonvtloiT6 xoQvpfìoig. 

Et ne tauri neve rupes montanae desiderentur, cf. v. 23*.: 

<aQsa ó' èaiìv à(foava xaì ai (tósg al novi xavQOig 
nXatSÓópsvai yoàovn xaì ovx i&éXovtt véfi€(f&ai. 

Etiam 'Epitaphium Adonidis' et Herculem Hylam quaerentem 41 ) 
cum Erigona Nonniana possis comparare. Ergo haec Nonnus 
suis coloribus depinxit, nec plus quam fabulae fundamentum sine 
aliis rationibus ex ilio repetere licet. 

Iam patrera pia deplorat filia lacrimis et dolore confecta, 
denique in arbore sese laqueo suspendit. Ibidem canis manet 
bestias arcens et viatoribus corpus commonstrans praetereuntibus, 
ut sepeliant. Ipsi fodiendo adfuit canis, tumulum custodivit erectum, 
donec maerore exhaustus decederet. Tum ita Nonnus procedit 
246^.: 

40 ) */'65j. Ex hoc loco Homcrico Nonnum ipsum Icari um finxisse Eri- 
gonao per somnum adparentem olim credidi: tamen inveniuntur gravia quae- 
dam discrimina, velut non ut sepeliatur — quod voloit Patroclus — sed ut 
cum filia rei ignara mortem communicet adparet Icarius. De in de quadrat hoc 
artificium in totum narrationis Nonnianae consilium, quippe quae prò Sirio 
Procyonem inducat <cf. p. 103.) — Singula imitationis Homericae non nego 
vestigia, velut «/' 100 s.: 

. . . tyvxh Sì xaià /tfovòf tivù xunvós 

facto TtrQtyvìa 

cf. Nonnum /. c. 148*.: 

tyvxh d' 'ixttQtoto nuveixtlos ì\vit xanvóc 
ÌS VOfibv 'Hqiyóvt\( xaiffiqOtio ' 
*i) Apoll. Rhod. I 1207 s. 

7* 



Digitized by V^OOQle 



100 



DE ERATOSTHENIS 



Zsvg óè natili) ÌXìcuqsv ìp ùaifQÓevit óè xvxXto 
^HQiyóprjp tfrife*£« Itovi sico naqà vaòtay 
Ilaqd-EVtxri ó' àyqavXog s%st 6tà%vp- ov yàq àsiotw 
ij&sXsp oìpona pótovv èov ysvéiao (povijcc 
'ixctQtov óè yéqopta dvptiXvóa y etiopi xovqij 
tìg nóXov àatsqótfoitop àytav òpófiijps Bowzriv 
(paióqòv àfia^alijg èna(f(ófifPOP Aqxàóog "Aqxiov, 
xài xvva paqpaiqoPTa xarcÙ66ovra Aaywov 
spnvqop aCiqop i&tjxep, Ò7ir\ nsqì xvxXop 'OXvfinov 
nopitàg àoitqóevn tvtiù) paviiXXsiai òXxag' 
xaì rà fitp 67iXa<is pv&og *A%aiixòg yd-àóa 7i€i&(a 
ipevóéi isvyxtqaaag' io ó' ènjivpov vipifiéówp Zevg 
xpvxìv ''Hqiyóprjg <fia%Vù!ìóeog aurigi xovQrjg 
ovqapitjg inépfifitp òpótvyov, aì&eqiov óé 
ay%i Kvpòg Kvpa ^xìp ófxottop sìósi fiOQ<ftjg, 
2eiqtop ov xaXéovo'ip ònwqipóp* *Ixaqiov óé 

tpV%ìjP Ì}(QÓ(fOllOV Ì7t€%dp(ù6€ BO(Àl1\' 

Verum est quod Nonnus eam quam y&àóa nudai dicit non 
esse Graecam contendit. Aegyptiorum* 2 ) enim hac de re opi- 
nionis meminit Panopolitanus, de qua Plutarchuni sufficit de Iside 
et Osiride c. 21 contulisse: ov pópov óè tovnap oì ìeortg Xéyov- 
aip àXXà xaì twp àXXcop foùivj 6 Col fiìj dyépptjtot fiTjó' ày&aqzoij 
tà (lèv (funata naq' aviotg xtlo&ai xa/ioVra xaì fcqansvec&ai, 
%àg óè tyvxàg ip ovqavio Xàfinstp àtìtqa xaì xaXstcf&ai 
Kvpa fiìp ttiP v I<Sióog va?' 'EXXqptav, vrt' Aìyvnxiiap óè Ioì&iv, 
'Siglava óè tqp v SìqoVj tìjp óè Tvipiopog v Aqxiop. 

Haec leviora. Gravius est quod de Icario Arateam quandam 
immiscuit memoriam: 

ÒPÓ\11\P£ Boiot^p 
yatóqòp àpa^aitjg Inayumepop Aqxàóog "Aqxiov 
cf. Arat v. 92 s. : top $ ' àpóqeg imxXeiovoi BoioitjPj 
ovp&% y àfia^altjg inayvófitpog sióstai "Aqxrov: 

**) Eandem trìpartitionem (owpa, eìdwlov, ipvy^ì) interpolati Necyae de 
Hercule Attico versus l 601—603 referunt. Cf. schol. 1. c. (Nitzsch, An- 
merkungen l. e). 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



101 



'Arcadem' cum diceret Ursam, ad Callistus fabulam docte rele- 
gavi^ non aliter atque in hymno in Iovem v. 40 s. Callimachus: 

nahxióxcaov dé pip vócag 
vlavoì nivovtìt, Avxaoviriq "Aqxxoio. 

Item ex Arato Nonnus quae de Lepore 43 ) Macram — xvva paq- 
paiQopza") — fugiente protulit inutuatus est v. 338j. .• 

noaaìv ó 1 *S2ccq'mùvoq hi" d^foiiqoiCt, Aayutóg 
ififitptg faccia nàvxa ótcóxtzccr aviàg oy 1 ahi 
2èiQiog i^ónt&iv qéqtxai (tsxióvxt èoixtóg- 
xai oi ènaviéXXEt xai xanóvxa ÓKaxfi' 

Argus denique situs ctiam. apud Aratum ex Sirii positione defi- 
nitur v. 351 s.: 

xai ol ntjóàXtov xi%aUt<Snévov idc^Qtxxai 
noaaìp im' ovQaioufi. Kvvòg nqondqoii^iv ìóvxog. 

Quae cum ita sint, omnia de Sirio quae attulit ex Arati Car- 
mine desumpsit. Magni liane facio notitiam, siquidem ita gravis 
quaedam quae videtur huius loci difficultas facile tollitur. Licet 
enim nunc simpliciter removerc Sirium Arateum, quuniam ex 
fabulae Consilio Procyon postulatur, ut vidimus. Iam vel obiter 
hoscc Nonni versus perlegenti 269 s.: 

ai$€QÌOV óé 

ày%i Kvvòg Kvva &ijxév ópoiior tìót'i HOQ<ftj$j 
ZtlQtov ov xaXéovtftv ònùìQivóv: 



Indidem sxmt quae de Sirio XXXVIII 336 habet: 

xai ì}9('(Joi «vii kaytaov 
Ztiiiiog ai Sedótti téQti^aio rtiìf/€tóog "Aqxtov 

**) 'Maeram' bene novit velut XLIII 168 s.: 

ctiiatjuaxétù) <W (tfé9Qfi> 
'i2xf«vòf nvtìótvia Iflovfiévov àojéQa Mtttgtjc;, 

sftlV«fyS 7IQOXéXtl'doV ftXOIfitjTOIO xoqtlw, 

ZtiQiov òuntXótvia (jittaar^attev 'OXvftnov 
cf. V 200. 269. XVI 200 al. 



Digitized by Google 



102 



DE ERAT08THENIS 



peccatimi Nonni erit apertura, quippe qui tòv Kvva at^éqwv esse 
Sirium ignorans, quasi ò I/qoxvmv ante Sirium (tòv Kvva) in 
caelo cxstitisset, loquatur. Tantas turbas imitatio Aratea Nonno 
paravit: nani verbis ayxt Kvvòg Kvva &tjxev òpo'uov éióei poQyijq 
genuinam et huic fabulac unice aptam de Procyone prope Sirium 
conlocato prodi sentcntiam quis est quin intellegat?' 4 ) 

Finem fabulae hic Nonnus imposuit: quid occisoribus acci- 
dcrit, quid cives ad placandam Icari et Erigonae iram instituerint 
dissimulavit. Ut poenas interfectorcs subierint cum narrationis 
ratio flagitet, tum in scholiis Germanici — de quibus panilo an- 
tea disserui /. 79 s. — et alibi commemoratur. Hinc probabile 
ne stragem quidem virginum Atticarum ab auctore Nonniano 
fuisse praetermissam , quoniam hoc demum incitamento ad son- 
tium supplicia cives compelluntur. Quocum aìtùQwv institutio 
arcte cohaeret, quia puellas laqueis suspensas illae imitantur. 
Contra de Aristaeo Ceisque cum fabula Attica coniunctis ut 
par est neque hoc loco nec sicubi alias eorum mentionem inicit 
quicquam habet compertum"). 

Nunc componenda quae aliunde de Nonni auctore adsequi- 
mur indicia. 

1. Ex Procyonis mentione post Eratosthenem, qui Sirium 
in Icari fabulam primus induxerat, eum concludo scripsisse. Ut 
enim Sirium ibi revera ante Procyonem exstitisse ostendam, in 
eo possim acquiescere, quod Hyginus antiquiorein auctorem se- 
cutus hacc de eo protulit II /. 96 Bunte, p. 193 Robert.-. Sed 
iisdem historiis quibus sufierior canis ad numerai ur : adeo nulla 
Procyon excellit nobilitate, ut nusquam proprium nec solemnem 
in fabulari historia sedem obtinuerit. Fuere qui Orioni eum 

45 ) Conferenda sunt quae de Sirio idem Nonnus scripsit XVI 200*.: 

fiità StlQiov àcnéQa Matgyji 

«ìMqos aorQov ayo» oe xal àeregótrta uléoou 

ay/t Kvìròs 7i QoréQOv, otatfvl^v Iva xal ov nmatvrfi 

ftÓTQvos elXd&vtav àxovil&v aé&tv aìylijv. 

rie (f &óvoi àviùMiv ìQitaxov Kvva; xal ai (fativotf 

ovvdQopos àoriQÓévros inoyofiévoio Aaytaov. 
*«) XIII 275*.: <ex ApoUonio Rhodio). 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



103 



adsignarent, l quia ad capiendos lepores sivc in omni venandi 
studio exercitatus exstitisset' 47 ). At Orionem in omnium popu- 
lorum memoria Sirius comitatur venatorem feroccm canis eadem 
insignis ferocitate. Accedit aliud. Singulare enim in Erigonae 
Icarique catasterismis artificiuin praestitit qui primus haec omnia 
descripsit. Facile cum Boote Icarius comparatur plaustrum 
agens, cum Virgine spicifera Krigone vitem manu tenens: animi 
quasi motus, qui illis videntur inesse sideribus, non minus taci- 
tum Erigonae luctum quam saevum Icari furorem imitantur. 
Quac ne credas illuni fugisse auctorcm, leguntur haec apud 
Ampeliuin II 6: Icarius autem Arcturus nominatus est, cuius 
stella cum exoritur continuas tempcstates faci/. Erigonae autem 
maerori quam egregie Virginis convenit sidus, quod prae dolore 
caput tanto opere obvolvisse dicitur, ut illud omnino non ad- 
pareat! 48 ) Exspectandum igitur, eum qui cctera tam apte omnia 
elegit ac disposuit, etiam in Canis persona certam probamque ratio- 
nem spectasse. Iam haec reputa: Procyon neque in terris agit quic- 
quam — nisi quod moritur — neque in astris efficerc existima- 
tur. Contra Sirius non modo in Eratosthcnis elegia co fungi- 
tur munere, ut domini caedem furibundo ululatu cum Erigona 
communicet ipsamque dentibus vesti iniectis ad Icari corpus 
perducat, vcrum in cacio saevirc adco semper est creditus, ut 
ad ortum eius matutinum intolerabilis caloris aestivi initium ho- 
mines referant, velut est apud Homerum X 28 

Xct^nqótatog fièv oy 1 ititi, xaxòv óé ts <Jfjpa tétvxtcu. 

Itaque Sirium ante Procyonem in Icari fabula canis negotio prae- 
fuisse arbitror. 

2. l De sideribus' eum quem quaerimus scriptorem dedita 

opera egisse quam maxime est probabile. Cur Sirium quaeso 

ex fabula removit substituitque rrocyouera, nisi alii cuidam ca- 

tasterismo (Orionis crederes) Sirium iam destinaverat? Ultro 

• 

* 7 ) Verba sunt scholiorum Sangermanensium p. 181, 23 Breysig (p. 193 
Robert). 

♦8) Ad idem fere redit Catast. IX p. 84: o'ì ài Tixqv («vrìiv Myovot)' óiò 
àxé(f<tkov avrijv axijfAttjiiovotv. 



Digitized by Google 



104 



DE ERATOSTHENIS 



tum ad Procyonem devenit, quandoquidem carere cane ne in 
cacio quidem Erigona dcbuit. — Quodsi Aquariura idem ex 
Aristaci fabula non cxplicavit, illius quoque sidus alii cuidam 
familiae rcservatum fuisse haud inepta est conicctura. 

3. Hcroas Atticos praesertim in cacio illuni indagasse ex ipsis 
Icari Erigonaeque personis manifestimi. 

4. De Ilermippo cogitare non licet, quippe qui repudiata 
Icari familia rhilomelum in Boote indagaverit, in Plaustro maiore 
aratrum eius a bubus duobus tractum 49 ). 

Contra in Hegcsianactem omnia simili quadrant quae enu- 
meravi indicia. Quid? Quod Aquarium prò Deucalione Attico 
Hegesianax habuit? Quod vel Triptolemum fata Icari gemella 
Sophoclis secutus tragoediam caelo idem nobilitavit? 60 ) Nisi 
igitur fallor, Hegcsianactem tenemus Erigonae Eratosthenicae 
redactorem. 

Hjgin. Astr. II 4 38. 
™) ib. p. 70. Robert p. 222. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



1 05 



IIPirONH"). 

L 

Intrat Bacchus apud Icarium. Unde eum Eratosthenes ar- 
cessiverit, utrum defatigatum et solimi an satyrorum choro cir- 
cumdatum in fragmentis reticetur. Nani versimi quem ex elegia 
Stephanus Byzantius s. v. «tfrt» (= fr. XXVI Hiller.) adfert: 
Xéyticci à<Sxv xaì o òrjpog, wg ^Egaiotfd-évrjg tv *Hqiyóvi\' 

eìtióvs fi2 ) òri OoQtxov xctXòv Xxavtv %òog' 
òri óè óypog OoQixóg, dijXov: non liquet quo pertineat, quam- 
quam Hillerus ad Bacchimi rcttulit Thoricum adpellentem 58 ). 
Cum enim alter de quo non minus apte dici potuerit Icarius ipse 
inveniatur pagos Atticos peragrans, rem ita non diiudicari posse 
patet. Adde quod Bacchus alibi dicitur") Thebis post Penthei 
mortem profugus ad Icarium devertisso. Optio igitur inter The- 
bas et Thoricum data est. Quodsi idonea causa cur Icarius Thori- 

• r ' 1 ) In enarrando Erigonae argumento rem ita plerumque institui, ut 
tcstcs supra compositos tacite adbiberoin. — Icaruni prò Icario dixisse ar- 
bitror Eratosthenem propter 16 'Ixhqiov óyos et '/x«'p*o* p. 60. Favet con- 
iecturae etiam 'IxaQuàyij supra p. 92 et y lvaxmv*\ Callini. Dian. 254 ab "ivuyoc 
formata al. Nonnus suum auctorem secutus 'IxÙQtos praetulit. Tollitur hac 
ratione etiam iusta Hilleri offensio /. 106. — Icariani ad vicum Ku^ay sub 
Hymcttiun situili Pirtaces et, Osannus < Verh. d. Cassler Phil.- Vers. p. 26> vel 
ob nominimi similitudinem rettulerunt. Accedit quod ibidem titilli nounulli 
Icariensium inventi sunt cf. 'E<jt)fi. ngy. 1378. C. I. G. I p. 501. Quod 
formam „7x«e»o£ u inveniri in titulis pronnntiavit Milchhofer Text zum Atlas 
voti Attica II p. 28 s., niero errori tribuendum est. — Icarium montem Hy- 
metti partem fuisse bine et ex iis, quae p. 81 s. disputavi, licet suspicari. 

&*) De scriptura cf. Jlilìer. p,<ò\. 

M ) Cf. hymn. in Cer. hom. 125 s. 

**) Non». XLVI 369. Schol. Ar. Equ. 697 «f yii^ijuijnjp lag iqoqnq, 
ovtw xaì Aióvvaog 'ixaqiqt qiioSfvictg Ww^f éeÒQoy, Sri. <fiXoq<(ìói>btc aviov 
viltà é$uio lìjv vpQtv ytvyovia iov IT(v&iu)(. Hinc schol. Aristidis Pan. p. 26 
Frommel. — Pberecydes (schol. 2, 486) nympbis Dodonaeis (= IIyadibus) co- 
mitibus Bacchum cui vinum daret refert quaesiisse : avrai ityfyaoat iòv Jió- 
vvoov négt^taav ovv avrip lìjv éìqe&eìoav «nmkov ino iov &tov rote àv&Q<ó- 
noic x^t^óftévat. Secuntur Lycurgi insidiae. 



Digitized by Google 



km; 



DE ERATOSTHENIS 



cum attigerit cxcogitari ex fabulae ratione potest, Baccho Thebae 
crunt relinquendae. Et hoc quidem infra loco suo ostendam; 
nolo nunc advenara deserere. 

Intrat ex Pcnthei insidiis nondum recreatus, credo sine co- 
mitibus, ut apud Hegesianactem, certe non cum multis, quippe 
qui in pauperem Icari casam recipi non potuissent Confestim 
scnem persensisse puto aliquid divinae potestatis, velut apud 
Nonnum v. 37 s.: 

ayoavXoig de nóÓ€<J<ft yéq<av ixóosviv àXfatvg 

à&Qtj<ra$ JtóvxHSov inyXvóa. 
Advenam invitat, secum ut remaneat et cenam praeparaturus in 
camino ignem accendit. Quo spectat fr. XXVII Ililler. < = schol. 
Dionys. Thr. p. 654): ix tovtov (verbo avvco) avvòg xal §av- 
yo's, otxsq xoiveog ptp ò^vvttcu, Idvitxóig óè fictQvvixai' Ct^aivn 
àè tijy xdfitvoy, tag naqà t& '/^arotf^Vé* ' 

I (Jtécaov <T i\avCato (iavvóv 
yyovì> v(pn\%èV 

'Locum conicias de Icario dictum esse, qui cum hiberno tempore 
Bacchus ad se venisset, ut hospitaliter illum acciperet, ignem 
accendit' (scil. frigoris causa) adnotat Bergkius {Analecla 
Alexandrina II /. 17). At aestate venit Bacchus: quo de paullo 
post accuratius dicendum est. Itaque ad parandam cenam ignem 
Icarius accendit. Quid coxerit ex Plinio {N. H. XXII 86 = fr. 
XXVIII), quem ad Erigonam iure rcducunt, concludere licet: 
Scolymum quoque in ethos recepii oriens et alio nomine limo- 
niam adpellavit. Frutex est nunquam cubitali altior cristis 

II foliorum oc radice nigra sed dulci, Eratostheni quoque laudata 
in pauperi cena. 

Etiam alios cibos deo Icarium adposuisse suspicor"); car- 
nem non credo, quia 4 pauperem' eius cenam praeter Plinium ex 
Eratosthenis Carmine laudat Panegyricus in Messalam v. 7 s. 
(supra p. 91): . 

Est nobis voluisse satis; nec munera parva 
respueris. Etiam Phoebo gratissima dona 

5a ) De reliquo cenae adparatu, de quo possit cogitali, cf. Naekii Heca- 
len (op. II p. 133 s.) 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



107 



Cres ttdit et cutictis Baccho iucundior hospes 
Icarus etc. 
Conferatur etiam Nonnus v. 37 s.: 

xcdXufvtMv òé 
xoiqavov TjixtQióiov òXiyi\ 2-«»V«rtf« tqané^i\. 
Edere incipiunt deus et homo. Cum lac adferret Erigona, inter- 
cedit Bacchus et utres vini plenos -producit, Nonnus 40 s.: 
^Hqiyóvri <T èxéqaadsv à(f>va<Soixévq yXayog alyuiv' 
àXXd s Bdx%og SQVxe, (fiXodtÓQyw óè ysqaioì 
danari t Xvcinóvoio né&yg iyxvf*ovag àcfxovg. 
Etiam craterem donasse Bacchum inde conligo, quod postea inter 
sidera 'Icari poculum' conlocatum est. Qua re Nonni testimonium 
v. 43 s. confirmatur: 

ós^mqjj evoófjtov sx<*ty dénag fjóéog oivov 
aqtyev 'IxaQÌtù t (f ilty ó' ^tìnu^sio f»t>#a> 56 ). 
Icario propinat. Qui ubi primum degustavit, vini et suavitatem 
et vim collaudare debuit et interrogare, quid sibi 'purpurea illa 
aqua' vellet, cur tam esset dulcis odora efficax, unde proveniret: 
ita etiam ex satyris in Sophoclis 'Dionysiaco' {fr. 175 Nauck) 
quaeritur: 

nóirev not 1 àXvnov codi- 
evqov av&og àviag; 
Talem in conexum quadrat Eratosthenis de potu per pulmonem 
transeunti versiculus fr. XXIX (= Plutarch. conv. disp. p. 699 a) : 
ndqsg óè xal tòv xopxpòv ì Eqato(Jd'éft}V Xéyovza* 
xal (lad-vv àxQ^Ta nysvfiova ttyyófisvog, III 
scil. Icarius. 

Gonsentaneum est respondisse deum, uvarum illum esse li- 
quorem, et virtutes eius vitiaque explanasse. Qui si immo- 
dice hauritur, homines inflammat et mente privat fr. XXXIV 
(= Athen. II p. SQe) xatà óè tòv Kvqr}vaiov nonjtijv 
olvóg voi nvqì laov $x €t P&os* *S avóqag 

sX&ì}' xvfxalvei ó y ola Aifivaaav aXct 

M ) Conferatur Execiae pictura vascularis qua Bacchus conspicitur can- 
tharum vitisque germina tradens Oenopioni Chio in amphora musei Britannici 
no. 554. 



108 



DE ERATOSTHENIS 



IV pOQt/jg jj« vótog' tà dè xccì xsxQVpiAéva (f alvei 

(ìv<S<sóSbv ix ó' àvÓQàv navi' ètiva& vóov* 7 ). 
Adfirmat cum Bergkio Hillerus, poetam hos versus post caedem 
Icari ab ebriis perpctratam quasi ipsum esse locutum. Tale quid 
num fecerit in illa elegia incertum, certum vel ex fabulae indole, 
Icario Bacchum quomodo vino utendum csset monstrasse. Huic 
igitur loco, quo aptiorem cquidem non invenio, cum Osanno 
versus inserui. 

Vinum si modice bibitur et aqua mixtum — ita pergcntem 
mihi fingo deum — mortalibus nihil est salubrius, ad laetitiam 
excitandam nihil utilius: Konn. 53 s.: 

QÌVOlQXOi óé 

(ìóiQVfg àvÓQOfitijg Traiyovég eia tv ocvi^g. 
Vix unum seni poculum satisfecit; Nonno Icarium ad extremam 
ebrietatem sensìm processisse placuit. Bibunt igitur, pocula 
replet Erigona : Nonn. v. 58 s. : 

xaì nitv teXXo (iti' àXXo ytqtav (f>vxotqyòg àkoìtvg 
oltìiQov Ì%idv uxÓqìjtop evQQa&afiiyyog èéQ(frjg ' 
xovgrj d* àviì ycéXaxrog àqv(foa(Aéyfj %v(Siv oìvov 
(OQfye x*'(?* xvntXXov* ttag i[i£&v<f<fe zoxija. 
Bibisse et ipsam Erigonam ex Ovidii Metani. VI 125 conclusit 
Otto Jahnius (Arch. Bcitr. p. 206 «.), ubi inter puellas a diis 
dilectas Erigonae mentio ita inicitur: 

Liber ut Erigonen falsa deceperit uva . . . 
At altera obfertur explicatio aliquanto probabilior, de qua statim 
disseram. Ab Eratosthene haec mutuatum esse Ovidium inde 
verisimile, quod solam Eratosthenis fabellam solet respicere, cuius 
rei documenta iam supra attuli. 

Hospitii liberalitatem ut remuneretur, ducit extra casam ad 
vitem maturis uvis scatentem, uvam monstrat et obfert gustan- 
dam: ita haec vno&éatuig verba '(Icario) propter iustitiam et 
pietatem existimaiur Liber vinum et vitem et uvam tradidisse' 
interpretari licebit. 

Athenienses cum uvam degustarent, Baccho festum agebant, 



57) Cf. Panyas. apud Athen. II p. 37 <r, Cypria ib. } Theogn. v. 491 s., al. 



Digitized by Google 



TRIGONA. 



100 



quod quoniam brevi ante vindemiam celebrabatur IlqoxQvyma 
dictum est. Eratosthenes cum primam uvam gustandi occasionem 
in elegia illa enarraret, simul Protrygaeorum alttov indidem 
derivasse putandus est. Amplius progredior. Exstat enim splen- 
dida supra dextram Virginis alam stella antiquitus ") IJqotqv- 
yaioq vel nQOTQvytjtyQ vocata: tiqò yàq rijs tov tQvyqzov u>Qag 
èXiyov TiQoavaiéMsi™). Qui si aestate in caelo mane exoritur 
— quem ortum dicunt mundanum — vindemiam proxime susci- 
piendam esse Graeci credebant 60 ). Scitu autem dignum est, ab 
Arato 81 ) Hipparcho") Gemino 63 ) extra Virginis figuram Pro- 
trygeterem per se solum conlocari, cum in 'Catasterismis' Vir- 
gini iam adiunctus sit 04 ). Ab Eratosthene, qui quam plurima 

58 ) Iam ante Eucfcemonem Metonis aequalem, de quo cf. Gemin. xqòvoi 
thìMotv (Petairii Uranolog lutti p. 60^ Tt]v JTnQftéyov óttt7TOQtvfTtti ó °H\io$ 
iv ììfiéQaig I . . . tv óè ty 1 yfiiQQ Evxrr^xovi nQOTQvyrjiriQ (faiveiat, tnnéXXti 
ó*è xaì Aqxxovoos xrk. 

59) Schol. ad Arat. v. 137. 

60) Hes. Opp. v. 607 s.: 

tèi' av <T 'ilctQtov xaì ZtlQtos ts fxéaov fk&^ 
oiiQttvóv, /ìqxtovqov $' iatSy QoóoóaxTvlos 'Hfós, 
w JJégat], tóm nàvtas ànóÓQtnt otxaóe pórQvg. 
AdnotatProclus: tv rovxy o" ovv t$ x«iotjì, 05 toitv'HMov Cvyòv fitrfl»óvfo( xaì 
lijglIaQ&évov étpae àvtaxovarjs,y7taQavttTaiti òAqxtovqos, xékéieiToveflÓT(tvgT{fi- 
veiv xaì yÒQÓ IlQOT(>vyr}TT)Q xalovfiévog èyos rórt y(vtrai tx(favrj(. 

61) Arat. v. 137 s.\ 

ir\v ó' vnl(> à[i<fiOTé(X0V wfitov tlklooirai àotrjQ 
lóaaog (aìv fiéyé&a, 10/5 S' tyxtffitvog atyktj 
oaaoe xaì fxéyalTjs oiQtjv \jno<f.<ttviiai v Aqxjov. 

Post v. 137 in Marciano hic legitur versus 

<Jf£*T«pjj niiqvyr ITQoiQvyqjtìQ 0*' aire xakétrai' 

Iure ciciunt cditores, quia orationis turbat conexum. 

62 ) Tijff IlttQ&évov txQxofjét»]!; àvaifkkuv o ti Kvtov «varéiukxe xaì 1} 
nQVfiva ttjg AQyovs' fieaovgaviì Si rùv akkwv ùottytov o re fjQOTQvyrjti]o xaì 
irjg IlaQ&évov ò tffffòj oifios. 

M ) Cap. II ó Sì nafta ir\v St$iàv rfjg TIuqMvov nifQvya xdfAtvoq Xap- 
nobq àcntQtaxog iTQOiQvyriTÌjQ òvo/uàttiai. 

M ) P. 84 Robert'. 8 ó*' iv rjj Stt-ià nriqvyi fieta£v iov re difiov xaì tov 
axoov tìjs nityvyos IlQOTQvytjjTig xaléiiat. Ex 'Catasterismis' vel ex 
eorum commentario Àrateo saec. I — II interpolationem adn. 61 indicatam pro- 
venisse ipsa verborum docet similitudo. 



Digitized by Google 



110 



DE EUATOSTHENIS 



sidera ex 65 ) fabula Icaricnsium Bacchica explicare studeret, qui 
Erigonam uviferam proximc ad Protrygeterem indagaret, postu- 
landum paene est, ut stellam illam — cuius et nomine et ere- 
dita a Graecis natura ultro invitabatur — cum Erigonae ca- 
tasterismo coniunxerit. Iam 'Dionysi Protrygaei' cui Protrygaea 
Attici agebant quis est quin statini meminerit? Quid plura: 
deum ipsum in stella illa Eratosthenes investigavit. Neque id 
quidem inepte. Nam non modo planetas ex Graecorura opinione 
dii occupabant, verum inter ipsa sidera fixa sibi sedem eligere 
non dedignabantur. Iuppiter aegre evitatis Saturni insidiis simul 
cum nutricibus ad caelum se transtulit — %ò o^pa xaztpnéQiaev 
— nutrices in Ursas teste Aglaosthene Naxio 66 ) se ipsum in 
Draconem convertens. Cererem — vel Isin vel Fortunam vel 
Atargatin 67 ) — ad Virginem, Anubin ad Sirium rettulerunt astro- 
nomi 08 ). Nec neglegendum est, quam praeclare in comparanda 
et cum diis 09 ) et cum mortalibus 70 ) stellarum natura ipse pater 
Homerus praeiverit 71 ). Iam ad falsarium istum qui Plutarchi 
auctoritatem ementitur redeundum. Testantem audimus quae 
nobis videmur exeogitasse probabiliter. Novisse hominem con- 
stat 'Erigonen': confirmat stellam Protrygeterem, nisi quod crassa 
Minerva ut solet exaggerando quattuor Protrygeteres prò uno 
comminiscitur 'ò dè Kqóvoq Ttdvxaq xaTrjcfTéQttié • xài ot fitv xa- 
Xovvtcu /TQOTQvyiiTrjQsg'. 

e &) Robert, p. 223 1 Si quis poetarum Alexandrinorum in sideribus ùtterpre- 
tandis lusus penitus cognoverit, is non unum tantum sed complura siderum si- 
mul ex tali fabula explicari solere non ignorat. Res ita est et ita tenenda. 
66) Catast. HI p. 62 R; ib. p. 25 s. 
' 67) Supra p. 86. 

68) Avien. 282 s. <cl. Catast. IX p. 84>, schol. Apollon. Rhod. II 517. 

69) De Venere cf. A415s.: 

olov S' àaxioa r^xs Kqovov rtaìs dyxvXofi^rtto 
r) vatnriot tÌqos r]k ot(mt<>ì ivqù Xaùv 
XapnQÓv rov Si re noXXol ànò amv&fjQes Unat' 
jffi tìxvl' r)t1-tv Ini x&óva IlaXXàs Idd-^mq. 

70 ) Achillem cum Sirio comparavit X 25 s., Astyanactem cum 'stella for- 
mosa' {IvaXiyxtov itaréoi xuXw) Z 401. 

71 ) Etiam Plato, cuius dogmata Eratosthenes tu «3 tmyoaq\ofAÌv<a ìlXanavixià 
(p. 168 s. Bernhard}), respeiit, stellas deos dixit Leg. X p. 886 s. XDI p. 967 s. 



Digitized by Google 



ERIGONA. HI 

Duo igitur anta ex uva gustata repetivisse Eratosthenes 
mihi videtur, festum Protrygaeorum diem et stellam Protryge- 
terem. Quae si recte dissentì, aestate mense Boédromio ra ) 
Bacchus diversatus esse apud Icarium fingitur. 

De Protrygaeorum institutione piane eadem atque Era- 
tosthenes Tyrii narrasse perhibentur ab Achille Tatio {xàv 
nsQì Asvxlnmjv xal KUnoy&vta II 2, p. 58 Hercher). Neque 
aliter ea quae antecessissent de rive quodam Tyrio Tyrii illi 
praedicabant. Pauperi enim pastori — qui nomine caret — 
Bacchum propter hospitalitatem inter cenam donasse vinum, 
postea in horto casae adiacenti uvam ostendisse et obtulisse 
gustandam: unde aìxiov Protrygaeorum repetendum esse. Nec 
satis: etiam de exornanda fabula 'Tyrii' vel in minutissimis certant 
cum Eratosthene, et tantum abest, hoc ut fugerit Achillem, ut 
veritus, ne quis notae narrationis Atticae cum ignota Tyria simili- 
tudinem demiretur, statim in initio 'ad Athenienses a Tyriis 
transiisse fabulam* admoneat: vel potius ad Eratosthenem, qui 
stella Protrygetere permotus ut vidimus Protrygaeorum causam 
elegiae suae inseruit. Aut igitur Eratosthenes revera Tyriorum 
mythum expressit aut Eratosthenis narratiunculam — quam sese 
dicit novisse: olov xòv 'IxaQtov *A&ijvaToi> Xéyovóiv — ad Tyrios 
transtulisse Achilles est censendus. Quaestio proposita ex huius 
generis scriptorum more diiudicatur, qui inventa Alexandrina 
potissimum ita solent usurpare, ut simul ad reconditas et miri- 
ficas origines revocent. Et profecto obscuravit quidem Achilles 
Tatius elegantiam lususque poetae Alexandrini minime tamen 
sustulit: id quod statim erit perspectum, postquam caput illud 
adscripsero: 

(Kal oqxi ìnènavxo x&v xid-aquspóttòV xal nàXivxov óelnvov 
xatqòg yv ijv yàg éooxrj Uqoxqvyaiov Jiovvaov tòte' xòv yàq /Éió- 
vvaov Tvqioi vopitovaw èavxJSvj ènei xal xòv Kàófiov (iv&ov 
aóovtsw xal xijg èoQirjg óttjyovvxai naviga pv&ov' olvov ovx 
elvai noxe nag' av&Qtónoig ov xòv fiéXava, xòv àv&otffJtiaVj ov 
xòv xijg BifiXlvtjg àfinelovj ov xòv MctQwvog xòv 0Q^xiov y ov xòv 

72 ) A. Mommsen., Heortologie tab. II. 



Digitized by Google 



112 



DE ERATOSTHEKIS 



Xtop xòp ix Aaxaiptjg, ov xòp^lxaqov lòv PtjdHOTijv, àXXà xoviovg fitp 
ànapiag ànoixovg slpai, Tvqìùùp àfinéX(ap)' xqp óè notùxtiP naq' 
avxoìg tfvpai x<ap oìpcùp fAtjxéoa' tfpat yàq ixtì (fiXó&póp xipa 
(ìovxóXoVj oìov xòp ^IxàoiopA&riPaloi Xtyovai, xaì tomov ipiav&a 
iov nv9ov ytpéo&ai Tiaiéga [oaov Axxixòp tlvcti óoxtìp]- ini 
ioviop rjxev 6 Jtóvvaog xòp fiovxóXov o d 1 avviò naoaii&ij- 
kSìv, offa yij (féqti xaì dfia^a fioap' noiòp ó' rjp naq y avxoTg, olop 
xaì ó (ìovg snivtv' ovnw yàq xò dfinéXiPOP jjv ó Jiópvffog 
inaiptl rìjs (fdoyqoffi'pyg top povxóXop xaì avido nqonlpsi xvXtxa 
<f iXotti<riap- io ót noiòv otpog ìjp' o ót ntùp 

(xaì pafrvp àxQìjiM nvtvfiopa xtyyófttpog) 
vip 1 ijóopijg paxxtviTai xaì Xéytt nqòg xòp &eóp' nó&tp, « ìsépe, 
coi xò vótaq xovto tò noQ<pvQOVV; [nó&tp ovuog tvqtg aipa ylvxvj] 
ov yàq iffxip ixtìpo zò xafiaì qéov tò pip yàq tìg xà ffiéqpu xaxa- 
(iaiì'si xaì Xtnxrjp s%ti xqp ijóop^p, zovto ót xaì nqò xov ffiópa- 
xog xàg qlpag tvqqaiptr xaì #</oVrt ptp xpv%qóp iffttp, tìg itjp 
yaffxéqa ót xaxa&oqòp àpdnttt xdiwfrtp nvq ijóopijg' xaì 6 
Jtópvffog e(ptj' xovx' ifftip ònoiqug vówq [tovv' iffxìv alpa 
(ìoxqva>p] • 

(oìpóg tot, nvqì loop e^ti pépog, ftV àv ig dvóqag 
ZXd-t}' xvfiatptt ó' ola Alpvffffav dXa 
(ìoqérjg póxog ' xà ót xaì xèXQvpfiéva (paiptt 
fivffffó&tv ix tT àpÓQÓP nàpx' ittpa& póop). 
àyei nqòg xì\p àpntlop 6 &tòg xòp (iovxóXop xaì %Cóp (ìoxqvmp 
Xafiirìv dfxa xaì &Xi(iu)p xaì óttxpvg xtjp ufintXop, xovto fttp iffnp 
i(f tj xò vótaq, xovto <T ri nrjyij. "O {tip ovp ovxwg rìg dp&Qomovg 
naoijX&ép, <àg ò Tvqìwp Xóyog 73 ). 

73 ) Subsocuntur haec apud Achillem: éoQjijv Ó' Hyovaiv Ixefvtjv t^v 
fxéQttv Ixeivtp if'J Oé^' (f tXortfiov/AiVos ovv 6 naiijQ t« t' alXu n agito xtvàoctg tìs 
tò àttnvov frtyff nokvitliaiaia xaì x^ar^Qa n aoé&rjxe tòv IfQÒv tov 
&tov fitta tòv riavxov iov Xiov ótvTiQOV 'Yàlov pìv tò nùv tyyov òoatQvy- 
T ftévrje' xvxlb) <T avròv (cunfXoi ntqiiaiUfov ano iov xqoi^qoì nafVTtvftévai' 
ol di (ìÓTQvts 7I«»tij ntQixtxQafitw ò/Li(fa$ uh avrtòr 'éxaoios, oaov f\v xtvòg 
ò xqottìq' tàv dt lyxt'js oìvov, xaià ftiXQÙv ó (ìótqv$ vnontoxàttiai xaì ora- 
(fvXijv itjv o(À(f<axa notti' dtóvvoos <f' ItTtivittoiai t<5v (IotqvuìV) iva tt}V 
uftntXov yftoQyìj xtX. Crater divinus redit apud Nonnum v. 127 IntonafyM' dè 
TQanéCtj | Tvifjf fxfOr^ xgrjt^u. 



Digitized by LiOOQlc 



ERIGONA. 



113 



Postquam uvam Icario obtulit, ostendit quomodo nasceretur. 
Sevit igitur cum eo, sata coluit per omncs incrementi gradus, dum 
ad maturitatem perduxisset: 

Nonn. Qbs.: àyQovòfiM dè yèQovu (fvitjxópoi; lanaae óccipav 
xXìjfiaTa {ìoxQvóèVTa (fiktvux ówQa tganéCtig' 
xcti fiiv ava% èòióu&v às^Kf vioì rivi ié%vt) 
xkàadat po&Qtà(fcu te (ìaXtTv %' hi xltj{Aaia yvqoig. 
Denique imperat, ut ad ceteros homines haec omnia propaget: 
Hygin. /. e: Icario propter iustitiam et pielatem existimatur V 
Liber pater vinum et vitem et uvam tradidisse, ut ostenderet 
hominibus, quomodo sercrctur et quid ex eo nasceretur, et cum 
esset natum, quomodo id uti oporteret. 

His peractis — si testium silentio fides habenda — Bacchus 
iamiam refectus discessit. 

IL 

Icarius quod modo didicisset usu ipse experturus colere 
vineam coepit. Qui cum sevisset vitem et diligentissime admi- 
nistrando floridam facile fecisset, di citar hircus in vineam se 
coniecisse et quae ibi tetierrima /olia videret decerpsisse. Quo VI 
facto Icariani irato animo tulisse eumque interfecisse et ex felle 
eius utrem fecisse ac vento plenum praeligasse et in medium 
proiccisse suosque sodales circuiti cum saltare coegisse. Itaque 
Eratosthenes ail: 

J fxd(>ioi io'#t 7TQ(Zia nfQÌ iqayov (DQxqffavto. 
Tria aetia hac Hygini narratione continentur: primum cur Bac- 
cho hircus immoletur, deinde Ascoliorum origo, quae Choum 
diebus celebrabantur Atheuis 74 ); tertium versus ilio complectitur, 
quocum ex praecedentibus nihil nisi verba ' suosque sodales cir- 
cuiti eum (scil. 'hircum', non 'utrem') saltare coegisse' coniun- 
genda sunt: nani confudisse Ilyginum illud l n€QÌ tqayov ÒQXtMtrcu' 

<*) Suid. s. v. àaxhiXtuOfiós- . . . triduo tft tioxòi fifyuq ii((fvar)^voq tv 
r// lùv Xotòv (OQTrj, t<f ' ov rovi 7ì(tovìttq 7iQÌ>s àydSvitg talliva f lòv 71qo- 
ntóvta <uc rixriauvta Xau^àvttv ùaxóv (ex Didyino cf. schol. Aristoph. Pluf, 
v. 112i)>. Alciphron. Ili 51. A. Mommsen, Heortologie p. 364 //. 301 n. 
Philolog. L'i.turiucLuugen VI. g 



> 



Digitized by Google 



114 



DE ERATOSTHENIS 



et 'per utrera vento praeligatuin saltare' supra p. 61 s. exposui. 
Hoc ascoliasmum, illud chori saltationem tragicam indicat, cui 
ipse praeest Icarius tanquam choregus, qui sodales saltare iubet. 

Adparet circa hircum — altari admotum sed nondum macta- 
tum — prius esse saltatum quam circa utrein immolato de- 
tractum. Quodsi post Ascoliorum originem illud posuit Hyginus, 
ipsius neglegentiae hoc tribuendum 75 ). Quid? si Eratosthenes 
quartum quoddain addidit alnov ex hirco deductum? si 'vilem ob 
hircum' iam tunc lcarienses certaverunt? Mihiquidem hoc propterea 
constat, quia cum tribus illis aetiis Eratosthenicis illud quod dixi 
quartum a Vergilio ita coniungitur Georg. II 370 s.: 
Texendae saepes etiam et pecus omne tenendum, 
praecipue dum frons ietterà imprudensque laborum; 
cui super indignas hìemes solemque potentem 
silvestres uri assidue capreaeque sequaces 
illudunt, pascuntur oves avidaeque iuvencae. 
Frigora nec tantum cana concreta pruina 
aut gravis incumbens scopulìs arentibus aestas, 
quantum UH nocuere greges durique venenum 
dentis et ad morsum signata in stirpe circatrix. 
380 Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris 
caeditur et veteres ineunt proscenia ludi 16 ). 

7 $) Facilior mihi haec ratio videtur quam Hilleri, qui et ipse quidem 
turbatimi ab Hygino putat orationis concxum, verum non ex vicinia sed 
longe versum illum arcessit ex prooeinio elegiae, ubi accuratius Eratosthenem 
de ludorum scenicorum origine et incrementis egisse coniectat: ortos esse 
illos Vxapfor, ró#t tiquìju n(QÌ TQayov >J<T«»To, dein ad ceteros Atticos per- 
ductos. At num elegia tale exordium habuerit incertum, certuni ex ipso ilio 
versiculo. ex hirci audacia aìimv tragoediae derivasse Eratosthenem. Suo 
igitur loco narrationem illam mihi videor reddidisse. Ceterum similem in 
modum Tibullus I 7, 34 j. e vino et saltationem solemnem et muaicam de- 
ducit. — Etiam Vergilius Georg. II 393 s. conferatur: 
Ergo rite suum Baccho dicemus honorem 
carminibus patriis, lancesque et liba feremus, 
et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram, 
pinguìaque in veribus torrebimus exta colurnis. 
7C ) Schol. ad. h. I. ; Dionysia antiquissima enim, quae confecta vindemia 



Digitized by Google 



ERIGONA. 115 

Praemiaque ingenìis pagos et compita circum 
Thesidae fosuere atque inter focaia laeti 
mollìbus in prati s unctos saluere per utres 77 ). 
Idem ex Vairone tradidit Diomcdes III 487 Keil.: Tragoedia 
ut quidam a tqàyoì et wdijf dieta est, quoniam olim actoribus 
tragicis TQayog i. e. hircus praemium cantus proponcbalur, qui 
Liberalibus die festo Libero patri ob hoc ipsum immolabatur, 
quia, utait Varrò, depascit vitem (cf. Hermes 1883 /. 340). Quam- 
quam iam a Leonida Tarentino 78 ) descripta erat illa birci auda- 
cia, tamen eam ante Eratosthenem aut ad Icari vineam transi- 
isse aut omnino cum tragoediae ortu cohaesisse testimoniis pro- 
bari nequit. Nani Porphyrius de abst. II 10 cuyu <T tv 'Ixaoiq 
vijg IdTTtxijg $xeiQ(aactVTO nqCùxov , or* a^mì.ov àné&QKftv ad 
Theophrasti 'de pietate' librimi cur referatur, causam Robertus 
monuit 79 ) non esse idoneam. 

Paullatim uvae maturescunt, vindemia instituitur, eratque oc- 
casio ex vindemiantium vel ex vindemia feriantium laetitia usuimi 
festorumque causas derivare 80 ). Comoediam, quae iuxta tragoe- 
diam deposcitur, fere spondeo, cura praesertim ut Thespis ita 
Susario, comoediae qui fertur inventor, Icariam iam sat antiquo 
tempore ab Atheniensibus traductus sit 81 ). Iam qui lasci viam 
comoediae ad primam Icariensium vindemiam revocatam trade- 
ret, auctor Athenaei exstitit II p. 40» s.: ànò fié^ijg xaì $ itjg 
xwnwólag xaì f\ x^g tqayiùdiag evqeGig èv 'Ixaqta tr^g ^Antx^g 



77 ) Totus a Vergilii descriptione pendet Euanthius rhetor {Terentii co- 
moediae ed. Venetìis 1608 p. 3.T.). 

78 ) Anthol. Pai. IX 90. De asino vitem depascenti cf. Paus. II 38, 3. 

79 ) Catast. p. 7 n. Bernays, Theophrast ùber die Frommigkeit p. 61. Dil- 
they, Annali d. I. 1876 p. 294 s. 

80) Cf. TOull. I 7, 39 j. : 

Bacchus et agricolae magno confecta labore 
pectora tristitiae dissoluenda dedit. 

81 ) Cf. marmar Parium ep. 54 — 55 «p/ovio? 'A^i\v^(Si /tapactiov tov étv- 
légoi'f à(f f ov tv lA&rìvats xw/Uipdftir X°Q°$ tvQÉdtj ortiaayjtov aÙTÒv tùìv '/xa- 
ot((»v tvgóìtos 2ovau^((avoq xaì à&kov iié&t) rt^iàrov la^aóiov uqoij(oì xaì 
oìvov ùinpoQue. Clemens Alex., Strom. p. 308 Potter, xot^ólav di SovaaQltav 
ò '/xuqtfvs {ijvQéy). 

8* 



Digitized by Google 



116 



DE ERATOSTHENTS 



fvoé&ij xaì xcct' ccvtov tòv ryg rgvyijg xaiQOV ov dy xaì 

TQvywóia tò nQcùtov ixX^&ij. Singulare nec traditum alibi illud 
tQvywótac, veriloquium. A faecibus faciei inlitis vel a vino novo 
quod tQvya adpellabant tQvymóiay repetunt antiqui 82 ) aut de tra- 
goedia nomen usurpanti quorum utrumque de industria evitavit 
qui ano tov xarà zòv iyg TQvyqg xatqòv yfvio&at illud derivare 
maluit. Itaque habes lusum aetii qui auctorem, habes 'Erigonam' 
Eratosthenis quae talem quendam lusum desiderai: ex illa igno- 
tum Athenaei auctorem prompsisse non inepte possit coniectari 83 ). 

ni. 

His rebus peractis iter Atticura a deo imperatum Icarius 
suscipit, utres vino refertos pampinosque quos propagaret plau- 
stro imponit; quapropter Bouhqg — boum agitator — in caelo 
nominatur 84 ). Patet igitur Eratosthenem simul cum plaustro 

82 ) Cf. nfQl xùìfUfHtias HI ls. (Duebner.): t>)*> (tvrf}y dì (comoediain) xaì 
TQiyqxSiav </«ffì tfiù tu tote tvdoxiuovaiv Irti t<j5 A^vai^ yltìxog ótóooflai, 
oniQ txaÀow ìfjCya' % ozi uì]jioì nqoaumtimv r\ior\^.(vhìV Tfjvyì JiayQioVTfg t« 
7igóa<ona vntxoiVovio. 

83 J Recipiunt inter fragmenta Erigonae locum de ami et u quodam Dio- 
nysiaco : qui si iure ad Erigonam refertur vis potuit alibi atque in ludorum 
descriptione memorari. Hesyck. s. v. ùyQtjvot' (~= fr. XXXII) óixrvotiMg, u 
neoiTt&tVTat ol pctxxevoiTèg Jioviiaur 'F.naroaiHrris dì avrò xaleì j'pijm' ?) 
yorjvov Etym. Alagn. s. v. ayQjjrov' noixttov tofoìv àixivoitàfq- xaì ìvÓvpa 
noióv Tamen cura Hillero fatendura, nullam videri causam, cur in libris 
'de antiqua coraoedia' tale quid tractatum esse negetur. Itaque satius duxi 
fragmento ut incerto abstinuisse. 

8 *) Of. supra p. 61. Hygin. I. c. Schol. Od. t 272 ò Jioo')T7}S xaì Aqxto- 
(fì'XaS xaitìrat' xa\ Soxti fh'tti ò '/xaQiog- BowTrjg ài Xtytiai . . . trtèì ó 7*«x- 
Qtoe tnì àutt^ùv naQtxófAiCe tov oìvov. Etymologia haec vulgaris, velut apud 
Manilium I 323*.: 

A tergo nitet Arctophylax idemque Bootes, 
quod stimulis iunctis instat de more iuvencis. 

Avien. 257 j.: 

Arctophylax, sive ut veteres ceeinere Bootes, 
et licet instanti similis similisque minanti etc. 

Cf. Varrò L. L. VI 4; Gellius II 21; Festus s. v. Septentriones ; Ideler, 

Sternttamen {Berlin 1809) 6. 



Digitized by Google 



KRIGONA. 



117 



boves in Ursae maioris sidere constituisse, ut est apud Hyginum 
II 2 /. 32, Ss.: Plaustrum nominaverunt, quod ex septem stellis 
dune, quae fares et maxime in uno loco viderentur, prò bubus 
haberentur, reliquae autem quinque figuram plaustri similarent : 
itaque et quod proximum /tuie est signiim Boolen nominati 
voluerunt, de quo poster ius plura dicemus (scil. II 4) 8S ). 
Icarium canis Maera nomine comitatur profìcisceiitem. Longius 
iter, quod iusserat Bacchus, reapse fecisse illuni supra monui 
/. 63; conicias eos potissimum per pagos, qui aut ob vini prac- 
stantiam excellerent aut consimilibus Icariensi fabulis sive de 
Bacchi adventu seu de aliis quae bue faciunt rebus celebrcs 
essent. Est enim ea et historicorum et poetarum id temporis 
ratio, ut fabulis nobilioribus per compi ura loca dispersis certam 
quandam originem firmamque sedem adsignent, unde profectae 
ad ceteros homines transierint* 6 ). Velut Semachidae ad pagi 
sui epoiiymum quondam devertisse Bacchum et vimini donasse 
gloriabantur 87 ). Dionysiorum inventionem sibi Acharnenses quo- 
que vindicabant 88 ). Oenoae vel nomine commendabantur. — 
Urbem attigisse Icarium non credo, ne Eleutheras quidem, quo- 
niam harum utraque suara habet historiam a pagis separatali! 89 ). 



85 ) Honnippus, ut Boatty probabiliter derivaret, Plaustrum cadeste prò 
aratro a dnobus bubus tracto venditavit cf. Hygin. II 4 /. 38. 

In promptu est Demetrii Sccpsii de Sibilla Erytbraea narratio {de 
Sibyllarum indicibus p. 17); Callimachi de Iovis patria versiculi (Jiymn, in 
lov. 1 j.); fragmentuin hymni in Bacchum homcrici XXXIV v. 1 — 7 al. 

87 ) Steph. Byz. s. v. 2tjfjnyi<ftu- óijfios Axuxòg àiiò £tj t uaj( ov i V 
rati &vyaTQ«oir fnf&vtó&ti Aióvvnoc, wc «/ tieniti aìrov . . . <f>tXóyoQoe 
M rijc 'EnaxQfae <p;oì ibv Jfjftov. l'nam Semaclii filiain testatur Eusebnis 
chron. I p. 30: xatìi stutjtxuòva ìòv Atvxaliiovos ilòv rir/f tfttai Aiówaov 
tìi ri]v 'Aiitxì}V fXSórrn gtvoì&ijrai — »J.««^V Xft * T j? 9vy«rQÌ aviov vfflQiJn 
J(oQ^oaa9af (it^og <T tjv ovios iov tx £ffiéXt^. Icari us ad Pandionis regnum 
refertur al) Apolhdoro bibl III 14, 7. 

*«) Schol. Stai. Theb. XII 623: 

quaeque rudes thyrsos hederis vestitis Acharnae] 
hoc in loco primum Dionysia et inventa et celebrata dicuntur. 
Cf. Pausan. I 31, 6. 

89 ) Philochorus (fr. 18 M. = Athen. II 38 c> Ampbictyoni tradidit vinura 
donasse Dionysum. Praecesserat Pegasi Eleutherensis cum deo adventus, de 



Digitized by V^OOQle 



118 



DE EKAT0STHEN1S 



Unum paglini posse indicali arbitror, ubi Icarius paulisper 
remanserit. Rodeo enim ad versimi Eratosthenis a Stephano By- 
zantio servatimi, quem supra /. 105 s. nolui conficerc: dame 
ywQoQtxov xalòv Ixavtv tóog. Dixi optionein inter Icarium et 
Macchimi ilari quis Tlioricuni venisset quaerenti: de Erigona 
cogitari iam vetuit Hillerus. Quodsi probabile est, ca potissi- 
umili loca adiisse Icarium, quibus similes sive fabulae sive per- 
sonae fabulares florerent: Thoricum reputa Orionis Attici esse 
patriam, Cephalimi dico venatorem, de quo egregie ita disputa- 
vit Hubertus /. 244 In transcursu monco Cephalum nihil 
alimi esse quam Orionem Attienili. Nimirum ut Me hic quo- 
que ab Aurora rapitur, ex qua cum Phosphorum genuisse dica- 
tur, totani fa buia ni in stella rum or tu occasuque ni ti mani- 
festimi /il. Aecedit quod Cephalo non secus quam Orioni canis 
est ini m ortai is , quem ad Sirium iam veteres mythographi ree- 
tissime retlulcruul 9 "). Quodsi Eratosthcnes cur etiam Inorici 
canis caelestis — idemque Sirius — nobilitaretur explicare vo- 
luit, Icarium cimi Maera sua Thoricum deducere paene debuit. 

Tradit igitur ille rusticis Atticis vimini et vitem ac ducere 
incipit, quae a deo ipse erat edoctus. Quidam cum immoderatius, 
bibissent, venenum rati sesc accepisse senein furibundi occidunt; 
deinde num obdormierint incertum est, certuni, mente sensim 
recuperata permotos animi conscientia corpus in puteum proiecisse: . 
mule aiztov evenit usitatissimum, quod in aquae impuritatc ver- 



quo Atthidoffraphus Pausatila? I 2, 5 Ivtav&n, inquit, xaì IIrrynaó( fariv 
"HXtv&ifitus, us stVyraiois iòv &fòr (ìoiiynytv oirtliifitro ié ni io ir .iélqme 
navi tìnt> àrttuvrjaav it]V ini 'ixttQiov noit tnióijfttttv tov ir eoi 
<cf. I 20, 3. 38, 8>. 

9°) Schol. A 321. Antonin. Liber. c. 41. Aftollod. IT 4,7. Paus. 137, 6. 
Cephali et Erigonae canes Martialis in Lyduie canis epitaphio v. 3 s. coniunxit: 
Lydia dicebar domino fidissima dextro: 
quis non Erigonae mallet habere canemr 
Nec qui Dictaea Cephalum de gente secutus 
Luci/ erae pariter venti ad astra deaeP 
Hesychius s. v. Ktytditfut «jeutem Cephalidas nominai, quae utrum Athenis 
an Thorici liabitaverint an utrobiquo, non liqnet, etsi secus videtnr Bursiano 
{Geographie von Griechenland I 354). 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



119 



satur explicanda 91 ). Etiani canem Icari constanti latratu per- 
seguisse latrones crediderim, vclut est in alio quodam Era- 
tosthenis poemate, quod de Hesiodi morte scripsit 92 ). Profugi 
ex Attica ad Ceoruni regem Aristaeuui Apollinis ex Cyreua 
filium perveniunt, a quo recepti domicilia sibi in insula con- 
stituerunt. 

IV. 

Interim domi sedet Erigona timore ne quid patri diutius 
quam exspectandum erat absenti acciderit percussa. Certuni 
fortasse dierum numerum Icarius protìciscens fìliae indixerat, quo 
dilapso esset rediturus. Innuit hoc Hyginus /. c. : Neque enim 
puella timida auspicati debebat, nisi patrem intcrfcctum, qui 
tot dies ac menses abesset. Cum iam in eo esset, ut patris 
vestigia persequeretur, cauis subito adcurrit ululando calamitatem 
significans. Virginem dentibus vesti iniectis ad puteum, ubi 
insepultus iaccbat Icarius, perduxit. Quem simul ut vidit, dolore 
primum paene exhausta ex puteo removit, remotum in Hymcttum 
montem transtulit: quorum neutrum sinc auxilio alieno puella 
perficere valuit — pastorem Nonnianum putares clamore virginis 
advocatum subvenissc. Huic loco Icarii montis action, si probabilem 
supra /. 82. 105 periclitatus sum coniecturam, erat inserendum. 
Tumulo igitur patri erecto morteque decreta Erigono cum ro- 
gasset a diis, ut eadem qua ipsa nece virgines Àtticae interirent, 
nisi caedes Icari foret vindicata: laqueo in eadem arbore sub qua 
Icarium condiderat sese suspendit. 

Canis remanet dominorum custos, bestias arcet, praetereuntes 
latrando arcessit: ita enim apud Nonnum fabula decurrit (nisi 
quod Procyonem suum non facit latrantem) nec videtur variasse 
Eratosthenes, cf. v. 229 s. : 

Ovóè xvtav à(fvXaxTOV iQtjfiàóa xdXXtnf xovqìjv, 
àXXà (fvro) nciQépniVfV inìjlvóct &ijQa dnax(av 



f>) Cf. Pausan. V 5, 8- il (de Anigro Tripbyliae). 

92 j Anterinnys fr. XXIV p. 90 Hitler . 



Digitized by Google 



120 



DE ERATOSTHKNIS 



jxdqduXtv Xéovitr nccqtqxo^h'OKTi <T òòitrng 
rtVfi.r«Ju> àtpfróyyoig intódxvvtv a£vya xovqtjv 
ÓHffiotg ày%oviot<fi ntqinXoxov vtyó&t déi'òqov. 
o* òé fitv oìxrttqovitg àvtjtov tig qvròv vXqg 

naq&fnxijv àófxtjrcc xatqyayov àyxt<fccvij óé 
yitìttv fxoiXaivovio nfóortxafféfrrm fiaxéXXaig- 
toìg xa) ntnóviiio xvmv nivvrótpqovi «V-e/ccS, 
jn-vO-aXéuì ó' tftà&vi'f néóov tfx^fjfioi't raqctM 

O-rjyaXéotg òvvx****** X vr V? X& 0 *' 0 * àxqa 
xaì véxvv àqitòctixiov èntxrtqéig'itv odimi' 
xcù h>vijg ftefrénoìv vnoxctqótov oyxov àvtfjg 
fig sòl' sqyov Zxadtog tivédqapev o^h raqaw' 
aviàq o fiovvog ffiiftvf xvuìv naqà ytirovi rvpfìqì xrt. 
Cum diutius alimentis abstinuisset nec reprimere sitim amplius 
posset, aquam anhelans in puteum se proiecit ibique decessit. 
Ita factum, ut postea puteus illc ob gustum aquae insuavem 
diflfamatus "Aviyqog vocaretur 93 ). 

Iam catasterismi erant describendi. Icariani Bacchus in Bootis 
sidere constituit, 'quod exoriens spurcissimas tempestates mari 
tcrraque efficit, quod memiuit sibi prò beneficio exitium fuisse 
a mortalibus'. Icario Plaustrum addidit bubus duobus iunctuin. 
Ad Virginem 'vitiferam' verba Etym. Magn. s. v. alqoaxàóa 
(ÌÒTqvv — ^ixaqiùìvqg rettuli /. 92 j., quae verba de eximio stellae 
— spicam quam nos dicimus — splendore facile iutelleguntur. 
Fieri etiam potest, ut versus Ovidianus Met. VI 125 

Liber ut Erigoncn falsa deccperit uva 
cum uva cadesti aliquo vinario cobaereat: illud quale sit nescio. 
Yirginis igitur sidus occupavit Erigona tranquillo quasi luctu no- 
bile: iterum cum sideris natura fabulae congruit cousilium. In 
Sirium Macra est conversa, quae ob domini necem saeviens 
'quando exoritur sumniam pestilentiam mortalibus portat'. Cra- 

sa ) Pausati. Vili IH, 25 foiitem qnendam a furore Siriaco sanantem dicit 
in Cynaethensium finibus fuisse. Neque id quidom fortuitum: nam xv»'«*»nr 
ad ardorem Sirii ultro relegat cf. O. Mùller, Prolegomena zu einer wissen- 
schaftl. M) Otologie p. 195 n. 



Digitized by Google 



ER1G0NA. 



121 



terem ad genua Erigonae inclinavit 94 ), dcnique se ipsum — vel 
potius tò <i/^/t*a — ad Protrygeterem stellam traduxit atquc ita 
vel in caelo Protrygaeorum memoriani resuscitavit 91 ). 

V. 

Quod moribunda adprecata erat Erigona, evenit. Cuni 
interfectores impune laterent, virgines Atticas conspecto Erigonae 
corporc (cf. Sophoeles Oed. rex 12(53 s.) furore correptas ad la- 
queos Bacchus compulit. Consulentibus Apollo 1 satisfacerent 
Erigonae' rcspondit. Itaque ahÓQag invenere, quibus Erigonam 
arbore pendentem honoris causa imitarentur. Id àXyitóog adpella- 
bant, quia cum cane multimi antequam periret vagata esset Erigona. 

VI. 

Canis cxoriens aestn Ceorum insulam devastare, cives morbo 
adficere coepit, quod latrones recepissent. Calamitatem ut aver- 
teret Aristaeus rex patrem consuluit Apollinem, qui respondit 
'expiarent Icari necem' — idque et hostiis sat multis et latro- 
num supplicio praestitcrunt — deinde a love peterent, ut quo- 
tiens Sirius in caelo adpareret ventos mitteret boreales: ita 
Aristaei precibus a love concessi aiutateci, quos dictos ano tov 
fhat * i^fiTtifiéyovc 1 lusit Eratosthenes (cf. p. 68). 

Alterimi vel potius tertium aetion accedit, quod ex tali nar- 
ratone explicare non dico poterat, sed ubi primum rem ipsam 
attigit poeta praesertim Alexandrinus propemodum debuit. Et- 
enim praeter Sirium nullum invenitur sidus, quod divinis ho- 
noribus a Graecis — atque etiam a cetcris populis antiquis 
velut Asiaticis et Aegyptiis — cultum sit 9 *). Nusquam autem 
celebrior, nusquam solemniorc pompa instructa quam in Ceo 

M ) Hygin. II 40 (j>. 19 1 Kob.)', supra p. 91 s. Craterelli cum vindeniia 
couinng-ere solent antiqui, velut Manti. V 235 s. 

Sirium Bacchum ipsum dixerat Eumolpus qui fertur apud Diodor. 
I 11 . . . <ì>g Etpolnos /Jtr ir toìs Uax^ixoìg (ntai yi\atv '«ar qo<[ ai} Jtóvvaov 
tv àxrfréooi nvQ(onóv\ 

**) Solerà et Lunam ceterosque planetas excipìas: cf. 0. MùlUr. I. c.p. 194 s. 



Digitized by Google 



122 



DE ERATOSTHENIS 



insula Sirii crat religio. Prisca tenet fabula, ortum Sirii aesti- 
vum 'cum armis observari' ac leniri sacviticm et sacris faciundis 
ut saltatione bellica Àristaeum docuisse simili cum Iovis pluvii 
venerazione. Itcm Thessalorum principes Pelium adpropinquante 
Sirii ortu ascendebant ii sacerdotibus electi sacra in Iovis *Ax- 
taiov antro facturi, ut dei openi centra sideris aestum impctra- 
rent 97 ). Eadcm anni tempestate Argivi festum agebant diem 
tyy Kvvotf óvztV) a canibus qui vocatur Sirio ut daemoni mactan- 
dis 98 ), et tijy \-iQì^ida, quia Linus ille, qui a canibus postea 
dilaceratus est, '«g^do*» <svvttqatffi\ ut lusit Callimachus' 9 ). 
Apollinem A'timov practer Argivos Athenienses venerabantur ,0 °). 
Iidem a Sirii ortu initium anni ducebant ,01 ). In Eratosthene 
porro ne neglegantur Aegyptiorum ritus Siriaci: apud quos 
quanta religione hoc sidus ceteris praestiterit inde licet aesti- 
mare, quod in cius ortuin mundanum Nili incidit incrementum' 01 ). 
Animi causa duos ordine adscribam poetarum locos, quibus nihil 

8,7 ) Cf. Heraclides fr. hist. gr. II p. 262 s.: in' axgu( ò*ì rije rov oqovs 
xoQviffjs ant)Xutóv ri fari rò xaXovptvov XftQiùviov xaì Aiòs Uxralov Itoóv, 
ty' u xarà Kuvòs àyaroXìjP xarà rò àxfiaióraiov xavfia àvafalvovat ràtv no- 
XihÒv al tnufitvtaTttioi xaì rais rjXtxiaig àxfià£ovrre tniXtx&itvrts ino rov 
itoéiog luZtoanivot xtóóiu iQtnoxu xutrà' roaovtov oifipaCvu Ini rot oqovs io 
\pì>XO$ tì vai. 

98) Athen. Ili 99 e. 

99) G. Knaack, Anal. Alexandrino-Romana p. 27 s. (Gryphiswaldiae 1880>. 

100) Hesych. s. v. Kvvvliw yévos A&tjVrjatv, ov 6 legfif rov Kwvlov 
AnóXXtavos. 

101 ) A. MommseH, l. c. p. 103-r.; Th. Motnmsen, ChronologU p. 60. 85. 
1° 2 ) Schol. Arat. v. 152: oXov éì rò aOiQov (Leonem) àqteoióxaoiv 'HXitf 

tóit yàQ àvajìatrti xaì ó NéìXos xaì i) rov Kvvòs introiti xarà ivfoxarrjv òioav 
if a/rtrai • xaì ravrr t v àQxh* *™vs ri&iviai xaì rrjS v latdos Unòv tlvai ròv Kvva 
Xtyovat xaì rijV introlìiV avrov. Aelian. de natura animalium X 45: rifiatai 
óè avjbv (canem) Atyvntioi . . . xal rijs rifiijs étnXijv (hai rì\v ahiav <faoi, 
ir t v filv Xéyovaav, ori aQa T/]f "loiò*os £i\iovaris navraxóaé ròv "Oatatv xvves 
nootjyovfiivoi rà pìv InttQoivto awavixt'fvéiv ttvr^ *òv 7taì<3a rà <fi àvaariX- 
Xfiv rà ihjQitt' ij tfi (réoa, ori aQa %<ft} [iìv àvariXXfi rò ètaroov ò Xixov, ov 
*SIq((ovos tj <fr\fiì] ytvéa&ai Xiytt, ovì'avioxti àk avrtp roónov rtvà xaì ò NftXoS 
iniùv de rf]V àoótiav rìj( yrje Aìyimriag xaì àv»x e ^ 1at nt Q^ 1a * «QovQW wff 
ovvàyovra ruSi rò yóvt^ov vòojq xaì nanaxaXvvvra rifjdSaiv Aìyvnriot. Mandi 
quoque initium ab ortu Sirii ropetiverunt Aegyptii teste Porphyrio {de antro 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



123 



hoc in genere fingi potest pulchrius, Homeri et Manilii. A' 25 s. 
cimi Sirio Achilles ita comparatur: 

xòv ó' ò ytoiop flglafiog nQwrog ìótv ò<f ^aXfioì<!tv (Achillem) 
nafiifctivovd-' 1 ia<f-t' udito' ènbtitivptvov ntóiotOy 
og (tee %' òncógrjg tlaiv, doi£i]Xoi óé oì avyai 
qaivovicti noXKoìrSt juw' àtìiqóxsi vvxzòg afioXym, 
ov te xvv' 'Siaoitavog inixXrjtfw xaXéovdtv 
XctfMQÓiaiog fitv oy } iati" xcckov dà te orjficc xézvxtai,' 
dog tov x«^xòf slccfins ntoì tiiri&tatfi d-toviog. 
Manilins I 396 s.: 

Subsequitur rapido contenta Canicula cursu, 
qua nullum tetris niolenlius advenit astrum . . . 
Hanc quam sur g ente m, primo cum redditur ortu, 
montis ab excelso speculantur vertice Tauri, 
evenius frugum varios et tempora dicunt, 
quaeque valetudo vernai, concordia quanta; 
bella faci f, pacemque refert, varieque revertens, 
sic movet, ut vidit mundum, vultuque gubernat. 
Magna fides hoc posse color cursusque micantis 
in radios: 7>ix sole minor, nisi quod procul haerens 
frigida caeruleo conto r quel lumina vultu. 
Celerà vincuntur specie, nec clarius astrum 
linguitur Oceano, caelumque revisit ab undis. 
Quae cum ita sint, Eratosthenem statuo religionis Siriacae cau- 
sam ex coniunctis Icariensium Ceorumque fabulis repetivisse. 
Quodsi tanta aetiorum copia illius elegiae inserta fuit, communi 
quodam vinculo tot diversae narrationis particulae inter se quasi 
conectendae erant, ut simplex et unum fieret poema. Veruni 
tale quid quaeri nequit nisi in re — seu persona — ad fabula- 
rum utramque et Icariensem et Ceam pariter pertinenti: ipsam 
dico Sirii saevitiem ,os ). 

Nympharum 24). Ceterum cf. Solin. p. 32. Boeckh, Manetho und die Hund- 
sternperiode p. 19 s. Ideler , Chronologie 1 J>. \2i s. II p. 592. — De Sirii 
apud Roinanos cultu Ovid. Fast. IV 937 s. <supra p. 89>. Lyd. de ostenti* 7. 
Welcker, Kl. Schr. I p. 15 s. 

m ) Similitcr rem in 'Lino' gessisse Callimachum infra p. 127 exponam. 



Digitized by Google 



124 



DE ERAT0STHENI8 



VII. 

Omiieni catasterisinoruni Icariensium mcmoriam ad Era- 
tosthcnem redire dietuni est. Deinceps num alia quaedam in 
elegia illa insint dementa quae tara recentem traxisse originem 
videantur, quacritur. 

1. A cane incipiam. Cuius catastcrismum etsi adparet a 
genuino mytho Attico abhorrere, nequaquam inde conligendum 
est, omnino nulluni in pagi fabula canem habuisse Icarium. 
Veruni reputa quoinodo evenerit, ut iani in terris Sirii noinen 
ilio canis gerat: nani esse Maerani solemnem Sirii adpellationcm 
potest coniprobari. 

1. 

Macram puellam apud inferos vidit Ulixes X 326: 
MvtÌQctv tf. KXv[iivtji> Tf ióov (frvyfQ-tjv x 1 *EQt<fvXtjv. 
Apud inferos eandeni Polygnotus in lescha Delphica depinxerat, 
Pausan. A* 30, 5: vntg rovi ove; Maìqa èrtrw ini néioct xa&e£o- 
lttt>n' 7T€qì ót avtijg ntnoirjnsva iatìv èv Nóriroig àneXStiv (jttv 
naQ&tvov è'it òvfrQumoìV , 'tvyctréoa óè avr^v elvai Tlqoiiov 
rov OfortctvÓQov , ròv óè tlvai 2irtV(pov itff^ijg óè tijg Maigag 
Axictiutv ètiiìv 6 *AqmSi(xìov xai r\ rov ^Axraidùvog fujriJQ Vffìqòv 
èv raTg xtqaìv e%ovTfg iXd(pov xai ini óéoftau iXa<fov xad-s^ó- 
/.ifvoij xvwv rt frijQfVTtxrj nuqaxar attirai olirti fiiov tov^Axtai- 
Mvog tvtxa xaì rov ig rr\v TfXtvrijV rqónov. Quod Àctaeo — 
qui a eanibus furientibus dilaniatur — proxime ad Maeram Proeti 
filiam conspicitur, iani ab ilio poeta epico, quem auctor Necyae 
et Polygnotus secuti sunt, ad Sirium relatam esse Maeram de- 
monstrat. Cuius in persona tenendum est nihil describi quod 
pernicioso sideris effectui respondeat 104 ). 

,<H ) Maeram Polygnoti iam aute me ad Sirium rettulit PreUerus y Griech. 
Myth. I s 376 adn. 2. — Schol. Odyss. I, c. ex Pherecyde narrat eam ex 
love edidisse Locrum, postea cum non amplius Dianam venantem comitaretur 
a dea saetta esse transfìxam. Pirro cum his conferuntur quae Pausanias 
VITI 53, 3 de Maera Atlantis filia tradidit eiusque fìliis. — Ad Maeram 
Proeti filiam versum Homericura referunt scholia, Pausanias ad Atlantis f. 
Vili 12,7. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



125 



2. 

Ab hac antiqua senticndi moderatione is descivit, qui pri- 
mus Hecubam in Maeram transformari iussit. Cuius sententiam 
expressisse Lycophro videtur Alex. 330 s. Scheer.: 
<fè ó 1 àfiff ì xotXtjV aìxpàXiùzov fava 
nqéafiav JoXóyxoìV óijftóXsvatov (aXévri 
imo ftóXoig uQcrtrtiv qQe&Hffiévri 
xQVìpei xvnaooig x f Qf it *à (at> inoppQia, 
Malqaq oxav (paiovqov àXXct%i}$ ÓGftijv' 
Duce Lycophrone nihil praeter canem rabidum, sicut est apud 
Euripidem, ex Maera eliciendum esset. Sidus Maerae i. e. Sirium 
intellexit, nisi fallor, Ovidius Metani. VII, 357, cum Medeae 
fugam accuratius describeret: 

Aeoliam Pitanen a laeva parte relìnquit 
factaque de saxo longi sìmulacra draconìs 
Idaeumque nemus, quo nati furia ìuvencum 
occuluit Liber falsi sub imagine cervi, 
quaque pater Corythi parva tumulatur arena, 
et quos Maera novo latratu terruit agros. 
Mira moliti sunt interpretes, cum ad Icari canem Ovidium re- 
spexisse adfinnarent. At agitur de regione sive Troica sive 
Troadi vicina 101 ). Videtur autem haec interpretatio longe illi 
propterea anteponenda, quia ubicunque alias invenitur sideris 
notio Maerae adhaeret. 

Cuius fabulae memoria videtur non omni ex parte esse ob- 
literata. Coniunctis cnim Aeschyli Agam. 793 — ubi Troia 
dicitur àpqì IlXnccóow óv<siv diruta esse — et scholii Veneti A 
ad 2 486 de Electra Pliade, Dardani matre, quac, ne Troiae 
suorumque excidium videret , dissolutis crinibus sedem suam 

105) Ovidii sententiam perspexit interpolator a Bentleio cognitus Metam. 
XIII 404: 

Troia simul Priamusque cadutiti Priameia coniunx 
perdidit infelix hominis post omnia formam, 
jxternasque novo latratu terruit auras. 

Falsus est de Lycophronis loco Osannus ( Verh. d. Cassler Fhilologenversamm- 
lung p. 23 n. 4): qui quantum frustra de Maera molitus sit, legas bì libet /. c. 



Digitized by Google 



126 



DE ERATOSTHENIS 



caelestem rcliquisse fertur, testimoniis olim rectissime Wilamo- 
witzius subscriptioni scholii illius * ij laxoqla naqà xoìg Kvxhxoìg' 
fidem habendam censuit 108 ). Cumque iuxta Pliadis discessum 
Hecubae in Sirìum transformationem eximie quadrare pateat, 
coniecturam periclitor eadem quam subscriptio indicat *IXiov 
néqon usum esse Lycophronem. 

Haec igitur Macra propius ad Sirii naturam accedit expri- 
mendam. Latrat in cacio Hecuba suorum interitu furibunda non 
aliter atque in terris, dum Troia expugnatur, sacvicrat. 

3. 

A Maera Troica ad Arcadicam transgredior. Pausan. Vili 
12, 7: rijg nióXaag óè (prope Mantineam) fittà (Studiavi; xqt- 
dxovta x(ti[iì]$ T£ iqtinia Maiqag, ti órj ivcav&a xaì fii] iv xìj 
Tfytatwv irà(fij' Teytdtatg yàq tov Xóyov xò tixòg xaì ov 
Mavttvsvatv tnexat MaXqav xi\v "AtXaviog naqà Griffi xatpijvaf 
{xd%a <T dv xaì ànóyovog tijg v AtXavtog Maiqag ixéqa MaXqa 
uipixouo ig tijv Mavvtvix^v) . Ib. 48, 6: xaì [ivy fiata itìttv iv- 
xavd'a Teysdtov xov Avxdovog xaì Maiqag yvvatxòg xov Teys- 
axov -frvyatéqa óè "AtXavtóg (faffiv tìvai tijv MaXqav (ijg óij 
xaì"Ofitjqog ino iodato fivijfitjv iv^Oóvooécog Xóyoig nqòg ^AXxivovv 
neqi te óóov xffe ig'Atótjv xaì ònótiwv i&t -affato ixtX rag tpvxdg). 

Totam Arcadum de Maera fabulam in inlustrando Sirii aestu 
versari inde elucet, quod filios Maera peperit Scephrum et Li- 
mona, quorum hic illum interficit occiditurque ipse a Diana 
tò. 53, 3: Teyedttjg óè xaì Matqa rò fièv naqavtlxa AnóXXutvi 
xaì *Aqtéfiiói &vov(fiVj vtftéqov óè iniXaftovGyg àxaqniag ÌG%v- 
qàg yX&e fidvtfVfia ix JeXycùV l 2xé<pqov xrqqvtìv'. xaì àXXa te 
iv xov 'Ayvtéwg xjj èoqtij ÓqÙìGiv ig xipyv tov 2xé(pqov , xaì ij 
xijg *Aqxéfuóog Uqeta óuóxtt xivà, dtt avtff %òv Aeipùiva 17 
"AQxefHg 197 ). 

106 ) Eandem de Electra historiolam Aratus tv raJ nQÒg StònQonov tntxtj- 
dti(i> tractaverat (schol. «T486, alibi). — Subscriptionem sine idoneo argumento 
damnarit E. Schwartzins amicus {de scholiis Homcricis ad hi storiarti fabularem 
pertinentibus, Suppl. ann. phil. 1881 p. 457>. 

'07) Cf. Welcher l. c. I p. 18 s. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



127 



4. 

Ad Argivos transeo. Àntoninus Liberalis c. XL (p. 235 
West.). Kaaaitnèlag — inquit — tfjg IdQafìiov tov y AyijvoQog 
iyépsto Kdq^ti' farri/ fitysìg Zsvg iyévv^as BQttó(iaqnv' avvi] 
<pvyov<Sa TTjìf ò(iiXlav ruiv àvSQwnow jjyà7zt]0ev àeì naqd-évoq 
tlvai' xaì naqtyévsTo nqona piv in" 1 "Aqyog èx 0oivixijg naqà 
rag *Eqa<iivov xrvyavégag Bv£iji> xaì MfXhtjV xaì MaXqav xaì 
\iyxiQQÓriv xiL Quod Erasinus fluvius (Pausan. Vili 22, 3) filiam 
procreavit Maeram, quam ad Sirii sidus referendam vidimus, vix 
demirabimur. Similiter apud Statium Theb. Vili 478 Maeram 
4 Aegeae Veneris sacerdotali* fuisse legimus, etsi nihil magis 
cogitali potest contrarium. Cuinquc Britomartin virginem cum 
ceteris Erasini filiabus Maera comitetur, fieri potest, ut a Vir- 
gine cadesti Britomartis non sit diversa, (cf. quae Robertus 
/. 248 s. disputavit): nisi forte simpliciter translata ex Uiadis 
2" 48 (cf. /. 130 s.) Maera Nereme videbitur. Hoc igitur incertum 
manebit. 

Coramune tribus prioribus quas enumeravi fabulis illud est 
artificium, quod canem sidereum mortalem quondam fuisse 
feminam tenent. Quartam addo narrationem Callimachi, qui 
etsi feminam retinet tamen nova admiscendo novam eius speciem 
reddidit. De cuius 4 Lino' elegia ut certum hodie ferri possit 
iudicium, Knaackii amici opera eifectum est, qui tenorem elegiae 
feliciter restituit 108 ). Ex tanta ahionv copia — v Aqvnog fiyv, 
*AtQvijlg soQztj, Aivov qióij, fjfiéQa Kvvoyóvrig, TQtnoóUtxov xtlatg 
— ultro ibi universum quoddam offertur quod unum cetera 
omnia in se quasi comprehendat: aestiva Sirii saevities. Diserte 
hoc et cum pondere a Statio, elegiae duce, commemoratur. Nam 
postquam 'pestis' (Uotvij) ab Apolline ob Lini mortem immissa Co- 
roebo succubuit, Sirii calor exarsit Theb.l #.634 s. (/.24 Knaack.) : 
Quaerenti 'quae causa' duci, quis ab aethere laevus 
ignis, et in totum regnaret Sirius annum, 

»<•) AnaUcta AUxandr ino- Romana p. 14—28. 



Digitized by Google 



128 



DE ERATOSTHENIS 



idem auctor Paean rursus iubet ire cruento 
inferias monstro iuvenes qui caede potiti. 

Non fortuitam esse Sirii nientionem sed ex narrationis Consilio 
profectam haec Coroebi ad Apollinem evincit oratio v. 645 s.: 

Ego sum qui caede subegi 
Phoebe tuutn mortale nefas, quem nubibus atris 
et squalente die, nigra quem tabe sinistri 
quaeris, inique, poli. Quodsi monstra effera magnis 
cara adco superis iacturaque vilior orbis . . . 
Quid merucre Argi? Me me dimmi optime solum 
obiecisse caput fatis praeslabit. An illud 
lene ?nagis cordi, quod desolata domorum 
teda vides, ignique datis cultoribus omnis 
lucei ager. Sed quid /andò tua tela manusque 
demoror? Exspectant matres supremaque fundunt 
vota mihi; satis est: memi ne parcere velles. 
Proinde move pharetras arcusque intende sonoros 
insignemque animavi telo de mille, sed illuni 
pallidus Inachiis qui desuper imminel Argis, 
dum vtorior, depelle globuvi. 

Indidem manifestimi, quod Jloivij illa in terris egerat antea 
idem inter sidera Sirium agere, Ilotvy infantes gaudebat necando : 
Sirio exorienti ut honiinibus parcat canes mactant iidem Argivi, 
quotquot ilio tempore deprehendunt. Etiam versus 624 .y. con- 
siderandi : 

Ulani (Poenam) et noclurno circum stridore volantes 
impastae f ugistis aves, rabidamque canum vini 
oraque sicca f erutti trepidoruvi inhiasse luporum. 

Canes et lupi aestu Siriaco paene soli, certe omnium bestiarum 
gravissime adficiuntur. 

Denique puellae formam 'Poenae' quam turpissimam de- 
derat Callimachus cf. v. 596.?.: 

Sero memor titolami moestae solatia morti 

Phoebe paras: monstrum infondi s Acheronte sub imo 



Digitized by Google 



TRIGONA. 



129 



conceptum Eumenidum thalamis, cui virginis ora 
pectoraque, acternum stride ns a vertice surgit 
et ferrugincam frontem discriminai anguis. 
Haec iam dira lues nocturno squalida passu etc. 

Quae cum ita sint, 'Poenam' a Coroebo interfectam Apolline inter- 
cedente ad Sirii sidus translatam in illa Calliniachi elegia arbitror. 

Consummavit Callimachus Macrae imaginem a prioribus in- 
cohatam. Neque enim in tantae turpitudinis descriptione aniplius 
feminam persentiscimus, sed reapse 'monstrum nefandis Acheronte 
sub imo conceptum Eumenidum thalamis'. 

6. 

Maeram prò Sirio simpliciter usurpant posteriores ,09 ), trans- 
lato ad Solem sensu cum de zonis ageret in 'Mercurio' ipse 
Eratosthenes fr. XIX: 

»09) Crinagoras {Anth. Fai. IX 555) insulain dicit vnò Maigfl tvàvtfiov. 
Nonnus — excepto qucm supra tractavi loco p. 9G s. — Maeram semper de 
Sirio intellegit vclut XII 287 s. nvQÙJtos ùciéqa Muìqk <cf. V 221. 269. XII 
287. XVI 200. XX 79. XLIII 169. 188>. Hesych. s. v. Malga- Kitav rù 
aatgov rj jò ùxfittiÓTttrov Xftvfitf oV 2(lijvt]v [Tagavtìvoi tò fiaigiyv tò 
xaxiòs fy etV '] °' ITqoìxov &vyaTéga Aid gag àófltfrjv fìyai. S. v. [tagtttv 
(putgluv Lobeck. Rhem. p.205) òxì.tìa»at- nvgfntiv '(AttgUtv et paigteiv Ho- 
sychiuin non dubito arcessere ab obsoleto {joìqio, unde Malga et pagaivoì' 
Lobeck l, c. Dicendum est paullo accuratius de quadam Meinekii coniectura 
ad Parthenii narr. XX prolata, cui inscribitur ne gì Algovg. léytrut. óh xnl 
OìvonCcuvos xa\ vvfuftjs 'Mìxtjs <= Ursa maior cf. Arat. v. 31 — 41) Aigm 
xógrjv ytvéadaf Taviijs dì 'flgiotva tòv 'YgtébiS tgaa&fvra nag' uìtov nagai- 
uìa&at tìjvxÓqijv xaì (Tiò raviriv tìjv re v^ov tfyiitgtSoat ióre Srjgtùtv àrdnkttav 
ovaav Xrfav re noXlyv ntgtsXavvorra tùv ngoaxoigtov ?Jm óióóvtti • tov pévrot 
Oìvonfavos éxatnoje vntgTidffrfrov ròv yàfiov óià tò ànoorvyeìv avtip yaft- 
Pqov jotovrov ytvio&ai vnò fté&Tje txygova ysvófitvov ròv 'Slgfava xajti^ai 
jòv SttXafiov, tv&a % nats ixoi^tàro, xnl ftiaCófitrov Ixxarjvat roig ò(f9al/jovs 
vnò tov Oìvoniatvog. 'Jfgovg et 'Ifgvi prò Algovg et Algtà — quod nomen non 
graecum est — suasit Passovius, etsi nullam aliunde adferre potuit fabulam, 
qua ista coniectura confirmaretur. Matgovg et Maigvi Meinekius suspicatus 
est, quae forma a 'Malfa' non esset diversa (ci. H'umjtt — Sanjià — "Inny 
— 'Innci). At novam neque cognitam aliunde nec per so satis probabilem 
fabulam illa efficeret scriptura, quonìam filiam Oenopionis compressam ab 

Pbilolog. Uotersuchangen VI. 9 



Digitized by Google 



130 



DE ERATOSTHENIS 



ij pév i'fjv fieaàwti, ixéxavro ót nàoct nfQtnQÒ 
rvnTOfiévìj tfloyfiotfftp, in fi £a * Matgav im* aìnìjv 
xfxltfiiytjv àxtìvsg àti&fQésc nvQÓuxfiv 1 ™). 
'MaeranT igitur solemnem Sirii antiquitus fuisse adpclla- 
tioncm probatum est. 

7. 

Unum quod repugnare videtur cxemplum accuratius tractabo. 
Inter Nereidas 2 48 Maera enumeratur: 

evd-ct ó 1 eijy KXvpévi] 'IdvetQa ts xaì y làvatS(Sa 
Malga xaì 'SìgtiO-incc ivnXóxaftóg %' ^siftàd-sta 
aliai # ' al xaià fìév&og àXòg NtjQqtdsg qGav . . . 

In co acquiescerem, quod supra dixi consociali in Graecorum 
fabulis opposita solere: nisi totus ille catalogus merito esset 
suspectus cf. schol. l. c. 6 tcÓv Nt]Qtjló(ay %oqòg nqoti&éTtjtat (ante 
Aristarchum) xaì naqà ZtjvodÓTM wg 'HaUdt tov s%<t> v X a Q a ~ 
xrijqa' "Ofnjqog yàq xarà tò xoivòv Movaag Xéysi xaì EìXet&viagj 
aXX' ovx óvópara- ysXoTóv te i% òvoparog nqo&éfitvov rìnstv 
nàaag utaneq ànoxapóvta sinetv „aXXai &' ai xarà (ìév9-og uXòg 
Nijqtjldtg ti<Jav te ... to' te ev&a ovre %qóvov Htjfialvst ovte tónov 
óiaxómtnat re jj Xvnq reo xazaXóya). Quae in Homero offen- 
dunt, in Hesiodi indice (Theog. 240) Homerico simillimo — 
duodeviginti cnim nomina utrique communia — ita evitata sunt, ut 
rectissime omnia sese habeant. Unde probabile, Hesiodeum esse 



Orione ad Sirii sidus pervenisse statuendum esset. Ne plora: Miqovq et 
MfQÙ reponenda sunt, siquidem MfQÓrnj — unde forma hypocoristica Meqtó 
— alibi Oenopionis filia vocatur (Catast. XXXII /. 162 Rob. Hygin. II 34 al.). 
Cf. jQvóntj — Jqvw, 'lóntj — 7» alia. — Hercherum Hermes 1877 147 nunc 
video ex Aìqù xoqìjv effecisse MiQÓntjy: at xóot] prò &vydniQ poeticum. 

110 ) Sirium prò Sole usurpant poetae. Cf. Hesych. s. v. Stlqtos . . . 2o- 
ifoxkr^ tov ùarq^ov xvva' ò óè 'Aqxtloxos TÒv n JHtov' "Jfìvxos di nana, tu 
uOTQft. Respicitur Archilochi fr. 61 Bergk {= Plutarch. Symp. Quaest. Ili 
10, 2): tov dì "JIXiov àvagnaCav /jkXXov fx Ttòv awpàriov rò roTtqòv dui tqv 
itvQtoaiv TTQÒs o xal jòv 'j4qx ( ì°X oV (fQfìxérttt t/votxtSe' 

"Mnofitti, nolXove fih ttirrùv Zttqios xaravavét | ò£ùf iXXiiftntor. 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



131 



genuinum et Homerici fontem. Iam vero inter ea Nere'idum no- 
mina, quae apud Hesiodum redeunt, Matqa desideratur: 'Alti}, 
*AxTaii}j *Ayavn, rXavxij, TalÀxtia, Jonci, ^vvafiévtj, JwQiq, 
0ófj, KvfioÓóxfj, Kvpo&ótj, Ntjtfaif], NtjfisQTijg, Jlgavia, JJapónrj, 
2n€uó, Oéqovaa. Quae supersunt quindecim, eorum certa non- 
nulla genera possunt distingui velut v Iaiqa ^Idvsiqa *Iàvaoaa, 
KctlXtdvttQa KaXXidvaaaa flàvsiqa est apud Hesiodum Oceanine 
Theog. 35), ^AfKpt&óij (cum Goti et Kvtio&ótj componenda), !^/*- 
(ftvófiri (ex novXvvóptj desumpta), Je^apévr] (cf. Jvyapévq), *Aipsv~ 
óy$ (cf. NijfMQTijs), *Afià&Ha (cf. tf'a/twé^). Restant OaXsia, 
"Qqslxrvta et AipvtoQsia, KXvfiévy, denique MaXqa. Quas unde 
et quo Consilio indicis compositor inseruerit, ignoro: quamquam 
Necyae versum 326 

Mcttqdv te KXvfiévijv te Xdov tìtvysqriv t' *EQKfvXtji> 

nolo reticere. Itaque ne id quidem dici potest, num Macram is 
quo de agitur reapse ad Sirium referri voluerit. Neque quicquam 
interest, si quidem interpolatorem tenemus nomina aucupantem 
fabularum incuriosum. — Ccterum teste Callistrato Aristophaneo 
editio Homeri Argiva hunc catalogum praetermiserat (cf. schol. 
Veti. A. Le.) 1 "). 

8. 

Quod de nomine canis Erigonei idem de negotii similitudine 
existimandum. Nihil in terris Maera agit quin Sirius in caelo, 
saeviunt latrantque, ut homines perterrcant. Porro Sirio agros 
comburenti Maera respondet aquam anhehms. Fictam igitur 
Maeram esse ex ipsa Sirii natura ideoque veram pagi Attici de 
Erigona fabulam quaerenti removendam consequitur 112 ). 

™) Sino argumentis Lchrsius (Aristarchi 458) Nereidum catalogum 
llomericum prò genuino habuit. 

Welcker l. c. p. 19 hac de re vix aliter iudicavit: Die sùhnung des 
erschlagenen Icarius, um den Keern die Etesien zu erwerben, ist durch dessert 
hund Maira veranlasst, aber in der studierstube erfunden. Quodsi Icarii ca- 
ndii nXàafitt esse constat Eratosthenis, alterum quendam canem apte compa- 
raveris in Anterinnye — quo cannine Hesiodi caedem a Ganyctoris filiis 
patratam idem tractavit Eratosthencs — eodem vindicis munere fungentem 
fr. XXIV schol. Nicandr. Ther. 400>: ìvyr) Ji tfiorr lic iait, fiori àùóo- 

9* 



Digitized by Google 



132 



DE ERATOSTHENIS 



2) Cane Icarium priva vimus ; vereor ne vel filiam sit amis- 
surus: nani certat Erigona Icari f. cimi altera quadam Erigona 
Attica idquc sinc successu. 

Coraponam qui praeter Eratosthcnem ciusquc sectatorcs 1 1 3 ) 
sive hanc sive illam testari Erigonam dicuntur, ita tamen ut a 
certis confessisque ad dubia procedam. 

1. 

Cinaetho: Pausan. II 18, 6 ^Oqéatov óè ànod-avóviog s<s%s T»- 
(fafAtvòg xi\v àqyi\v 'EQfxióvfjg Ttjg MeveXdov xaì \)Qé(fTOV ncfìg ' 
top óè ^Oqéótov vó&ov ÌIbvO-ìXov Kivaid-wv eyQaipev Iv totg ine- 
tti* ^HQiyóvijv Ttjv Aìyia&ov Ttxslv. Haec amica Orcstis et Eri- 
gonae consuetudo prorsus a ceteris discrepat scriptoribus, qui 
extremas inter eos inimicitias intercessisse ad unum omnes con- 
tcndunt. 



&qo)To( tnì tov ovfipiUvovroG 7ienoit)ft£vri' xaVEgatootevris tv jivtfqtvvvi ntoì 
xwùe Uyw> tlntv „lvyijs <f «e tt«vqov tnixivov." Adparet similitudo. 
'Piane cadunt verba haec in Ganyctoris filios, qui cum primum canis illius 
qui Hesiodo morienti adfuerat vocem audiuut subito cxpavescunt conscii 
facinoris quod commiserant itaquc ipsi sesc produnt' (Bergkius). — Ncc pri- 
mus ego haec compono, idem iam ante me fccerunt Hillerus p. 91 et Pollux 
V 42: *tVéf Sì IvSolor ò TIiqqov tov 'llneigcitov, os ix^orjaavtos fxìv avtov 
U T<2v vnvup neoiflàs i(fvkatre tòv JIvqqov àno&avóvtoc Sì xatopivov tov 
vtXQov hrjXttTO tic ti}V 7iiQ«v (cf. Pluf, de soli. art. p. 969</)' di Sì 'HoióSou 
naQafxilvaVTfg uvt$ àvatgt&évtt xat^kiy^av ìlaxfj tous (fovevoavtas' è Sì 
'Ixaglov xvwv xaì ÌSu^e Ovyatgì tòv *Ixagtov vtxgóv xaì ti xgrjtt niottvtiv 
Tote notTjTaìs (scil. Eratostheni), ovtòc lattv è 2.tlgtoe. Cf. Kaibel, mus. 
Rhen. 1873 453. — Verbo admoneo fabulae de Sirio Aetolicae, de qua 
Hccataeus apud Athen. II p. 35 a. Similia Locrenses de Oresthei cane fere- 
bant. Pausan. X 38, 1. 

1W ) Itaque non licet amplius provocare ad Hygin. /ab. 132. 136 Schmidt. 
schol. Apoll. Rhod. II 517. Steph. Byz. s. v, 'ixagia' Sijpoc tì}s Aìyi\lSoq 
<pvXijs ànò 'Ixaglov tov natgòs 'Hgtyóvr\g. Itcm Ovid. Metam. X 451 s.: . 

ffox corei igne suo. Primus tegis le are vultus 
Erigoneque pio sacrata prretttis amore 
te Manti. II 30: 

pietate ad sidera ductam j Erigonam 
oximendos esso patet. 



Digitized by 



ERIGONA. 



133 



2. 

Altera quaedam de Erigona Aegisthi f. fabula saepius occur- 
rit, et primum quidem apud Hygin. /ab. 122: Ad Elcctram Aga~ 
mcmnonis et Clytaemncsirae filiam sororem Orcstis nuntius fai- 
sus venti fratrem cum Pylade in Tauricis Dianae esse immo- 
latos. Id Aletes Aegisthi /. cum rescisset ex Atridarum ge- 
nere neminem supcresse, regnum Mycenis obtinere coepit. Ai 
Elcctra de fratris ?iece Delphos sciscitatum est profccta. Quo 
cum venisset, eodem die Iphigenia cum Oreste venit eo. Idem 
nuntius, qui de Oreste dixerat, dixit Iphigeniam fratris inter- 
fectricem esse. Elcctra ubi audivii id, truncum ardentem ex 
ara sustulil voluiique inscia sorori Iphigeniae oculos eruere nA ), 
itisi Orcstes intervcnisset. Cognitione itaque facta Mycenas ve- 
nerunt; et Aletcn Aegisthi f. Orestes interfecit et Erigonam ex 
Clytaemnestra et Aegistho natam voluti inierficere, sed Diana 
cani rapuit in terram Atiicam et sacerdotem fecit. Orestes 
autem {Neoptolemo inter/ecto) Hermionen Menelai et Helenae 
f. (abductam) coniugem duxit; Pylades autem Electram Aga- 
memrwnis et Clytaemnestrae f. duxit. 

Concedo ex tragoedia — vel ex duabus tragoediis — haec 
provenisse: utrum ex Alete Sophoclis an ex Erigona an ex alius 
tragici dramate, incertum manct. — Eodem quo Hyginus per- 
tinere videtur et Pacuvii Dulorcstes, in quo Erigonae cum Oeace 
nuptiae eo ipso die quo rediit Orestes praeparantur, et sarco- 
phagus Lezzani, Erigonam exhibens Aegistho adversus Orestem 
succurrentem {Robert, Bild und Lied p. 185 n.). 

Sophoclis Erigonam Photius s. v. lond&v et Erotianus 
374 testantur. Ex fragmentis nihil elicitur, nisi forte spreta 
simplici emendatone "èv y HQiyóvrf verba Erotiani l iy 2fitiQiyóvtj' 
mutare in «V aatvQtxjj ^Hqtyóvri et ad Icari filiam referre cum 
Ribbeckio praeplacet. Quod antequam quis audeat, velim hanc 
revera iam Sophoclis aetate cxstitisse Erigonam in fabulari 
Atticorum memoria demonstret 115 ). 

«*) i Exurerè > coni. 0. Ribbeck. (Gesch. d. ram. Trag. p. 470«.>, ut in 
compilatore improbabiliter. 

11S ) Sua profcctus coniectura audacem vel de Quinti Ciceronis Erigona 



Digitized by LiOOQlc 



134 



DE ERATOSTHENIS 



3. 

Aliuni sapiimt tragicum quae de eiusdem Erigonae morte ad 
nos pervenerunt d.adn. 119. 

Hellanicus: schol. Eurip. Or est. v. 1618 nsoì xijg 'Oqé<sxov 
xQÌ6£ù)$ èv 'Aq£Ìoì nayut lùiOQtT xaì 'Ellavixoq invia yqàipuìV 
toXg ix Aaxtóaipovog èX&ovtit, xaì rw tyqéacfi ol 'Adyvato* (óixtjv) 
eipqaaav téXog óè àpyoxéqiav inaivovviwv o\*A&tivaìoi x^y ólxt]v 
scin<sav xxX. n <). 

Marmor Pariura cp. 40: à(f>' ov 'Oqéax^g nqoGauu>v avxòg 
óixrjv iméa%iv AlytG&ov tivyaxqì xaì aviotg $ óixq èóixàa&ti èv 
Aqt'm nafta, iyV 'Oqéaxijg èvixti<Siv iccoO-eiOwv tóóp ipijyoov ficca i- 
Xevovxog 'A^ijyrjtrt Ar^oiftZvxog, eit] rHHHHAAArilll. Dictys 
beli. Troi. VI 2 : Clytaemneslra per Aegisthum adulterio sibi 
cognitum Agamemnonem insidiis capti eumque ìnterficit brevique 
denupta adulterio Erigonen ex eo edit. Idem VI 4: Erigofia 
quae ex Aegistho edita erat ubi fratrem absolulum ìntellegit, 
vieta dolore immodico laqueo inleriit 117 ). 

De utraque Erigona idem nccis genus lexicographus tradidit 
Mcthodio et Hesychio communis: Etym. Magn. s. v. «/Ifr»?* 
xwèg zrjv 'Hqiyópìjv tjv *lxaqiov irvyaxéqa, oxì navxa%ov tyxovaa 
xòv naxéqa rjXato' oi óè Aìyia&ov xaì KXvtatfivtjo'xqag (feteiv 
ot óè z^y xov MaXsuixov xov Tvqqtjvov xrvyaxéqa- ot óè itjv 
Mqóeiav, oxi peià xòv <póvov xàv naiótav nqòg Aìyéa xaié(pvyeì> 
cìXtjxsvaaaw ot óè %ì\v Jlsqaetfófijv, ótóx* xovg nvqovg àXovvxeg 
né Sfiata nqoaéyeqov avx^' ovtco Ms&óótog' Hesych. s. v. aìtaqa' 
koQi^A&rlvfiaiv, ìqv ot fièv ini MaXéov Tvqqqvov &vyaxqi (paCtv 

(ci. ad Quintum fratrem III 1, 13. 6, 7. 9, 6> opinionem idem proposuit Rib- 
beckius p. 473 s. : quae omnia sponte mihi videntur nunc concidere, nisi quod 
recte fortasse versam a Quinto Sophoclis esse Erigonam coniectavit. — Sophoclis 
'Erigonam' cum 'Alete' coniuugi (Welcker, Griech. Trag. I p. 215> iure ve- 
tuit Ribbcckius p. 621 s. Num omnino in 'Alete' Erigona ipsa in scenam 
prodierit nescimus (Wekker, p. 318>. Etiam quae de Erigona 'dionysiaca' 
Icari f. idem /. c. disputavit Welckerus, longe aliter nunc conformanda sunt. 

116 ) De variis scholii difficultatibus cf. Preller., De Hellanico <A7. Schr. 
p. 42 «.> : ceterorum conunenta omitto. De re dubitatio oriri non potest. 

»7) Dictyn Malalas exseripsit <J>. 168 Bonn). 



Digitized by Google 



E1UG0NA. 



135 



ot óè ini KXviai (xvrjar qoc$ xaì AlyLa&ov (scil. filia Eri- 
gona)' ot óè ini f/g^oVg ccXijitó* ij 'fxctQiov 11 *). 

Aegisthi igitur filia cum Erigona Eratosthenica certat neque 
id solummodo de nomine: utraque patris caedein ulcisci frustra 
conatur, utraque ingenti dolore perculsa vitani laqueo finit, eadem 
denique religione utraque apud Atticos colitur: at filia Aegisthi 
antiquissiniis testimoniis confirniatur, Icari f. ab uno Eratosthene. 
Ergo ex Aegisthi filia Erigona Icaricnsis derivata a mythologis 
(fortasse ab ipso Eratosthene) videbitur 119 ). Quodsi de genuina 
pagi Attici agitur fabula, in filiae locum uxor Icari probabilitcr 
sufficitur, de qua doctus ille nttf, évQmuxwv apud Clenientein 
Strom. I p. 133 scriptor ita disputavit: «V* (f aci tò ìquìov tò 
è%à}iéiQoy (Davo&éav t^v yvvaìxa 'Ixccqìov svqììv. Quamquam 



u8 ) Cum Etymologo et Hesychio Athcnaeum (XIV 618 e: r^v dì xaì lv 
taìg aitinoti rtg in' 'Hqtyópy, Tjy xtcì àltjiiv Xtyuvotv, wjij) Wilamowitzius 
coniunxit. 

ll£> ) Hinc Wclckeri disputatio /. c. supplenda erit et corrigenda. Quod 
vero Icari uni Atticuai et Peloponncsium Penelopae parentem inter se con- 
l'udit, mero errori tribucndura est. — In adnotatione ea addam quae coniectura 
ad Erigonam Icari f. rettulerunt viri docti testimonia. Suid. s. v. *pQvvix°e' 
IloXvq odJjuurog . . . roaytpStai J' avtov tìoi & avrai' IJXivQwviai Aìyvn- 
noi Axiaitov "AXxrjOTtg- 'Avtaiog n Aipvtg' Jixatot rj Iliqaai 17 Zvvdwxoi' 
AavaCdtg' Ib. s. v. 4>Qvvtxos MlXav&à' A&t}vaìog jqayixóg' ioti óà xaì 
làiy doa/tuttoy avtov taóc 'AyóqoftéSa' ^Ilqtyóvi)' inoiqoe xaì /Zt/nptyas* 
Loutschius {Philol. IV p. 181 s.\ ut Phrynichi 'Erigonam' ad Icari f. revocaret, 
primum duos illos Suidae articulos separatim positos coniunxit, deinde Jixatoi 
— de quibus nihil scimus — commutavit suo Marte in 'Ixàqtoi, tum 'Ixaqiovg 
suos vi ad prioris articuli 'Hqiyòyijy traduxit, deniquo in universum Erigonam 
Icari f. coniecit iam Phrynichi fuisse aetate! — Phrynichi Erigona nunc ad 
Aegisthi f. referatur oportet, quamquam vel Hillerus Icariensem praetulit 
/. 97, Wekkerum I ^.19, Rìbbeckiump.±lo' ì Bernhardyum (Grundriss der 
griechischen Litteratur II 8 p. 18) secutus. — Veuio ad Suid. s. v. KXeotftòv 
'Ad-rjvatos tqaytxóg' ttòv Jqa/Àtttejv avtov Axratwv' Afitftàqaog' AxtXXtvg' 
Baxxai- AtSafitvóg- 'Hqiyóvi\. 9v(aii\g' Atvxmnog' Iliqatg' TtjXetpog. (Ci. 
O. MùtUr, Litteraturgeschichte II 3 /. 178). Ib. s. v. ^tXoxXrjg- IloXvniC&ovg 
A&ijvatog tqttytxóg . . . lyqatpe tqaytoàlag q, wv iati xaì latita' 'Ilaiyóvt)' 
NavnXtog' Oìòinovg' Oinvg' Jlqiafiog' HrjréXónti' <PtXoxtT)trig. Adnotat iure 
Hillerus 97, de harum Erigonarum argumentis ex solo Suida ne conici 
quìdem quicquam posse Scontra Welcker. p. 967). — Cf. adn. 122. 



Digitized by Google 



136 



DE ERATOSTHENIS 



hexanietri inventionein recentiore demum aetate ad Phanothcam 
transiisse crediderim 

12 °) Condigna est quae cum Eratosthenis Erigona comparetur fabulae de 
Iside et Osiride Aegyptiae similitudo. Excundum est ab Avieni de Virgine 
v. 282 s. Catast. IX /. 84> : 

Aut Pelusiaci magis es dea ìittoris Isis 
digna poli, consors et cura latrantis Anubis. 

Oonsors Isidis Anubis eo dicitur quod simul cum Illa ab Aegyptiis colitur 
(avt'faog): canina enim praeditus figura Isidem comitatur et in terris et — 
ubi primuin ad Virginera Isis pervenit — in cacio Sirii in sidus ipsc defor- 
matus (schol. Apoll. Khod. II 517 ci. cum Avùno l. £.). Lugere Isidem in 
Virginia sidere ex obscuritate stellarum consequitur; furit Anubis, eadem 
scilicet de causa, quapropter Isis luget: in promptu Erigonac et Maerae com- 
paratio. Iam adparet nobilissimum Aegyptiorum mytbum catasterismis illis 
subesse : Isin Osiridis corpus a Typbone dissectum quaerentem Anubis comi- 
tatur (Plutarch., de Iside et Osiride c. 14 s. Aelian. hist. an. X 45>: bine Isi- 
dis luctus, bine Anubidis saevities explicanda. Nec suus Aegyptiis defuit 
Aristaeus. Praeter Iacbenem {Aelian. ntQÌ &tiiov haQyniòv fr. 115 Hercher 
= Suid. s. v, '/«£iji'>, quem missum facio, Nilus pater, cum terrae sospitator 
contra Sirii aestum exstitisset (Pausan. X 32, 10>, lluvii siderei — quem Eri- 
danum solemus vocare — sidus fertur occupasse Avien. 796 s.: 

Pharium pars altera Nilum 
commemorat, largo segetes quod nutriat amni, 
arentisque locos unda foecundat alumna. 

Osiridis ipsius animam non ad sidera sed in Apin abiisse testes fere consen- 
tiunt <vclut Plutarch. p. 359; exquisitius ad Phaethontis Planetam rettulit 
Achilles p. 136 Petav., unde non alienum videtur, quod Planetas Eudoxum ab 
Aegyptiis ad Graecos traduxisse Seneca, quaest. nat. Vili 3 tradidit). — Fa- 
bulam quandam astronomicam rcstituimus, quamquam nequo vere Aegyptiam 
neque nimis antiquam. Etenim secundum vulgarem opinionem Isin Aegyptii 
prò Luna vel prò Sirio habebant, quem daemonis instar antiquis fuisse supra 
dictum est p. 123 s. (Plutarch. 21 s. 38. Catast. p. 170 Rob. Diod. I 27>. Is igi- 
tur qui ad Virginis sidus quod solemnis heroidis erat sedes Isin rettulit — 
nam qui in ea Fortunam seu Atargatin indagarent, recentioris fuisse videntur 
inemoriae (Catast. IX p. 82 Rob.) — genuinam Aegyptiorum de diis opinionem 
cum prorsus neglexerit, vix inter ipsos Aegyptios sed inter eos Graecos quae- 
rendus est, qui inde ab Alexandre Magni aetate de Aegyptiorum diis eo 
scripserunt Consilio, ut multo eos Graecorum numinibns esse inferiores nec 
heronra apud Graecos nobilitatemi excedere ostenderent. Ncque igitur ex 
huiusmodi scriptoris scntentia Osiris illa cultioris vitae beneficia, quae prae- 
buisse hominibus ferobatur, ipso de suo inveniro potuit sed aliunde acccpit, 



Digitized by Google 



ERIGONA. 



137 



3) A filia ad patrem transeo : videtur enira Icarius ex inferis 
paene revocandus. Etenim postquam perspectum est, quantum 
novi in hac fabula molitus sit aut ipsc Eratosthenes aut prio- 
rum curiositas, non sine veri specie possit concludi, ne necem 
quidem Icari, quippe quae ad catasterismum efficiendum prorsus 
sit necessaria, ad priscam et gcnuinain pagi fabulam pertinere. 
Ita iudicanti certuni et invictum quod obvertatur non invenies: 
quamquam altera quaedam se obfert ratiocinatio , ne ea quidem 
tuta, at non improbabilis. Solent in fabulari populorum Ustoria 
ii qui de genere humano praeclare meruerunt non modo nullum 
bcneficiorum percipere fructum verum ipsi in capitis periculum 
adduci. Cum vini culturae propagatione illa fabularum recor- 
datio arcto et naturali quodam vinculo in diversarum gentium 
memoria cobaerere videtur. Osirin cultioris vitae beneficiis vix 
distributis miseram oppetiisse mortem Aegyptii credebant; Baccbum 
apud Graecos paene nusquam sine periculo vinum donasse homi- 

velnt vini culturam ut par est a Baccho Africani peragrante: vides quam 
ante fabula illa astronomica cum Bacchi per Africani expeditione cohaereat. 
Quac cum ita sint, gravissimuin Leonis Pellaei testimonium ponderemus apud 
Hygin. II 20 p. 61, 20: Sed de Ammonis simulacro Leon, qui res Aegyptias con- 
scripsit, aiti cum Liber Aegyptum etreliquos fines regno tener et et omnia pri- 
mus hominìbus ostendisse diceretur , Ammonem quendam ex Africa venisse et 
pecoris multitudinem ad Liberum adduxisse, quo facilius et eius grafia uteretur 
et aliquid primus invertisse diceretur. Itaque prò beneficio ci Liber existimatur 
agrum dedisse, qui est contra Thebas Aegyptias ; et qui simulacro faciunt Am- 
monis, capite cornuto instituunt, ut homines memoria teneant, eum primum pecus 
ostendisse. Qui autem Libero factum voluerunt adsignare, quod non petierit ab 
Aminone sed nitro ad eum sit adductum, simulacro UH cornuta faciunt et 
arietem tnemoriae causa inter sidera fixum dicunt. Leonis igitur rationibus 
tam mythologicis quam astrotheticis — solet enim personas Aegyptiorum 
fabularcs in caelo constitucre (Robert, p. 231) — seriem illam catasterismo- 
ruin isiacorum supra renovatam convenire adparot. Dolendum tamen est, 
quod incerta videtur Leonis aetas. Quod enim Leonis ad Olympiadem Au- 
gustiuo teste (de civ. Dei Vili 27. Ed. Schwarts, de Dion. Scyt. p. 49— 52> 
ficta procul dubio circumferebatur opistula, nullum continere certuni tem- 
pori» indicium contra Lubeckium (Aglaoph. II p. 1000) recte monuit Wila- 
mowitziua. Quamvis igitur tanta inter Eratosthenicam illam et Aegyptiam 
interccdat affinitas, ut altera ex altera videatur expressa, nibilo minus utra 
fabula sit vetustior, utra recentior nondum licet diiudicare. — 



Digitized by LiOOQlc 



138 



DE ERÀTOSTHENIS ERIGONA 



nibus multis constat testimoniis, velut Melanippidis Melii fr. 4 
Bergk (— Ath. IX 429 B): ot óè àyvoovvxsg xi\v xov oìvov òvva- 
fuv xòv shóvvaov (fàaxovdi naviùv tlvai aixiov xolg àvirQ(a7XOtg 
pXctO(ftjfioi>vttg ov (Asxqifag' oitev 6 Melavinnióqg fyq' 

ncéyxeg ó' antaxvyeov vócog 

tv 7tqlv èóvxeg aiòqisg oìvov 

xàfct òì\ xà%a tol fièv are 1 (ay òlovio, 

ivi óè TiaQanXtjxtov %éov òpif àv. 

At heroibus Icario praesertim quid acciderit, cum praeter Era- 
tosthenem nemo quatcnus scio testetur, cautius nos in medio 
relinquemus. 

4) Quae igitur certa superest vetustae fabulae de Icario 
Atticac memoria? 'Ad Icarium et Phanothcam diversatus Bacchus 
vimini vitemque numeri hospitibus dedit. Ita factum, ut ex Ica- 
riensium pago et vini cultura et ludi dionysiaci 131 ) ad ceteros 
Atticos pervenirent'. 

Fere eadem ante hos triginta quinque annos breviter Otto 
Jahnius 1 ") proposuit, cum auaglypbum illud quod vulgo ad Icari 
hospitium revocatur ex generaliore voveutium sententia expli- 
caret. Cuius argumentationi cum nihil amplius quod addatur 
habeam, in auspicata huius viri memoria mea desinat commentatio. 

Berolini, Non. Nov. 1882. 

ERNESTUS MAASS. 

121 ) Marm. Par. ep. 54 supra adn. 81. Ib. a>' ov 9(<Smi 6 Ttottitìjsitpavij 
7iQÙtoi, oc IJtóaSe <fy«ju« iv Haiti, xal iié&>i 6 iqayos a»Xov. 

122) Arch. Beitr. 205 j. Cf. ctiani F. Deneken, de Theoxeniis (Berol. 
1882> /. 38—56. Archaeol. Zeìt. 1881 p. 271 tab. 14. Virum euro, qui Bacchimi 
ilio in anaglypho excipit, histrionem esse Robertus et Benndorfius vide- 
runt. — Ceterum schol. Lue. Deor. cotte. < III p. 577> abieci, quia ex Cataste- 
rism. et schol. Aristoph. Ach. 243 conflatuin est. Nec melioris notae schol. 
Lucianeum a Rohdeo editum mus. Rhen. 1870 p. 557 s. <De re Lobeck. 
Agi. 1 660>. — Sileni personam non diversara esse ab Icario idem scholiasta 
<JV p. 227> de suo coniectat. Scholia in Ibin Ovidii ab Ellisio p. 101 edita 
ex scholiis Vergilianis videntur manavisse cf. Ellisii praef. p. 62. — Denique 
picturae nounullae vasculares et gemma (cf. 0. Jahn, Arch. Zeìt. 1847 131 s.) 
ad Erigonain Icari f. falso referuntur. 



Digitized by Google 



EPIMETRUM. 



Postquam elegiae Eratosthenicae summam restituimus, quod 
supra p. 47 adn. 68 causam, cur Eratostheni 'Catasterisniorum' 
sylloga supponeretur, cum 'Mercuriuin' tum ipsam praebuisse 
'Erigonam' confidenter asseveravi, nunc satis credo stabilitimi. 
Est autem ex iis quae hucusque disputata sunt haec fere libelli 
historia pertexcnda: „Cum condita quaedam esset fabularum 
conlectio, quam aegre ferimus et auctore et certo carere tempore 
cf. 54 s. t anno c. 100 p. Chr. n. exstitit qui simul cum hac 
alias de sideribus narrationes et stellarum indices in unum con- 
gereret interpres Arateus. Quem Sporum fuisse Nicaeensem 
haud improbabiliter mihi p. 47 s. statuisse videor Sccundo ex- 
eunte aut ineunte tertio p. Chr. n. saeculo interpretis thesauro 
supervenit epitomator is, qui Catasterismos nobis servavit. Qui 
in excerpendo rem ita instituit, ut testes si qui fuisscnt post Era- 
tosthenem nullos produceret, uno excepto Hipparcho, quem vel 
Arato antiquiorem errore quodam interpretis et ipse deceptus 
putavit cf. p. 17 j." 

Catasterismos Roberti diligentiae et acumini debemus ita 
instauratos, ut, quamquam suppleri haud spernenda et possunt 
et debent, tamen in ipsis fere supplementis consistere liceret: 
nisi aliter tota haec quaestio nunc esset conformanda. Inter- 
pres cnim ilio Arateus iam undique componendus ad pristinam- 
que revocandus est integritatem. Quod cum harum litterarum 
emolumento alio tempore simul cum nova, qua opus est, Phae- 
nomenorum recensione praestare conabor. 'Catasterismorum' 



! ) De Spori tempore aliunde non constat. — In compendia astronomica 
olim tran3Ìisse 'Catasterismos' code* probat Cantabrigicnsis Univ. L 1 IV 2 
saec. XV fol. 79—89. 



Digitized by Google 



140 



DE ERATO ST HE NE 



igitur libcllus scriptis pseudcpigraphis accensendus. Inter quae 
proptcrea cminct, quod non solum ad mythologiam spectat, veruni 
cuin astronoiniae graecae historia arctissime cohaeret. Pseudepi- 
graphis neutra caret disciplina. Velut APOLLO DO RI bibliothecam 
mythicam non diu est ex quo scriptori neqì &eàv celeberrimo 
llobertus eripuit. Ad EMPEDOKLEM Phacnomenorum Aratc- 
orum revocatili* paraphrasis metrica cum alibi tum in Parisino 2381 
fol. 69 a saec. XV servata cf. Fabricii bibl. gr. I p. 814 s. 
Harlcs: ^EfiTieóoxXéovg ctnXavcùV àaiéqiov <s<paÌQ<x et tov ccvtov 
^Efineóoxléovg nXavìjtwp aaré^mv crqaTQcc. Scitu dignum, eandem 
ctiam THEONIS astronomi prae se ferre auctoritatem cf. Jacobs 
Anth. gr. Ili 225. Inclutum HIP PARCHI nomen exilis quaedam 
de duodecim zodiaci signis disputatio in Parisino 2426 saec. XV 
tradita ementitur. Decurtata cadem multis codicibus circumfer- 
tur, velut Ambrosiano (cf. supra p. 39 ad?i.), Marciano 303 s. XIV, 
Londinensi (inter Arundelianos 528) ita tamcn, ut ex auctiore 
archetypo eam adpareat esse excerptam. Quam cum nemodum 
promulgasse videatur, placet subiungere, postquam de illius origine 
nonnulla praemisero. 

Ac primum quidem cum vel Claudii Ptolemaei Geographiac 
aperta commonstret vestigia, constat non potuisse illam ante 
tertium p. Chr. saeculum componi. Deinde ab Hephaestione philo- 
sopho Acgyptio — quarti ut videtur saeculi cf. Salmasius de 
annis climactericis p. 533 — plurima mutuatus est Anonymus, 
velut quae ad geographiam spcctant simul cum ipsa Ptolemaei 
doctrina integra itemque signorum explicationes apotelesmaticas, 
quas plcruinque ad terrae Aegyptiae naturam adaptatas invenies, 
velut si messis mense Aprili institui narratur, alia. Dolendum 
vero est, quod florilegium illud astrologicum , in quo Hepbae- 
stionea nobis servata sunt, ex libro Laurentiano nondum editum 
est cf. Hermes 1881 p> 390 s.: fortasse etiam ea, quae I. Came- 
rarius (Astrologica Norimbergi 1532) oinisit, cum Pseudohip- 
parcho possent confcrri. — Nonnulla aliunde Anonymus adscivit, 
velut quae de pisce ilio Pontico exposuit*). Iatromathematica, 



*) Cf. Plin. N. H. 32, 149. 



Digitized by Google 



EPIMETliUM. 



141 



quae hic illic immiscuit, cum Mercurii Trismegisti libello astro- 
logico apte comparali possunt. — Auctiorem disputatiunculam 
ad codicem Marcianum recensui, adsumpto H(ephaestione) vitiis 
liberare studili ; littera W Wilamowitzii emendationes significavi. 
Brevius exemplar ex Marciano subiunxi, a quo ceteri libri vix 
differunt. 

I. Zwóiov nq&xov p^v MaQxiOg ì%(ùv jjfiéoag là' 17 TjfiéQa 
cùQctg */? xaì fj vi>% toQag */S * £wov tcqoùtop ó Kqióq • xaì óq 

Xapóvxeg àq%iiv xov £a>óiaxov xòv Kqiòv xéXog óè xovg *Ix&vag 
iXàpopsv xai xtav àv&qtonivwv tìtayLcixmv àqx^v pèv xijv x£<paXijv 
téXog óè xà àxqa x&v noóàv (facìv ovv xvqisveiv pèv xòv Kqtòv 5 
xijg xéfpaXygj Tavqov óè xqaxyXov , m^oop óè Jtóvftovg, &cóqaxog 
óè KaqxlvoVj Oxopdxov óè xaì nXevqav Aèovxa, XayóvcùV óè xaì 
x^g àvat xodiag Ilaq&évoVj iGxvoav óè xaì yXovxcov Zvyóv, al- 
ÓoIùùv óè xaì xvtfxsag xaì povfìcùVùìV ZxoqnioVj ptjqtov óè To%óxrjV> 
yovdxcov óè AÌYÓx€Q<a } xvij[A(av óè 'Yóqoxóov , dxqcov óè noóCóv 10 
y /X&vag • xotiavxai, al xav Zoìóìcùv 7iQO(ftjyoQÌat ' iv xovxw ovv iw 
£o)ólo) ysvópavog ó tjXiog xqixijg àóéxacxog yivsxat rj^éqaq xe xaì 
vvxxòg idócùQoy avratg ànovépcov ótxalav xqitfiv àqqévixòv óè rò 
£wóiov oìov àqqwconòv xaì ndoijg ivtqyfiag atxtov xaì fiaaiXixòv 
xaì xqomxóv sìxóxutg' iv yàq xovxm iw ^wóìoì yevófitvog 6 ìjXioglò 
rqéntt xi\v dxqav ipvxQÓxtjta xaì fxsxafidXXsi sìg &eqfi6xtjxa gì'/a- 
liexoov xaì notti xò è'aq. 

II. Zqióiov ósvxsqov (Atjv \AnqlXiog' ij yfiéqa wqac Ty 
xaì r] vi>% coqag Ta' £òiov ósvxeqov ó Tavqog' sincùfisv ovv i(pt£ijg 

I. Kqiòg Xéysxat, or* iv Ìxsìvm tw fitjvi 6 ijXiog àqxtxat 20 
xQénsti&ai ano x^g x«t/Lt£(na£ wqag ini xyv iaqivijv xaì iv itiatg 
ùàqatg xqtvei xijv xs vvxxa xaì tfjv qixéqav. 



1 innaQxov ntql t<5v àtódéxa f^tf/wv 2 f^Jor 7tqi5tov ò Kqtóg suppl. W 
4 n(QÌ post xai omisi 4 ttjs xHfakijs 5 eff&aoap 6 iqóxi]Xov 7 nltvqov 
10 xai post a. omisi 11 Toaavra nàv C^JiW: supplirvi ex H XHfttXrjV rov 
xóofiov TiQooayoQtvovOi xri 12 tv tovi^ ovv j$ ^ifi'w suppl. TV 14 ;<,)(tu>ì> 
supplivi 14 fioraóixòv xaì tq. : correxi ex H io dì Zt{)<Siov tovtó fori iQontxbv 
KQQtvtxòv fiaatltxòv nftoaraaaov 19 £<p<fiov 19 xaì post ovv del. W 
20 InnàQXov neQÌ lùv tTaj(ff*« £h>J{(ov 20 ó ^iof suppievi 22 XQfrttv. 



Digitized by Google 



142 



DE ERATOSTHENE 



tt(V te zov Tavqov xaì zàiv tno^ièvtùv zovzw rw £&><f*M ovofiaffiav 
Tavqov uivófiarfav ótà óvo ah lag' y ótà zò iv zovzm zA £ù)Óiùì 
yevófievov zòv yXtov ofotqov ifipàXXetv zoìg zavqotg xaì ixpatvetv 
avzovg nQÒg avvovaiav, y ótà zò iv tovzut to> xatqùi tòv apijzov 

Sy^fff^af effr* óè ó àfitjzog iqyaaia (ìocùv. 

III. Zoiótov zqtzov firjv Màtog' 1} ypéqa exet * a * 
jj W>£ óìQag ì. Imov zqhov ol Jlóvfioi' Atóvftovg óè avzovg 
wvófia6av t ov% bzt óvo qaivovzat iv %& ovqavw, dog (fatti 
tiveg, etóoaXa àv&qanófioqaa, àXX* ozi iv zovzotg yevópevog à 

lOyXiog ótzzijv xqàtitv xatqov àneqyà&zaf néqag ptv yàq óló<atìtv 
saqt àqxqv óè ztji x>éqtt , wffre xaì àxqazov eìvat zò neqtéxov, 
xaì zqénet zòv àéqa ini zò &eqftózeqov iv zavztj zfj zqttyóiq 
ànaqzi^ezat [ij zov àéqog xaì] zyg iaqtvrjg tqonijg «7 a»(>a, yrtg 
xaXsìzat eaq' zqt£móiav óè Xéyùì Kqtòv Tavqov xaì Jtóvpovg' 

15 iv yàq zolg zqtoì zovzotg Zqyótotg xaì àqxijv fai fietìózijza xaì 
néqag Xaftflàvet ì) zov àéqog xazàffzao'tg. àéqa óè ixàXetìav zò 
saq dtjlovvzfg avzijv ztjv xqào'tv, ór* /t*jy xaì vyqóv idzt óvp- 
pézqiùg- ò&sv xaì zr\v avwfiaXiav tavtf\v ìx tov tìzoixsMovg 
àéqog eXa§tv toiovzog yàq ò afa rjjj xqàtiet. 



20 II. Tavqog ixX^&tj, ór* noXevovzog zov tjliov eìg tòv olxov 
ixetvov zàg aXcovag èzotfià^ovfftv ol Alyvnztot ótà zov zavqov, 
y ór* xarà zovzov zòv xatqòv olCzqog iyyivezat zoìg zavqotg, aXXwg 
re xaì y zìjg GeXijvt]g ffvvoóog ij iv zw Tavqoì yivopévfj Gtjpalvei 
zì\v tùùv vóaiav tov NeiXov (xéXXov6av ylvea&at (foqàv óiò nqòg 

Vbzìiv zov zavqov (pcovyv zò vóooq fiag ol Alyvnzio* (òg ótjXtaztxòv 
vóàzMV ixàXeaav pcóg yàq naq* avzolg zò vóooq tftjfjkaivei. 

III. J lòffio i iXéx&ri<fav J ór* noXevovtog éìg èxetvov zòv tónov 
tov t(Xlov tàg xotvwvlag xaì nqaypazslag xaì avvaXXayàg ol 
Aìyvnztot inoiovvzo nqòg àkX^Xovg. 



1 Xanofiéviov: corr. W 1 òvof/aafnv supplevi ex Hephaestionis titulo 
TtfQÌ riji Jtòv i(i fioqfuv òvofietafas xaì SvvafttbiS : tthinv W 2 Ji« tò supplivi 
3 ìtOTQov 5 yfvéoOai 5 farai 7 fr^Jio)' 14 a^Q : corr. W 21 ròv 
mvQOV 22 xar* ainùv ròv 27 ^/y^ftijaav 27 èì( supplevi. 



Digitized by LiOOQlc 



EPIMETROI. 



143 



IV. Zoìótov zézaqzov ittjv 'lovviog' *i fjfiiqa ixei aìqag Te xaì 
aj vv% uiqag £mov zézaqzov ò Kaqxivog' ozi ptv zovzo zcov 
iv vòaoi óictnoìfxévtov ititi*, ùìfioXòyijtat • zlvog ót tvixa zavrijv 
zjv òvopatilav elafi e zò péqog zovzov zov £ùiov, svXoyov i&tnsìv ' 
ómXijv yàq tovtov alziav ànoóióòatiiv, rj ótà zò (toqnózazov 5 
elvat ojg ipvxQOv xaì iv vdcut* ótatzojfisvov (zotovzog Sè xai 6 
(ìoqqàg) rj ozi, (aoneo zò $&ov zovzo iv zw (ìaól&iv ovx in 1 
ev&siag xtvstzat àXX y eìg zovnttito, ovtoa xaì 6 fjXtog iv zovzm zip 
£wóUp ysvò/ievog àqxezai Xomòv ini zà vóznx %0)QtTv xaì atineq 
vnonodl&iv. IO 

V. Zoìótov néfinzov fiyv 'lovXtog- % tjfiéqa s%si, toqag tó 
xaì ij W>£ tóqag i' £oìov néfinzov ò Aìoìv Aéovta ojvòfiatiav 
zovzo zò t&ov ótà zqetg aìziag. (faci yàq oìxstóztjza noXXtjv 
xtxzijti&at nqòg zòv Aéovta zò towv zò iv ovqavotg tyótov sazi 
óè (ìatiiXtxòv iv C«o*$* (fatiìv ovv inttóàv ò yXiog yévqtat Ìvl5 
zm Aéovtt, oìtitqov ipfìàXXet zolg Xéovtitv àvaxtvmv aviovg nqòg 
tivvovtiiav xaì àyqoóitiiav òqfAijv y ott &€qpòtarov vnàqxet Ttj 
xqàtiei xaì fiati tXtxóv ttipev óé t Su xaì olxog zov tjXlov zò £m- 
ótov zovzo' xaì iv avzoi yevófievog (6 fjXiog) àxqav iqyà&zat &sq- 
fxójrjza ivóstxvt'fisvog zi\v nqòg zò t,oiov tixétiiv. àXXot óé (pati tv, 20 
ozi iv zovzo) zm xaiqto &tqfiaivòfievoi ol Xéovztg ix zyg àfietqiag 
zov neqUxovzog xaì pavtxò) tivtixeSévteg oìtizqm (fsvyovtitv ix zijg 
Aqaftiag iqijfiov ini zr\v Al&tónwv yìjv, f t ttg (òvófjKxtizat Tqu>- 
yXoóvzixij. (patii yàq ixtltis qvaxag elvat zov NsUov vóaiog not- 

IV. Kaqxivog, ozi noXsvovzog zov ijllov tìg zòv zónov ixftvov 25 
fj zqjv xaqxivcùv pézaqtiig ànò zov NslXov ytvofiévij StjXoZ zi\v zcov 
vdàztav àvà{ìa6tv àyióxavtai yàq zqg ox&qg zov NelXov nijxvv 
ini zifv yt\v' xaì ovza yivszat ó^Xy natii* q zov NtiXov néiQtjatg. 

V. Aéoiv óè iXéx&ij* ówzij ov zqónov itìzì zò £(5ov 0-eqfióv, 
ovz(ù xaì 6 pi]v xavfiazcoótjg iffziv. 30 

2 tùiòtov 2 tò post ori om. W 3 Stanofifruiv 4 KtpMov : corr. W 
0 xpvxQÒv et ótatTcZ/uevov : corr. W D ^ xai 10 vnnàl&tv 12 £<pótov 
13 tyóiov 13 or» post yiiQ omisi 17 àtf Qoóiofwv : corr. W 18 6 post xai 
omisi cf. II laiì ài oìxos ylfov rj/uegivov inqànovv ffrttnwtff? fittailtxòv xit 
22 ouaxtMvTt 23 (àvóftaaQm 24 xaì post vóarog om. IV. 



Digitized by Google 



144 



DE ERATOSTHENE 



ovvrag (Tv(Trij[iaicc Xtfivwót}, iv oìg ixrfvtrai nXijd-og vXtjg xaì 
ftdXiGra xaXdfAiàV , tìg ovg xazadvófitvoi xaì qyaXévovxsg àvaxpv- 
XOVGiv ix iqg xov xavGoavog àfisrqiag' rdxa àé, infidi} ol èXiaóstg 
xónoi xlxrovGt nXij&og xwvwntav xaì xovrovg dsóoixórsg ol Xéovreg 
5 xqvmovGiv èavxovg nàaav xtjv tjpéqav éìg xrjv xtav xaXdfiwv 
vXijv qsvyovisg xr\v xtav èXaxlGroav ì^ornv èvéqystav xaì kavroXg 
inayóvrtov àvaiqsGiv. xavxa yàq rolg [tvxxqqo'iv avxóav ènsiG- 
óvópsva ovitag aviovg nXijrxsij tatite xaì ixpalvGG&ai naqa- 
Gxsvd^etv dia xavtrjv xrjv aìriav rjo'vxd&iv <pa<Jtv anatiav zìjv 
10 ìjfiéqav ròv Xéovra, ÓGng av 3 il /ui/ èyivero, òXs&qov inijysv ndfffi 
xij Al&ión<av yjj. 

VI. Zoióiov ixiov [iìjv Avyovtirog. t] yfuéqa «^e* coqag Ty, 
xaì ij vv% tuoag ut. £t5ov Ixxov fj Ilaqd-évog. xovxo xò ^<aóv 
(pad iv ol noitjraì vndqxttv xì\v /lix^v dXXà zig fièv ij ah la, 

15 ov nqóxetxai Xéyetv xov Jixijv òvofid^éCd-ai naqà xotg noii]xaXg f 
xr\v àè svéqysiav tyrfjGai evXoyov xi\v xov ijXioVt rjv dneqyd&zai 
yevóftsvog iv xta £aóita' xovxov yàq xaraXaftdfV ò ijXiog xòv xónov 
yv\kvr\v dtixvvoi rijv yqv xiav savxqg xaqnóHv, àia xò iv àno&yxaig 
ndvva xà ix yìjg GvvaxO-évra ivanoxtxXtto&ai , xaì xqónov xivd 

2Qovi(og aviti» (faivéG&ai, (ag xi\v àqxìjv xaqnovg (Ai} sxovGav^ uXX' 
olov Oittqdv xiva xaì naq&évov (faiveóO-at xijv yf^v. 

VII. Zoióiov $(ìóo(iov [ti]V Zsnxépfìqiog' $ ^(Jiéqa e^et (aqag 
i(t xaì ri vìì% coqag i(ì. £(5ov £(ìdo(xov ó Zvyóg' xaXXlcxtjv xivà 
xaì xavxtjv vcneótóxaffi xi\v izv(ioXoyiav xoì Zvyui. (patii ydq' 

25 &yòg ovóèv Irtqóv ètixiv ij óiaiqsxixq xùiy aviti (jòv Gra&fuSv xaì 

VI. IlaqO-évog óè èxX^dfj, ori xov tjXiov noXtvovzog tìg xòv 
xónov èxsivov naq&évog èorìv r} yij, rpoi danoqog ysvv^fidxiov. 

VII. Zvyòg ót èxXqd-i], oxi r\Xiov noXevovzog Big èxtlvov xòv 
xónov ìtitjfisqla ylvexat. 

2 (f oltvovres 3 ittvroùs ante Ix suppl. IV 3 &r rt rrjt 4 xai lòv : iòv 
del. m* 4 Si Jo/auc : dtóoión ; m 2 G IntiQtev 7 Inàytiv 7 mìg ^vxiìiatv 
10 ws tìvcti ti fit] ■ — Inijyov : corr. IV 12 Z.f. supplevi 13 Syàtov 13 f^J/oy 
1G Cyrovoa : Ct)iov<fiv W 17 loiiiw suppl. IV 17 yàq suppl. IV 18 foón 
— ivanoxlelo&ttt : corr. W 20 Uovaav 21 <ni)Qtcq 21 n«Qdévou 
22 Z. tfliS. supplevi 24 hoiftokoylttv 25 ìj Itxrixrj : n IXtyxnxy coni. W. 



Digitized by Google 



EPIMETRUM. 



145 



fiaQwv instò] ovv ò yXtog iv xovtù) ytvófitvog xoì £mcJ*<>> ttffjv 
ànovéfitt rjiiéqa xt xaì vvxzl xyv xtav còqaiv nocóttixa, taontq 
ótxaax^g àqttixog nqòg tovg ótxaiopévovg è'xtf & *ovz(A yàq t<S 
£u)óio) ytvófievog ò yXtog noitt tijv (f&ivonwqivtjv ìdijfitqtav. 

Vili. Z^òtov òyóoov (itjv ^Oxzoóftqtog- tj ypéqa è'xtt (5qag Tà 5 
xctì ij W'£ (aqag iy. £wov òyóoov ò 2xoqntog' 6 Zxoqnlog ixXy&ti 
tò £<aov tj ótà tò iv i ovvio tw tónto tov tjXiov yevopévov nàviag 
tovg tìjg ytwqyiag fi,ttaxtiqi£6<r&a* nóvovg, xaì cxoqni^to'd-at tà 
ontiqófieva iv xjj yy, % òxi, òv xqónov ol dxoqniot tà xévtqa 
nqòg xqv nXtjytjv sx ov(U * xovxov xaì ó ytaqyòg xò àqoxqov nqòg 10 
xr\v ytp>. 

IX. ZwSìov tyaxov (AfjV Noéfifìqiog' jj ìjfiéqa e%£i (aqag i 
xaì vv£ (oqag tó. £(3ov svaxov ó To&xyg' [ij xo&xtj xò (téXog 
noòg tiva xéxxqxat Cxonóv dxonòg yàq xaì avtrjg xò fìéXog iatìv 
àxovxiaai tv wQiafjévu) ttvì tónta' ènti ovv 6 qXtog ànò tùvlb 
poqstwv aQxófievog ini xà vóxia dxonòv ex £i (ffràaag wQKffiévov, 
nàXiv iv avxo) xX'tvtxai xaì vnodxqitpH ini tà póqsia, iwg ov 
xataXafìàv ò ijXiog àqtyxai nàXiv an' avtov vnox<aqttv ini xà 

Vili. Sxoqnlog ót ixX^ij, òti> tov ìjXtov noXtvovtog eìg ixet- 
vov xòv xónov 6 ffxoqniafiòg yivtzai xùùv ytvvi} {AataìV ini ti\v yijv, 20 
^ or*, ov xoónov ò axoqniog xò xìvtqov nqòg xò nXijao'tiV, 
ovxtag ó yetoqyòg nqòg xtjv yijv xò aqoiqov. 

IX. To^óxtjg ixXijO-t] ótà tò iv avtw xòv IjXtov ò^vtàxijv not- 
tìct&ai, tjJv tov nóXov ótaóqopijv, tj xaì àXXtog' (Santq yàq ò 
to^tx^v ftstaxttqt^ófitvog cttpitjo't tò (ìèXog ini ttva dxonòv xaì 25 
nàXiv àv&éXxav tìg xovnidta nqòg xòv avvòv àtplìjffi xónov, ovxia 
xaì ò ^Xiog xaxaXafìùìV xòv Kaqxlvov aqxtxat nàXiv ctn 1 avtov ìmo- 
Xtaqttv ini xà vóxta. 



2 ttnovéfituv wtQttv r( xaì M/xr« : ttfttQtt re xaì vvxri W 3 ?*f< 
supplivi 5 Z. oyó. supplevi 6 (^'ffioi' 7 Qitov 7 yeróittrov 
8 OxoQn&tv 10 rovxo 10 6 ytwQyóg supplevi 10 nfQÌ 12 Z.i. supplevi 
13 fqjJiov 13 Sequentia uncis inclusi, quia totidem fere verbis inferius 
iterantur 15 opto [iù : opto ftértp 16 ifOtxGcu 17 SI ante Ir omisi 

17 xl. v . . m l , xUvtTttt tn* 22 ovru ròt> ytmpyóv 27 xainla^tóv 27 «p- 
Striti 28 vórtf. 

Pbilolog. Untersuchnogcn VI. 10 



Digitized by Google 



146 



DE EKATOSTHENE 



vòlta' xaì ótd torio To%òirjV wvòfiatfav tò £ùiov'] (So'nsg yàg ó 
io%ixt]v iiéiaxtiQi&fievog àtpttjGt tò péXog ini uva Qxonòv xaì 
ndXtv uvìHXxuìv rìg tò òniaa> ini ibv aviòv ù(fiij(ft Tonov, ovito 
xaì ò f { Xtog xaiaXafiùv tovto tò fyóiov ndXtv il vnotiigotpijQ 
bindvetatv ini là pògeta' tovto ovv noteX iv toì tótim zovtm ó 
qXtoc, Xéyu) ài} iv r« To^6it\. 

X. Zwótov óéxaiov (iijv Jexépfìqtog' «} rj^iga s%ei wgag # 
xaì tj vv% tagag Ti' Imov óéxaiov 6 Aìyoxégtag. tovto tò twóiov 
ótdtfogov vnoit&éacftv ddigoXóytav naXóeg- id (xèv yàg spngoa&tv 

10 aìyì àqofxoiovGi, %à cT otuG&sv ano tijg ì^vog xqrsi, coffis vosXv 
i^iàg ix Tijg loiaihyg óiafiogtftóastag négag fièv slvat (p&tvontógov 
uoxijv óè xt'pàW *'"/»«' yctQj <àg tygóiaiov at% iv ToXg Ztàotg 
vndgxer evvygov óè xaì ipvxgòv tò xijiog' ineì ovv iv tovTtp tm 
tyóiw yevòfisvog ò yXtog negaioX fièv tò a>&ivÒ7ia>gov àgxsi óè 

15 ioi*5 xeipàvog, ótà tìjv aìiiav Tavitjv évo pogtpàg £&>W avita 
ntgié&tjxav. 

XI. Zmóiov svóéxaiov ftrjv *Iavovàgtog' <J fj^éga è'x« tagag 
ì xaì y vvì- tó. £mov èvóéxaiov ò 'Yógoxóog. toviov tov tyólov 
dxonòv itfuv ahiag ànoótóòvat cpavtgàg nàotv vnagxovaag tov 

20òvófiaiog- nagà yàg tò xitoiv noteXv tvov vóàitav iv tovita ita 
£wót(.) ysvófiévov iòv qXtov 'Yógoxòov tavófiaaav. 

XII. Zoiótov ótaóéxaiov ftijv 0t^govdgtog' ij ypéga «x« 
tagag la xaì y vv% tagag Vy. £wov ótaóéxaiov 'ix&veg. xaXXiaitj 

X. Aìyoxégtag iati £taov óupvég' tù fièv sfingoti&év itfit 
25 nagòfiota T jj (f ittisi, xaì Itjgdj tù óè òntti&sv xiyY** Tta ivvygta 

xaì xfjvxgoidioì' xaì ò fjXiog yovv iv tm Totoviw ^taùioì sìtieX&àv 
ntgaTOl fièv tò (pfrtvónuìgov tò %ygòv, àgx*Tat òè tov Xf^tòvo? 
tov vygov xaì ipvxgov. 

XI. 'Yógoxóog (àvófiaaiai nagà tò x^ tv vàditav noislv iv 
SOavTtji tòv qXtov ysvófitvov. 

1 £(ódtov 3 tò òn. 5 in. supplevi : àvlrfit in lacuna ot 2 5 nottìv 

8 CqtJiov ò Aìy. : t,òìov óéxaxov IV 11 lx(ì joinvrr]S : corr. W 12 «qx€(v: 

t 'QX*Ì v m ~ 12 tyQÓrarov >j 12 (tt^ty tv : corr. IV 14 cIq/hv 17 Z. kvtì. 

supplevi 18 ó supplevi 22 Z.. òtoó. supplevi 25 tv vyQtìi 26 vygo- 
inrtp : iftvxfioiuTqi Ambrosianus 26 yoovv. 



Digitized by Google 



EPIMETRUM. 



147 



xaì &avfjtaxog à%ia xaì r t xovxov xov tyóiov tdxoqia xvyxàvtr 
tpcMTÌ yàq iv xovxut xà £móìm yevófitvov xòv tjXtov àvaxiveTv nqòg 
oìciqov xovg ìx&vag sìg vnófAVìjaiv àyiav xqg oìxeiag xvTjGewg' xaì 
ór* àXtj^g 6 Xóyog , svsaxt yvwvai, naqà xcov xòv Tlóvxov oì- 
xovvxtav ixtìas yàq vnàqxst xaì t) Xlftvij jy xaXovpivti MaiaixtgS 
àneqióqtaxog xio psyé&si, iv nàg ì%&vg ànofiaiovxai, ófrsv xaì 
Mauaxig (avo l uà<r&r] • tfaoì yàq, oxi iv uqxfl xov è'aqog igtqxttai 
nàg ix&ìg ànò xqg Xifivijg irvi xì\v SaXaCGav xì\v IJovxixtjv xaì 
yivtxai ix xijg à&qóag avxoóv ixóvtifuìg xoaavrij qot) xaì t]xog T °v 
fovpaxog, (Saie ànjxeiv xòv rixov xwv vóàuov xaì àxovca&cu [vnò 10 
xòv Bóo'noqov xaì] xoìg iv iw Boanóquì olxovaiv xaineq noXXt» 
dttGxyxóxi xqc Xipvijg nsqinov Gxaòiovg ènxaxoatovg' ovx av dè 
xovxo iyivtxo, ei ftij ànò xi)g olxtiag (fvffsoìg òqyàvTtg o\ ìx&vtg 
xaì' ixétvov xòv xaiQÒv €Ìg (il$iv kxivovvxo. 

Toìg yovv xotovxoig óuótxa £wóioig vnoxàaaovtii xì.lpaxa 15 
xov xótìfiov xaì fiéqtj xov Gcóixaxog xavxa' 

ò [lèv Kqiòg nsqtéxs* xXipaxa xónav xavxa' IJeoalav Bqexavtav 
xaì KiXtxlav fiéqr] óè xov acófiacog' xt(faXr]v xaì xà dvv arri?. 

ò óè Tavqog nfqiéxet xXipaxa xónoav • BafivXaviav xi)v ivròg 
naotHag M^óiav IlsqGlóa vtjaovg KvxXdóag Kvnqov xaì xijv20 



XII. y Ix&v*g óè xaXtìxat xò Zaiótov àia xò xòv ijXiov xoì xoi- 
ovxuì £móìo) nsqiyevópevov oìaxqov xotg ìx&vaiv ififtàXXeiv eìg 
vnópvtjotv .àyovxa xijg oìxdag ànoxvi]G€<ag' xaì xovxo essati 
yvoivai naqà x<àv oIxovvxùìv xòv JlóvxoVj sv&a èaxìv ì) MaHoxtg 25 
Xi(ivfi, iv jj nàg ix&ì>g ànopaiovxai' o&sv xaì Maicoxig t) xot- 
avxq Xlfivq inùìvopàa&ii. — 



2 ?v suppl. W 5 Xfuvt) xttX. [uuióit}S 6 iv oi$ : iv y vel h'&a W y iv y 
Epitoma 7 /utiórtjs 10 àxovtrat : àxoita&tti m 2 11 toÌs iv roìg 
11 àxovaai, verbo, xal usque ad oìxoìiatv o/n. \V 12 tiittOTJjxóii : JiéOirpóift W 

14 jékos : omisi, quoniam eandem continuari disputatiunculam II probat 

15 t« y. Toiavia Cojóia 15 vnoTaOovoi 15 xXr^taxn ix 17 $701: omisi 
18 xaì xvltxlav : xoi'Xyv aiQiav H 18 avxolq m 2 19 xXr\uaxa : corr. m 2 
20 utjoiav 20 ntQOiav. 

10* 



Digitized by Google 



148 



DE ERÀTOSTHENE 



tiixqctv Aoiav fiéqrj óè tov aiópaiog' zévovia zqdxriXov xvqtoooiv 
xaianttatStv xttQctòccq xaì (AVXTqqag. 

oX JióvfiOi> nfQiéxovoi tothùv xXifiara' Kannadoxiav Maq- 
tiaqixqv AqtAtviav BaxxQtaviiv Kvqqvaixrjv xaì Aìyvntov fiéqfj 

à Kaqxivog ntqiéxsi tónovg xXipàcav Kaqx*làoviavA(f<qtxiiv 
ISovfitdiav \lqfitviav KoXxtxqv Qqvyiav Bt&vviw fiéqij óè a<a- 
ftarog' <Sv^&og xaqóiav onXijva orófiaxov paatovg xaì xqvtfiovg 
zónovg. 

10 ò Aéoav TtfQtéxtt vlipanùv zónovg' \iaiav*lza\iav XaXóaiav 
\inovXiav 0oivixyy TaXXiav' [isqrj óè fftófiaiog' veqqovg offra 
ÒG(pqav xaqóiav xaì oqaaiv. 

il Ilaq&évog neqtéxti BafivXtoviav péti ri» Aìd-toniav 'EXXàóa 
'luiviav MetJonozafiiav Kqijiijv StxtXiav xaì Axatav (*éq*] otó- 
15 paiog' xoiXtay èvvóa&ia xvoziv xcòXa ònia&ia. 

ó Zvyòg zò ^oìóiov nsqtéxa Atfivtjv Kvqijvfjv Baxzqiavijv 
Kadniav 2vqtxi]v &^(iaióa TqiayXoóvztx^y fAéqrj Cf'fitazog' yXov- 
zovg fxijqovg oax&ag xvtìziv xwXa ònitid-ta. 

ò 2xoqniog TTSQtéxfi ratzovXovg Mavqnavovg 'fzaXovg Kaimà- 
20 óoxag KofAftayqvovg ~vqovq xaì zà nX^oiov Ev<fqàzov pégr} tfaj- 
fiazog' alòola xvanv {ìovflwvag xaì ióqav. 

ò Tog'ÓTijQ n£Qtéx£i> \dqafliav zr t v evóaifiova Tvqov KtXtxiav 
Kqijzag 'lanaviav fiéqq ócópaiog' pqqovg §ov^wvag (faXaxqoidstg 
xaì neQKfffOfivXovg. 
25 ó Aìyoxéq<ag neqiéxti> 'Ivóovg Aqiavijv reóqtaoiav Oqqxqv 
Maxtóoviav Ttjv TtoXviprifiov TtóXtv f^éqij Gùìfiazog' yóvaza vevqa 
ftevfiaza vyqà paviag òxX^aeig àpavqwo'Big àaeXytiag xaì alcxQÓ- 



1 xaì fi. 'A. 1 TQttxttkov 3 tónovg xXr,[xàj(ov, ut semper 3 xanna- 
Soxt'ag 4 xvQtttv^v : correxi ex II 5 Sk supplevi 5 xaì ante à/uovs omisi 
6 xaoxtóoi'iav 1 vofiaSiav : correxi ex H 7 <I>Qayy(av : correxi ex H 
10 XaXJiav 11 ànokiav 12 ooqrjv : 6<t<fQ>)V m 2 13 fifaqv add. w 2 
14 oiQtiav : correxi ex H 17 iQtayltaitixrtx^v 18 fiVQoùe 18 ìoxvàas 
19 fittvQiTiavovs 19 ìrcdag 20 xo/uavoi's : correxi ex H 21 'ìSqccs 
23 xQirovg 25 yiQovaiuv : correxi ex II 26 nolXv(f t]uov : videntur dici 
Athenae cf. H Aìyuìov nékctyog xaì vi ntQioixovvitg 27 ò^Atoaf/j. 



Digitized by 



EPIMETRUM. 



149 



ó 'YÓQOxóog neQiéx* 1 AtyvTttov TtQpavixìiv 'Agaftiav 2oy- 
ÓKxi'qv'0%taì>r}V xctì tà naqajiX^ciut' fisQrj au^ctiog' (JxéXrj xvijftag 
ytVQCc" vógoxomxovg notti àgd-Qmxovg nctvutótig tQav[ictiixoì<g 
iXs<f-avnùpévovg IxreQtxovg fifXayxóXovg xcc* ntiQOvg*). 



1 ooiydatav 2 li)Vt$/av : ò£t«»'»j H, lt)t> ex ttjv natum videtur 3 ì<Jqo~ 
xomxovq 3 ày&QìjJtxovs 4 iXttf nnicìivjast 

*) Itinti add. m l : nam desunt quae de Piscibus dicenda erant. Sub- 
secuntur in codice excerpta nonnulla apotelesmatica, doin geographica e 
Gemistio Plethonte desuinpta et grammatica et physiologica. Fol. 1 inscriptum 
est: 'descriptus ex antiquo exemplari et recognitus a Zacharia graeco impensa 
cor. uno 1562'. Saeculo igitur XVI manus secunda correctrix tribuenda est. 

Id. Iun. 1883. 

E. M. 



Digitized by Google 



INDICES 



INDEX CAPITUM. 

Pagina 



De Eratosthenis qui fcruntur Catasterismis 1 

De Eratosthenis Erigona 57 

Prolegomena 60 

'HQtyòvq 105 

Epiraetrura 139 

Indices 150 



Digitized by Google 



INDEX 



RERUM. 





l'aerina 






T*fi£ i n fi 


Achillea 




Ili 


Aratus; vita Matritensis . . 


. 32 


n 


Catasterismis usus . . 


4 


Asclepiades 


Myrleanus . . . 


33, 53 


Aegyptiorum de Sirio fabulae . 


3fi 






113 




125 


Astronomornm cod. Ambros. . 


P,8. 44 






85 


Atargatis . 




86 




79 




115 




32 


Ausonius ep 


. XXXI .... 


90 


Antoninus Liberalis XL . . . 


122 








Aratus; 


in Catasterismis excerp- 




Bacchi per Africani expeditio 


136 




ta 23 


. 24 


Britomartis 




1^7 


a 


interpres s. I — II p.Chr. 












n 13. 44. 


139. 




122 


a 






a m 


a 


recensio Planudea 4. 37. 39 






. 23 


a 


scholia Marciana; codex 


12 


» 




8 


a 


v. 83 


12 


» 


propagati o . . 


L 132 


« 


v. 82 


Sa 






33 


a 


v.233 


3il 






. 3 


- 


v.455 


24 


D 


p. 56 Bob. . . 


. 26 


a 


v.754 


13 


7» 


p. 58 


. 8 


TI 


„ Parigina. . . 3JL 411 


n 


p. 120 ... . 


. 2h 


n 


v. 24. 


il 




p. 124. ... . 


28 


.<* 


v. fia . . . 1IL 3& 43. 44 




p. 134. ... . 


L£L 19 


n 


v. 132 


109 


» 


p. 192 ... . 


. 23 


3 


v. 233 . 


36 


Cercidas 




. Ì1Q 


a 


v. 254 


ài 


Cinaetho 




132 


a 


v. 541 


48 




. Uh 


- 


v. 880 


4S 


Cosmas Catasterismis usus . 


L 83 


a 


v. 1093 


48 


„ a Nonno exseriptus . 


1 


•1 


vita Ambrosiana . . . 


38 






. 86 



152 



INDEX RERUM. 



Dulorestes 



ramina 

. 153 



Empodoclcs pseudepigraphus . . 142 
enchiridium niythologioum ... 54. 

,, astronomicuni . . . 139 
Eratosthenis 'Catalogò . . 52. 83 
Mercuri us 52. 13IL 122 

Erigonae tragoediae 133 

Etym. Magn. s. v. <xì>qoox«s 22. L2Q 
T „ scholiis Aratcis 

auctum .... 53 
Euclidis cod. Oxoniensis ... Mi 

Eudrunus 31 

Eudoxus 10. 12s. 

Germanicns 55 

. scholia Arateis aucta 53 
,, „ apud Ampolium 22 

„ emendantur . 81 
B „ cxplicantur . SI 

Hegesianax 9_L 124 

Hellanicus 134 

Hephaestio astrologus 140 

Hermippus Berytius 81 

„ Callimacheus ... 54 
Hesychius s. v. óyQtjvoy . . UJì 
Ilipparchus; codices . . . . 1IL 42 
„ pseudepigraphus 4L 140 
„ stellarum index . 14* 30 

„ veritaa 13 

p. 174 12 

p. 181 18 

p. 184 20 

Homeri scholia; Aratcis aucta 45. 49. 54 
2 486 .... 125 
„ „ subscriptiones 52» 52 

12fi 

Hyginus; Fab. 122 133 

- 130 82 

„ Astron. scholiis Aratcis 

usus 43. 53 



Pagina 

Hyginus; compilandi ratio . . 44 
„ explicatur . . . 2, 12, 28 

'Yno9i<rfK 6£s. 22 

Icariae situs 105 

'ixaQtoy Sqoì 81. 105. 119 

'IxaQtos 22. 125. 112 

'IxaQog 85. 125 

'IxaQiióvti 22. 125 

Istcr . 80 

Lac tanti us SS 

Lampriae index Plut 32 

Leo Pellaeus 130 

Leontius 33. 45 

„ codices 34. 42 

Lucianus 22 

„ scholia 13S 

Lycophro explicatur 125 

, ab Ovidio lectus . . 125 

Maera 124 

Manilius 84. 82. 132 

Martialis 118 

Maximus philosophus 23 

Melanippidcs 138 

Mero 122 

Mythographus Vat 24 

Noreides Hesiodi ÌM 

Homeri 130 

Nicander in Oatasterismis citatus 53 

Nicetas 12, 34 

Nigidius 54, 28. 22 

Nonnus 94. 96. 129 

„ imitatio Alcxandrìna . . 22 
„ „ Aratea .... ÌOQ 
„ „ Ilomerica ... 22 
Nux 82 

Ovidius 80. 108. 120. 125 

„ scliol. in Ibin . . . 60. 138 



ed by Google 



INDEX 



iì rum. 



153 



Pupi ni» 

Ovidius; stellarum index ... 3Q 
Panegyricus in Mossalam 81L 35, liliì 



Parallela minora QZt 

Parmeniscus 3L 42 

Parthenius emendatur .... 122 

Phanothea 135 

Phrynichi Erigona 135 

piscis Ponticus HO 

Planudeae Anth. cod. Londincnsis IH 

Pollux Si 

polus borealis S 

Probus SA 

Propertius 35, &fi 

Protrygaca 1 10 

Protrjgaeus 1_Q£L 14Q 

Ptolemaeus; Geographia . . . LiD 
r Magu. Syntax. codices 42 
„ Thoonis praefatio . àù 

Sirii religio 121 

Sminthes 53 

Sponis 42. 139 



Pagina 

Statius 82 

„ scholia G2 

Suidas s. v. 'KqujooMviis . . 3* 33 
Snsario 115 

Tatianns 22. 32 

„ scholiis nsus Arateis . 53 

Theo math 15, ài 

„ Arati biographus . 3S 
„ „ editor .... 40. 

„ y. interpres . . 42 



„ ad Jnlianum epistula 34 

„ pseudepigraphus . . 140 

Ptolemaei interpres 4Q 

Theognidis cod. Londinensis . . LQ 



Thoricus 118 

tragoodiae origo 144 

Varrò 115 

Vergilius 145 



scholia Arateis ancta . 53 
„ codices ... 82 
. Guelferbitana . G3 



ed by Google 



Druck toh W. I'ortnetter in Berlin C, None Granstrar»o 30. 



Digitized by Googl 



Digitized by Google 



Verlag der "Weidnianiisehen liuchhundlung in Berlin. 



Philologische 



UNTERSUCHUNGEN 

berautgegebou »on 

A. Kiessling und U. von Wilamowitz-Moellendorff. 



Erstes Heft: Aos Kydathen. Mit einer Tafel. (Vili u. 236 S.) gr. 8. 

geh 4 Mark. 

Zwcites Heft: Za Augasteischcn DIchtorn. (VI u. 122 S.) gr. 8. 

geh 2 Mark 40 Pf. 

Drittes Heft: De biographls graeols qaaestiones seleotao. U69 s.> 

gr 8. geh 3 Mark. 

Viertes Heft: Antigonos yon Karystos. (Vili u. 356 S.) gr. 8. goli. 

6 Mark. 

Fiinftes Heft : Bild and Lied. Ar» liiiologische Beitrftge zur GeschicHte der 
griechischen Heldensage ton Cari Robert. Mit acbt m d en Toxt 
gedruckteu Abbildungen. (Vili n. 258 8.) gr. 8. geh. . 5 Mark. 

De 

Sibyllarum indicib us. 

Scripsit 
Ernestus Maass. 

. (IV u. 68 8.) 8. geb. 1 Mark 20 Pf. 

Lexilogus 

il 

Hoiner und den Ilomericlen. 

Mit zablreichen Beitr&gen 
zur griechiscben Wortforschung ubcrhaupt 
wie aach zur latcinischen 

und germanischcn Wortforschung. 
Von 

Dr. Anton Goebel, 

Prorìncul Schulroth in M»gdeburg. 

Er6ter Band. (XII u. 623 S.) gr. 8. geh. \q , 

Zw eiter Band. (X a. 678 S.) gr. 8. geh. 17 x,r , 
v A ' -M.ark. 

Uruck »on \V. Porne iter in Iterila C, Sem* 0r ttn8t r n^~"~~~- 



* 



•Digitized by Gc 



Digitized by Google 



w 




Digitized by Google